Recensie: The Hidden Laws of Chess
Nick Maatman (1995) is een Nederlandse internationaal meester, schaaktrainer en voormalig jeugdkampioen.
Na een voorwoord van Jorden van Foreest, legt Maatman de opzet van zijn boek uit. Daarna worden in acht hoofdstukken de verschillende thema’s besproken, bijvoorbeeld dubbelpionnen, hangende pionnen, of een gesloten pionnencentrum. Elk hoofdstuk is op dezelfde manier opgebouwd, beginnende met een serie van zes opgaven om de sfeer te proeven. In het middenstuk wordt het thema van het hoofdstuk uitgelegd aan de hand van praktijkvoorbeelden, met aan het einde een opsomming van de opgedane ‘hidden laws’, zoals ‘als je tegenstander een geïsoleerde pion heeft, moet je lichte stukken ruilen, maar zware stukken behouden’, of ‘in het eindspel is activiteit vaak belangrijker dan een voorsprong in materiaal’. Ten slotte volgt een afsluitende quiz, waarin de lezer de opgedane kennis kan toetsen.
Inhoud
In The Hidden Laws of Chess, Maatmans schaakboekdebuut, tracht hij aan de hand van pionnenstructuren de zogeheten ‘hidden laws’ van het schaakspel bloot te leggen. Dit is een concept dat hij leent uit de filosofie. Volgens filosofen kan wijsheid, de hoogste vorm van kennis, verkregen worden door een begrip van de verborgen wetten van de realiteit.
Nick Maatman (foto privé collectie)
Hoewel dit abstract klinkt, is de toepassing ervan bij het schaakspel veel simpeler. Sterker nog, Maatman schrijft heel kritisch over dogma’s, schaakwetten die als waarheid worden aangenomen, zoals ‘als je op de flank aangevallen wordt, moet je in het centrum tegenspel zoeken’. Niet dat hier helemaal geen waarheid in schuilgaat, maar dergelijke regels werkt alleen in bepaalde stellingen. Daarentegen zijn de ‘hidden laws’ geen onbuigzame wetten, maar bepaalde patronen die achter een goede zet schuilgaan. Als je deze begrijpt, kun je veel gemakkelijker stellingen beoordelen en plannen maken.
De manier hoe Maatman filosofische vraagstukken en benaderingen bij het schaken betrekt doet denken aan een ander schaakboek, namelijk Move First, Think Later van IM Willy Hendriks. Maatman is echter minder kritisch op de manieren hoe schaakauteurs eerder hun ideeën presenteerden, zelfs als ze achterhaald blijken te zijn, omdat ook zij hun best doen om de diepere lagen van het schaakspel bloot te leggen.
Dit legt een interessant dilemma bloot: aan de ene kant willen we ons spel verbeteren door houvast te zoeken in de vorm van wetten, die echter zo algemeen op oppervlakkig blijven dat ze nauwelijks waarde in de praktijk hebben. Aan de andere kant, als we deze wetten nauwkeuriger willen formuleren (‘zoek soms tegenspel in het centrum, maar alleen als de stelling daarom vraagt’), zijn het geen wetten meer. De oplossing hiervoor is patroonherkenning door middel van oefening, want het heeft geen zin om regels te kennen als je niet weet hoe en wanneer je ze moet toepassen. Hierbij zijn we aangekomen bij het praktische component van het boek: opgaven.
Voorbeeld
Een voorbeeld van een ‘hidden law’, namelijk ‘iets is geen zwakte als je tegenstander er niet van kan profiteren’ wordt geïllustreerd aan de hand van de partij Jorden van Foreest – Anish Giri, Wijk aan Zee 2022. Hoe gaat wit verder?
De partij via de viewer:
Oordeel
Nick Maatman (foto Harry Gielen)
De kracht van het boek zit alleen niet in de manier waarop Maatman de ‘hitten laws’ blootlegt, vooral hoe hij ze overbrengt. Kennis blijft niet aan de oppervlakte, maar wordt doorvoeld door de lezer. De originele manier om de lezer vooraf kennis te laten maken met het thema, gevolgd door uitleg om vervolgens de opgedane kennis opnieuw met een quiz te testen is didactisch zeer verantwoord omdat praktijk en theorie elkaar afwisselen en de lezer meerdere keren per hoofdstuk gedwongen wordt om actief na te denken.
Verder besteedt Maatman in zijn voorwoord aandacht aan het belang van taal als instrument om stellingen te begrijpen omdat taal ons in staat stelt een oordeel aan de stelling te geven. Dit zagen we ook in het voorbeeld. Uiteraard moet 16. Txf6! met rekenwerk beoordeeld worden om er zeker van te zijn of zwart niet los kan komen, maar de zet zelf vergt niet veel rekenkracht. Zodra het idee erachter helder is, is het niet meer moeilijk om te begrijpen waarom wit groot voordeel heeft.
Het boek is door de verschillende moeilijkheidsniveaus een absolute aanrader voor zowel de beginnende clubspeler als de gevorderde toernooispeler. Natuurlijk laten abstracte en complexe thema’s als ‘geïsoleerde pion’ en ‘ruimtevoordeel’ zich moeilijk in één hoofdstuk samenvatten omdat er massa’s praktijkvoorbeelden bestaan, maar de uitleg is helder genoeg en de ‘hidden laws’ bieden genoeg inspiratie om in eigen partijen te kunnen toepassen. Bovendien is dit boek nog maar het eerste deel uit een serie. Ik kijk uit naar de rest!
Bestelpagina op de website van de uitgever: www.newinchess.com/the-hidden-laws-of-chess
Inkijk (pdf): www.newinchess.com/media/wysiwyg/product_pdf/9128.pdf
Titel: The Hidden Laws of Chess Mastering – Pawn Structures
Auteur: Nick Maatman
Aantal bladzijden: 256
Uitgeverij: New In Chess
Gepubliceerd: 2022
Prijs: €24.95
ISBN: 9789493257627
Type: paperback
