Recensie: The essential Sosonko – Genna Sosonko
Eind jaren tachtig was er voor een jonge schaker nog niet de overweldigende keuze aan boeken die er nu is. Je was gretig en wilde beter worden dus je laafde je aan Hans Bouwmeester, Max Euwe en, natuurlijk begon het allemaal met, Berry Withuis. Soms bestelde je een openingsboek van Batsford, maar dat was prijzig en het duurde weken, zo niet maanden, voordat het boek in huis was. Als ik nu in mijn volle boekenkast de spaarzame boeken uit mijn jeugd eruit haal dan valt er één op: “De koning” van J.H. Donner. Geen schaaktechnisch boek, maar een schatkist aan verzamelde stukken van de schaker met de gouden pen. Ik heb er van genoten en waarschijnlijk meer van geleerd (maar dan over de schoonheid van het spel en over het leven) dan van al mijn openingsboeken bij elkaar.
Dit soort boeken worden helaas veel te weinig uitgebracht. Er zal wel te weinig markt voor zijn, omdat veel schakers vooral hun spel willen verbeteren en veel lezers te ver van het schaakleven afstaan. Daarom al complimenten aan New in Chess voor het bundelen van de stukken van Genna Sosonko in The essential Sosonko: Collected portraits and tales of a bygone chess era. En als je het boek van Donner met 397 pagina’s al dik vond dan is dit werkelijk de overtreffende trap met maar liefst 839 pagina’s. Zoals we dat noemen, een pil, een baksteen, maar misschien wel bovenal een Bijbel van de moderne schaakgeschiedenis. In 59 stukken (waarom niet 64 denkt de schaakkabbalist in me) gaan we kriskras door de afgelopen decennia en komen we haast elke speler van belang tegen. Een mooi extraatje is dat de spelers ook nog terugkomen in twee fraaie fotokaternen.
Het heeft weinig zin om stukjes uit het boek te lichten en hier te citeren. Dat zou voelen als willekeurig en geen recht doen aan de samenhang die Sosonko aanbrengt in zijn stukken. Wat opvalt, is dat Sosonko ook de politieke en culturele context steeds betrekt in zijn stukken. Zo kom je, niet vreemd voor een Rus, verwijzingen naar Babel, schaakliefhebbers als Nabokov en Tolstoy tegen, maar ook, niet vreemd voor een Nederlander, naar Van het Reve en Mulisch. Smakelijk zijn de anekdotes over politici waarvan dan toch 1 voorbeeld, een herinnering van Pachman:
“It was well-known that [Castro] played chess, or rather, he thought he did. He drew with Fischer and Petrosian, who both agreed to a draw on move 5 […] But he himself didn’t suspect that he was a patzer. In “the championships of the cabinet of ministers” that were regularly organized at the time, he always came second, as all the others let him win. The winner of the tournaments was always Che Guevara, the only one who wasn’t afraid of Castro” (340)
Je kunt je deze toestanden nog steeds voorstellen in sommige van de huidige dictatoriale regimes.
Valt er überhaupt iets aan te merken op dit prachtige boek. Ja, dat wel. Het zijn immers haast allemaal stukken die eerder gepubliceerd zijn. Sterker nog, van 59 stukken verschenen maar liefst 52 in New in Chess. Daarnaast verschenen 5 stukken in andere publicaties (waarvan 3 nu voor het eerst beschikbaar zijn in het Engels). Alleen het obligate voorwoord door Kasparov en het eerste essay ‘A vanished age’ is een geredigeerde en behoorlijk uitgebreide versie van een eerder stuk. Dat doet helemaal niks af aan de kwaliteit van het boek, maar als je de stukken al eerder elders gelezen hebt dan zijn de toevoegingen waarschijnlijk niet de moeite waard om deze dan toch wel prijzige compilatie aan te schaffen.
Deze laatste disclaimer mag echter niet het einde van deze recensie vormen. The essential Sosonko is namelijk een heerlijk boek, vol anekdotes over en inzichten in de schaakwereld. En dat alles wordt ook nog eens opgeschreven in een soepele verzorgde stijl. Bij de boekpresentatie van ‘De Koning’ sprak boezemvriend Harry Mulisch tot Donner. Hij sloot af met de krachtige zin: “Hein, die koning, die ben jij”. Met Genna Sosonko heeft Donner een waardige troonopvolger gekregen.
Koop dit boek als je ook maar enige interesse hebt in schaakgeschiedenis en graag door de best mogelijke gids rondgeleid wil worden in de wonderlijke geschiedenis van ons spel.
Koop dit boek niet als alle exemplaren van New in Chess keurig ingebonden in je boekenkast hebt staan en dit boek je dus te weinig nieuws biedt.
Bestelpagina op de website van de uitgever: www.newinchess.com/the-essential-sosonko-hardcover
Titel: The essential Sosonko: Collected portraits and tales of a bygone chess era
Auteur: Genna Sosonko
Uitgeverij: New in Chess
Pagina’s: 840
Gepubliceerd: 2023
Prijs: € 59,95 (e-book € 44,95)
ISBN: 978-90-833112-8-9
Type: hardcover (ook e-book beschikbaar)
