Recensie: Dynamic Defence
Wat is er zo moeilijk aan verdedigen in het schaken? Deze vraag stelde ik vanochtend aan Sierk Kanis, een fervent toernooischaker met een speelsterkte van nabij de 2100. Voordat wij ons een dag zouden verdiepen in dit onderbelichte thema binnen de schaakliteratuur, formuleerden wij drie belangrijke aspecten van het lastige karwei dat verdedigen kan zijn: 1) Je staat psychologisch onder druk, waardoor de angst kan ontstaan om een fout te maken en het moeilijker is om stoïcijns te blijven. Dat maakt verdedigen vaak minder leuk dan aanvallen. 2) Objectief gezien bewandelt de verdediger in veel situaties een pad met een grotere foutmarge, waardoor je preciezer en meer moet rekenen dan degene met het initiatief. Daardoor ligt tijdnood ook op de loer. 3) Het is vaak moeilijk voor de verdediger om aan te voelen of te begrijpen waar het omslagpunt ligt van continue blijven zoeken naar de ‘beste’ verdedigende zet naar het moment dat het tijd is om chaos op het bord te creëren. Met dit in het achterhoofd stelden wij onszelf de vraag: levert het nieuwe boek Dynamic Defense van Neil McDonald praktische oplossingen voor deze kwesties?
Introductie en achtergrond auteur
Een standaard verdedigingsstrategie bestaat vaak uit het dekken van de velden rondom de koning, het brengen van versterking ter bescherming van de koning en het elimineren van de belangrijkste aanvallers. Deze ‘klassieke’
manieren van verdedigen zijn altijd van wezenlijk belang, maar in Dynamic Defense wil Neil McDonald een stap verder gaan. Toch is dit geen boek over ‘swindles’ of de counteraantval als allerlaatste redmiddel. Dynamisch verdedigen gaat in de ogen van McDonald over het kennen en herkennen van praktische technieken en psychologische hulpmiddelen die er, naast het concreet rekenen, voor zorgen dat je onder druk van de tegenstander op de juiste momenten dynamische beslissingen weet te nemen. De lezer leert begrijpen wanneer het tijd is om het initiatief van de tegenstander ‘te stelen’. Voor die uitleg is (GM) Neil McDonald de aangewezen persoon. Hij is een zeer ervaren schrijver en een bekende Britse trainer. Zo is hij meermaals als hoofdcoach van het Engelse jeugdteam meegegaan naar internationale toernooien. Ook verschenen de laatste dertig jaar tientallen boeken van zijn hand, waarvan veel voor Everyman Chess, waar dit boek ook is uitgegeven.
Opbouw en schaaktechnische voorbeelden
Het boek bestaat kort gezegd uit 60 zeer uitgebreid geannoteerde Grootmeester-partijen die zijn opgedeeld in acht thematische hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk heet bijvoorbeeld ‘The Power of Centralisation’, hoofdstuk 4 ‘Resisting Raking Bishops’ en in het laatste hoofdstuk komt ‘Fighting to survive a Bad Endgame’ aan bod. Alle thema’s omvatten tegelijkertijd technieken van een dynamische verdediging. Voor wie vaker boeken van deze uitgeverij leest is het didactische karakter bekend. Tijdens de bespreking van de partijen stelt de auteur namelijk op goed getimede momenten vragen, waarmee je als lezer aan het denken wordt gezet. Dat zorgt voor een actieve leeservaring. Je kunt er natuurlijk zelf voor kiezen hoe lang je de stelling bestudeert, voordat je weer doorleest. Hieronder volgen twee voorbeelden van dergelijke ‘studiemomenten’, om daarmee een kort inkijkje in het boek te geven.
Voorbeeld 1 uit ‘The Power of Centralisation’
Een omvangrijke en krachtige aanval op de koning van de tegenstander vereist vaak dat er stukken meehelpen die daarmee hun eerdere taak van het controleren van het centrum moeten opgeven. Als de aanval doorslaat is dit natuurlijk geen probleem, maar pas op zegt McDonald: ‘a dynamic defender will seek to withstand the attack and then seizes the initiative by exploiting the ‘power vaccuum’ in the centre’. Een voorbeeld:
Vraag: Je hebt de volgende keuze: 28 Dc5 om dame ruil aan te bieden en 28 Dh5 om h7 onder vuur te nemen. Is er iets vreselijk mis met een van deze zetten?
Voorbeeld 2 uit ‘Knight Versus Bishop: Caution or Counterattack?’
Heldere woorden van McDonald: ‘When facing an attack a crucial decision is whether to play according to the dictates of dynamic defense – that is to try to seize the initiative – or to quietly strengthen the defensive line and keep the pieces out of harm’s way.’ Het zijn inderdaad moeilijke momenten wanneer de verdediger moet aanvoelen of voorzichtigheid is geboden of de tegenaanval moet worden ingezet. Zo ook in het volgende voorbeeld:
Vraag: De witte pionnenstorm heeft de verdediging rondom de zwarte koning al aardig ondermijnd. Hoe moet zwart reageren op de aanval op het paard, zodat de lijnen naar de koning zo gesloten mogelijk blijven?
(De uitgewerkte antwoorden volgen later)
Eindoordeel:
Sierk en ik waren vooraf bang dat de dynamische verdedigingen in het boek wellicht teveel computer gedreven zouden zijn. Maar het tegendeel is waar. De voorbeelden uit het boek reflecteren zeer goed de praktische beslissingen uit onze dagelijkse schaakpraktijk. McDonald legt in heldere taal de dynamische technieken uit en deze zijn zeker gestoeld op ‘menselijke’ oplossingen voor de problemen van het verdedigen. Ook laat de auteur het niet na om zijn jarenlange ervaring als coach tussen de regels te laten doorschemeren. De interactieve stijl zorgt voor een vlotte leeservaring, waarbij je soms het idee hebt met McDonald aan tafel te zitten, zeker wanneer hij weer een van zijn schaak-gogmes aanhaalt. Dankzij die trainerswijsheid komt ook de psychologische kant van het verdedigen veelvuldig aan bod.
Het boek doet wel een beroep op de zelfstandigheid van de lezer. De hoofdstukken worden namelijk voorzien van een introductie van ongeveer anderhalve pagina, waarna de didactiek dus verscholen ligt in de annotatie. Zowel de hoofdstukken als het gehele boek missen een conclusie. Het is dus aan de lezer of trainer zelf om de belangrijkste concepten en ideeën uit de analyse op een rij te zetten. Alhoewel, een beetje eigen verantwoordelijk is ook niet mis en komt het leerproces misschien juist ten goede. Sterker nog, wij denken dat bij eenieder die dit boek doorwerkt met een schaakbord ernaast, tijdens een toekomstige verdedigende situatie wel eens een glimlach op het gezicht tevoorschijn kan komen. Want dynamisch verdedigen kan best leuk te zijn.
Boek: Dynamic Defence
Auteurs: Neil McDonald
Uitgeverij: Everyman chess
ISBN-nummer: 978-1-78194-590-2
Pagina’s: 348
Gepubliceerd: 2021
Link naar het boek: everymanchess.com/products/dynamic-defence
Link naar onze recensenten: www.schaaksite.nl/2018/04/09/nieuwe-boekrecensenten/
