Grandmaster Gambits 1.e4: een recensie

Boekenrubriek 26 maart 2022 9:24 Bram Klapwijk 3

Het was alweer even geleden dat ik een repertoireboek had gekocht. Eerlijk gezegd, het was nu ook per ongeluk gegaan. Al bladerend over newinchess.com viel mijn oog op dit boek, met de titel ‘Grandmaster Gambits: 1.e4’. Dat niet alleen, het was geschreven door de excentrieke ‘Ginger GM’ Simon Williams en veelschrijver Richard Palliser, auteurs die informatie over het algemeen wel wat luchtiger weten te brengen.

Wat wil je nog meer? Dacht ik. Een mooi boek over de verschillende gambieten na 1.e4. Niet alleen voor mezelf, maar ook als schaaktrainer voor mijn leerlingen zou het nuttig zijn om wat meer overzicht te hebben van de verschillende gambieten na 1.e4.

Maar, het is dus geen boek met daarin een overzicht van verschillende 1.e4 gambieten, het is een openingenrepertoire dat is gebaseerd op de zet 1.e4 en een reactie heeft op alle mogelijke antwoorden van zwart. En voordat u denkt of die uitspraak wel klopt, beken ik dat ik niks heb gezien tegen de zwarte reacties 1…b5, 1…Ph6 en 1…Pa6. U mag bepalen of u dat een verlies vindt.

Na het mentaal omschakelen besloot ik op basis van de inhoudsopgave maar eens een zwarte opening te pakken waarvan ik wel benieuwd was hoe wit er een gambiet van zou maken. Het viel me op dat de Caro-Kann maar een hoofdstuk had van een paar bladzijden. Hoe kan zo’n solide, diep geanalyseerde en gerespecteerde opening nou maar 10 bladzijden krijgen in een boek van meer dan 400 pagina’s? In vergelijking, de Pirc (1…d6 & 2…Pf6) kreeg er 50, de Moderne opening (1…g6) kreeg er 35 en zelfs de Zwarte Leeuw (1…d6, 2…Pf6 en 3/4…e5) kreeg er 28.

Ik bladerde naar het hoofdstuk en zag de volgende tekst en deze bijbehorende afbeelding staan, waarna ik toch even de neiging kreeg het boek meteen te retourneren:

The Hillbilly attack

De Hillbilly testen

Als recensent kun je natuurlijk niet zomaar een boek weer terugsturen omdat een variant je niet aanstaat. Dus nam ik het hoofdstuk door, wat uiteraard met tien bladzijden redelijk snel ging. Nog steeds kon ik niet echt geloven dat dit een goede keuze was tegen de Caro-Kann, maar het boek ging nou eenmaal over gambieten. Ik besloot het te testen en tot mijn verbazing gingen mijn eerste twee online vluggertjes die dag tegen de Caro-Kann nog nooit zo goed. In beide partijen kon ik, karakteristiek voor de opening, mijn dame op h4 positioneren en een aanval lanceren tegen de zwarte koning. Dat, in ruil voor een pionnetje, is het zeker waard.

Structuur van het boek

Na de twee succesvolle vluggertjes verklaarde ik het boek bijna heilig. Om toch maar een goed overzicht te krijgen, begon ik nu voorin het boek. Het boek kent grofweg twee delen:

1. Een introductie tot het repertoire. Hierin worden partijen gegeven van ongeveer het hele repertoire, zodat je een beetje gevoel kunt krijgen bij wat voor spel er verwacht wordt van de witspeler.
2. De uitwerking per opening. Vervolgens wordt er per antwoord van zwart een apart hoofdstuk gewijd aan de witte reactie. In een enkel geval worden kleinere openingen samengevoegd.

Om maar te beginnen met de introductie, ik denk dat het best prettig is om eerst wat partijen te zien voordat je de diepte in duikt. Er worden instructieve, maar uiteraard ook sensationele partijen gepresenteerd. Het valt hier al op dat lang niet elke opening even scherp is, of even onbekend. De Hillbilly is misschien zelfs wel een vreemde eend in de bijt. Tegen openingen als 1…e5 en 1…c5 komen bekendere gambieten naar voren.

De behandeling van de openingen per hoofdstuk is grondig. Soms wel heel erg grondig. Het heet niet voor niets een ‘grandmaster repertoire’, maar ik vraag me af hoe ze hier een Chessable Course van hebben gemaakt. Als alle zijvarianten daarin zijn opgenomen, ben je een eeuwigheid bezig om die course door te nemen, lijkt me.

De structuur van Everyman Chess-boeken is altijd wat uniek geweest (uitgezonderd van de ‘move by move’ boeken). Ook in dit boek kun je zo een aantal pagina’s met enkel zijvarianten hebben. Goed kijken helpt je dan om de haakjes of letters te zien die varianten uit elkaar houden. Het komt voor mij persoonlijk wat rommelig over en het kan ook afschrikken. Omdat ik al jaren Everyman Chess-boeken koop, weet ik dat je aardig uit de voeten kunt met het enkel bestuderen van de dikgedrukte hoofdvarianten om de kern uit het boek te halen. De zijvarianten kun je naar eigen inzicht oppervlakkig of juist dieper analyseren.

Een voorbeeld: het hoofdstuk over 1.e4 e5 bestaat uit zo’n 50 pagina’s. Deze 50 pagina’s staan dus behoorlijk vol met variantjes. Maar, de 50 pagina’s kennen maar acht hoofdvarianten. Acht varianten zijn aanzienlijk beter te bestuderen dan 50 pagina’s.

De inhoud

Na verrast te zijn over de Hillbilly attack tegen de Caro-Kann, dook ik de andere varianten in. Ik had al aangegeven dat de Hillbilly in bepaalde mate wat op zichzelf staat, aangezien er grotere en bekendere varianten worden gekozen tegen andere openingen. Toch zijn ook het Wing-Gambiet (tegen het Siciliaans, 1.e4 c5 2.b4) en de Max Lange aanval (zie voorbeeldpartij met verwijzing verderop) best aardige keuzes. Afhankelijk van je tegenstand, kun je de opening structureel opnemen of als verrassing achter de hand houden.

Zodra de opening van zwart wat minder vaak voorkomt, neemt volgens mij de waarde van dit boek ook toe. Tegen openingen als de Aljechin en het Scandinavisch worden bijvoorbeeld ook erg onbekende varianten voorgesteld. Ideaal natuurlijk, als je iemand in zijn favoriete opening wilt verrassen.

Toch zijn ook de varianten tegen de hoofdvarianten goed onderbouwd en stevig neergezet. Je duikt hier gewoon dieper in bekende openingsvarianten in de hoop dat je niet per se je tegenstander verrast maar meer overklast. Een beetje zoals een grootmeester dat doet 😉.

Tot slot nog een belangrijke disclaimer: niet alle voorgestelde varianten zijn gambieten (de oplichterij!). De auteurs geven aan dat gambieten worden gespeeld om actief aanvalsspel te kunnen spelen. Niet alle openingen lenen zich er, volgens hen, voor om een gambiet te spelen. Daarnaast wordt soms ook hetzelfde doel bereikt zonder een gambiet te spelen. Ik denk dat ik ze gelijk geef met deze conclusie. Zelfs in de openingen waar er geen gambiet wordt gepresenteerd, is het spel aantrekkelijk en wordt er gepoogd de tegenstander het moeilijk te maken vanaf zet 1. Daarnaast geven ze altijd ideeën in deze openingen om er een verlaat gambiet van te maken. Dan zitten we soms al rond zet 10.

Hieronder twee voorbeeldpartijen. Eén van een gambiet en één zonder. De eerste partij laat zien dat je met een gambiet juist ook langdurig positioneel voordeel kunt krijgen door de activiteit van je stukken. De tweede partij laat zien dat allereerst oud wereldkampioen (en een van mijn favoriete schakers) Boris Spassky op 65-jarige leeftijd nog steeds levensgevaarlijk was. Ten tweede toont het dat ogenschijnlijk ongevaarlijke varianten juist heel gevaarlijk kunnen zijn, zélfs als de dames vroeg van het bord gaan. Tegen de Leeuw had ik overigens het Shirov-gambiet verwacht (Zie verwijzing in partij).

Voor wie is dit boek?

Voor iedereen die toch al wel wat basis tactiek en aanval kent, zodat je het maximale uit de opening kunt halen. Of als je bereid bent dit soort structuren te leren, maar in dat geval zou ik als trainer zeker adviseren je tactiektraining ook meteen op te krikken. Ik denk dat hogere regionen amateurs tot aan meesters de varianten goed kunnen gebruiken als verrassing. Zeker in een tijd waar partijen in databases terecht komen vraag ik me af of je favo gambietje keer op keer stand zal houden tegen goed voorbereide tegenstanders. Spelers vanaf 1500 kunnen dit zeker als een vast repertoire opnemen.

Conclusie

Dit boek is een repertoire. Het biedt in alle varianten goede opties en geeft de lezer de kans om tegen alle reacties op 1.e4 een gambiet te spelen. Het boek is ideaal om helemaal als repertoire over te nemen, maar ook om losse openingen te pakken en daar iets tegen te spelen. De varianten zijn goed uitgezocht en onderbouwd, waardoor je vertrouwen krijgt in het repertoire.

Titel: Grandmaster Gambits 1.e4

Auteur: Richard Palliser & Simon Williams

Aantal bladzijden: 430

ISBN: 9781781946084

Uitgeverij: New in Chess

Gepubliceerd: 2021

Link naar onze recensenten met hun recensies