Boekrecensie – The Comfort Zone; Keys to Your Chess Success

Daniel Gormally is een interessant figuur. In de schaakwereld verkreeg hij vooral enige bekendheid doordat hij op een van de Olympiades Levon Aronian een vuistslag gaf tijdens een feest, waarvoor Gormally later ook uitgebreid zijn excuses aanbood. De Engelsman is daarnaast natuurlijk een sterke schaker, sinds 2005 grootmeester en met een hoogste rating van 2573, en daarnaast is hij schrijver van een aantal boeken en van een vermakelijke blog.

Zijn laatste boek heet The Comfort Zone; Keys to Your Succes. De titel suggereert dat het een leerboek is, met concrete tips om een betere schaker te worden, maar dat is niet hoe ik het boek gelezen heb. Het is veeleer een amusante, ietwat chaotische vertelling over het leven van Gormally zelf waarbij hij zijn successen en mislukkingen op originele manier uit de doeken doet met af en toe een uitstapje naar bekende wereldtoppers en – leuk, vond ik – Engelse subtoppers uit Gormally’s sociale kring. Het leven dat hij beschrijft is hard. Zo kan hij aan een Brits kampioenschap enkel meedoen door in de week voor het toernooi te winnen bij het gokken op paardenrennen, waardoor hij zijn accommodatie tijdens het toernooi net kan betalen.

Aansprekende stijl

Mijn eigen ervaring met Gormally dateert uit 2018/2019 in het toernooi van Hastings. We speelden ergens tegen het einde van het toernooi tegen elkaar en op dat moment stonden we, meen ik, gedeeld eerste in deze minder sterk bezette editie. Na een lange, enerverende partij met wisselende kansen verloor ik uiteindelijk, maar wie bij de analyse aanwezig was geweest, had ongetwijfeld uit de lichaamstaal afgeleid dat ik gewonnen had. Zelden heb ik een speler, overigens op een niet onaardige manier, zo cynisch en misogyn gezien na een winstpartij.

In The Comfort Zone spreekt Gormally ook een aantal keer over Hastings en hoe hij dit toernooi beleeft. Hierin vinden we een verklaring voor wat zich tijdens onze analyse afspeelde. De schrijver verveelt zich in de Engelse badplaats en kijkt met weemoed terug op de tijden waar het bruisend toernooi was in een bruisende plaats met een bruisend nachtleven. ‘Perhaps it reflected the ever-darkening arc of my chess-career and life, now I was entering my twilight years. Early promise was giving over to a sense of gloom’ (p. 97). Even later schrijft hij ook over zijn dagelijkse routine:

‘…I’d often find myself outside the venue, with an hour and a half in hand before the game. Sat on a freezing park bench, watching a lonely seagull that looked just as unhappy to be there than I was. What was I doing with my life? Bit by bit chess players would begin to drift into the venue, Mark Hebden might stop by my bench and have a chat, or Simon Williams. I would cadge a ciggy off them, further damaging my lungs, before it was time to go inside the Horntye center to engage combat.’ (p.98).

Zo krijgen we, meer dan eens, een kijkje in Gormally’s psyche en ik vond het erg vermakelijk. Het is in leuke taal geschreven, cynisch, met humor en vooral met veel anekdotes over hemzelf en andere interessante persoonlijkheden, zoals Keith Arkell, Bogdan Lalic en Mark Hebden. In veel partijverzamelingen beperken de schrijvers zich vooral tot de partijen van hoge kwaliteit, maar alles wat zich daarbuiten afspeelt krijgt veel minder aandacht. De anekdotes, de (vele) teleurstellingen, de bijzondere persoonlijkheden, de (moeilijke) speelomstandigheden: dit boeit de lezer en zij die toernooien spelen, herkennen zich vast in de ervaringen en emoties. Voor wie hier naar op zoek is,  is het boek van harte aan te bevelen.

Wat niet?

The Comfort Zone is dus een fijn boek, maar de titel en de achterflap zijn wel een beetje misleidend. De ondertitel luidt: Keys to Your Chess Success en op de achterflap staat ‘In this entertaining account, the author explains how to achieve success in chess we need to understand what works for us, but to achieve true mastery we should prepare to go beyond our zone of comfort’. Deze beloftes worden niet waargemaakt. Voor een lezer die op zoek is naar lessen, is het boek chaotisch en ongestructureerd. Toegegeven, we vinden veel partijanalyses in het boek. Sommige analyses zijn diepgaand en leerzaam (Kortsnoj-Tal, Parligras-Gormally), terwijl het bij andere voorbeelden veel minder duidelijk is waarom ze gekozen zijn. Ook de conclusies die Gormally trekt zijn soms wonderlijk. Aan het einde van het boek verklaart hij bijvoorbeeld de toernooiwinst van Jorden van Foreest in Wijk aan Zee. Volgens de schrijver zat Jorden tijdens het toernooi in de comfort zone, maar de onderbouwing is krakkemikkig.

‘Jorden is from Groningen, a very pleasant city in the North eastern part of the Netherlands, so playing in Wijk would have felt similar, very much like home. Groningen also has a tournament which runs over Christmas, if you get a chance to play there when the pandemic ends, I suggest you take it. Lovely little bars with Dutch and Belgian beers. They even have a red-light district. What more do you need? You get the sense that Jorden’s career has been handled very well, they have not tried to do too much, and he’s also the right age for a breakthrough win at 22 years of age. I got one of my biggest wins when I was 23, and the way the chess world is going these days, this is the sort of age when players are peaking now. You start fast and then burn up’. (p.254)

Derksen en Van der Gijp op de 64 velden

Het is voor mij geen leerboek, het is een boek met amusante vertellingen. Dat is niet erg, maar de titel doet geen recht aan het boek en het voelt een beetje als goedkope marketing. Dat is zonde, want het boek heeft dit niet nodig. Sterker nog, het vult wat mij betreft een gat in de markt. Het beschrijft de strubbelingen van de vele schaakprofessionals die het als speler niet goed kunnen bolwerken en die ook niet de ambitie of de vaardigheden hebben om een ander bestaan om te bouwen.

Gormally schrijft goed en heeft wat te vertellen. Zijn verhalen zijn goudeerlijk waarbij hij zichzelf in het geheel niet spaart. Het boek bevat talloze herkenbare situaties, waarbij we een andere wereld zien dan de wereld van de topspelers en de toptalenten, de echte professionals die hard werken aan hun schaken met omvangrijke openingfiles en indrukwekkende geheugens. Zoals Gormally, zoals hierboven beschreven is, melancholisch terugdenkt aan vroegere edities van het toernooi in Hastings, denken sommige schaakfans ook met enige heimwee terug aan de vervlogen tijden waarin de topschakers ’s avonds en ’s nachts in de bar te vinden waren en soms meer avonturen beleefden buiten het bord dan op het bord. Die mensen zullen The Comfort Zone zeker met plezier lezen, net als schaakfans die met plezier kijken naar Veronica Inside met Derksen en Van der Gijp, want zo voelt het voor mij toch vooral aan: leuke anekdotes, zeer aantrekkelijk verteld, niet alles even correct, zeker niet alles even sterk onderbouwd, maar vooral erg vermakelijk. Ik heb ervan genoten!

Titel	The Comfort Zone; Keys to Your Chess Success
Schrijver	Daniel Gormally
Uitgeverij	Thinkers Publishing
Aantal bladzijden	256
Prijs	€29,50