Recensie van Max Euwe’s beste partijen (Jan Timman)
Mijn eerste recensie voor Schaaksite gaat over “Max Euwe’s beste partijen” door Jan Timman. Het boek bevat 80 door Timman geselecteerde partijen van Euwe, 75 winstpartijen en vijf remises die Euwe had moeten winnen. De eerste van de chronologisch geordende partijen is Euwe-Réti uit 1919; de laatste is Euwe-Sosonko uit 1975, waar de 74-jarige Euwe na een prachtig middenspel, mede door taaie verdediging van Sosonko, de winst laat lopen. Een tijdspanne van maar liefst 56 jaar!
In het voorwoord zet Timman uiteen waarom hij dit boek wilde schrijven: als eerbetoon aan de enige Nederlandse wereldkampioen, vanwege het ontbreken van een representatieve partijverzameling, en uit nieuwsgierigheid: hoe sterk was Euwe? Timman concludeert dat Euwe op openingstheoretisch gebied van exceptionele klasse was, beter dan zijn collega’s die in tegenstelling tot Euwe professional waren. Euwe was zeer goed in concrete calculatie, wat hij combineerde met een fijn positie gevoel. Daarnaast was hij een aanvalsspeler pur sang. Het boek bevat dan ook veel prachtige aanvalspartijen. Verschillende voorbeelden in het boek laten zien dat Euwe de neiging had om in gewonnen stelling te vereenvoudigen, wat soms de overwinning uitstelde of zelfs verhinderde.
Mijn recensie-exemplaar is de hardcover versie van het boek. Deze is zeer fraai vormgegeven, op goed papier, met een prettige bladspiegel en mooie foto’s. Ik werd getroffen door een foto uit 1979 van Euwe en Timman die opstaat om de oud-wereldkampioen te begroeten. Hun wederzijds respect en goede verstandhouding knalt van de foto af. Helaas kan ik de foto wegens copyright redenen hier niet laten zien.
Timman becommentarieert de partijen zoals we van hem gewend zijn: een mengeling van concrete varianten, uitleg en beoordeling, wat de analyses zeer instructief maakt. Hij komt daarbij, ondersteund door de computer, tot nieuwe conclusies in Euwe’s bekendste partijen. Zo was ik onder de indruk van de diepe en uitvoerige analyses (vier en een halve bladzijde) bij de beroemde partij Euwe-Rubinstein, Mährisch-Ostrau 1923, verplichte kost voor de liefhebbers van het Colle-Zukertort systeem. Timman schrijft: “Rubinstein had zeer goed, vrijwel gewonnen gestaan. Even heb ik getwijfeld of ik de partij wel in het boek zou opnemen. Er waren echter genoeg redenen om Euwe’s merites in de strijd te waarderen…” Gelukkig maar, want het is een bijzonder boeiende partij. Een van hoogtepunten zie je in het diagram:
De schitterende doorbraak 22.d5! Door het openen van de d-lijn gaan de witte torens samenwerken en staat wit opeens gewonnen (al is het verre van simpel). Deze partij is, net als de meeste andere partijen in deze recensie, na te spelen in de viewer aan het eind van de recensie.
Een andere partij waar Timmans analyse tot nieuwe conclusies leidt is het beroemde eindspel Euwe-Yanofsky, Groningen 1946.
Euwe speelde hier 28.Lc5! Euwe noemt deze volgens Timman fantastische zet bescheiden “een klein aardigheidje”. Wit won het eindspel met twee pluspionnen op fraaie wijze, maar Timman laat zien hoe zwart remise had kunnen maken, nadat wit een studieachtige winst achterwege had gelaten.
De twee bovenstaande diagrammen illustreren een van de aantrekkelijke aspecten van een partijenverzameling: alle aspecten van het spel komen aan bod: moeilijke middenspelen, elegante eindspelen, wilde offeraanvallen en strak positionele spelvoering.
Naast gedetailleerde analyses bevat het boek boeiende algemene schaaktechnische opmerkingen.
Jan Timman: prachtige analyses (foto: Frans Peeters)
Zo merkt Euwe in een analyse op: “… wit op den duur vijf pionnen tegen vier overhoudt, een overwicht dat zowel in het dame- als het toreneindspel voldoende is voor de winst”. Timman schrijft: “… blijkbaar werd er destijds zo gedacht over dit type eindspel. Tegenwoordig zijn de experts hierover minder stellig”. Stof tot nadenken.
Natuurlijk bevat het boek de beroemde hoogtepunten zoals de twintigste partij uit de match Aljechin-Euwe uit 1935, de “Parel van Zandvoort” uit dezelfde match, Vidmar-Euwe (Nottingham 1936), Euwe-Landau (1939), met een stukoffer op lange termijn in het Slavisch, dat nog steeds wordt gespeeld, Euwe-Yanofsky (Groningen 1946), de hyperscherpe aanvalspartijen Euwe-Najdorf en Geller-Euwe (22..Th8!) uit Zürich 1953.
Een voorbeeld uit de twintigste partij uit het WK 1935:
Hoe bereikt Euwe met wit een gewonnen eindspel?
Euwe en Aljechin in hun WK-match van 1935 (foto beschikbaar gesteld door het Max Euwe Centrum in Amsterdam)
Het boek bevat ook minder bekend pareltjes. In het diagram uit een partij Dunkelblum-Euwe (1950) had zwart net de “magistrale” zet 20..Da8 gespeeld om torenruil op d8 verhinderen en op die manier wit onder druk te houden.
Wit trapte in de val met 21. Td7. Hoe kreeg zwart beslissend voordeel?
Als oudere schaker merk ik hoeveel zwakker ik speel dan vroeger. Daarom ben ik nu extra onder de indruk van de twee laatste partijen in het boek, waarin Euwe, na zijn zeventigste verjaardag, overtuigend wint van Ree en, door vermoeidheid en inventief tegenstribbelen van Sosonko, de laatste net niet verslaat. Dit laat slechts vermoeden hoe ijzersterk Euwe in zijn beste tijd was.
Zoals gezegd zijn Timmans analyses in het algemeen zeer instructief. Helaas bevat het boek af en toe (computer?) varianten zonder uitleg, die bij mij meer vragen oproepen dan antwoorden geven. Zie bijvoorbeeld deze stelling uit Aljechin-Euwe, 8 kamp Amsterdam, 1936, na 24. g4.
Hier volgt een deel van Timmans commentaar:
“Een sterke een onverwachte zet, waarmee wit nieuwe problemen opwerpt”, schrijft Euwe. Tegenwoordig zou de zet in het geheel niet onverwacht zijn: expansie op een vleugel waar je overwicht hebt is eerder een voorschrift. (Interessant – LT). Met 24..h5! had hij (Euwe -LT) het witte offensief kunnen ontregelen. … Er kan volgen 25 a4,Ld8 26 gxh5,fxe5 27. dxe5,Df5 28 Dd3,Tf8 29 Pd4,Tee8 en de stelling is in evenwicht.” De logica van 25.a4,Ld8 ontgaat mij volkomen. Euwe won de partij uiteindelijk in de tegenaanval. Terzijde: in de geweldige jeugdfilm “Lang leve de koningin”, geregisseerd door Euwe’s kleindochter Esmé Lammers, speelt het 8-jarige meisje Sara deze partij in een simultaan séance. Als ze weg gaat omdat haar vriendje onwel wordt, wil men de stelling opruimen, maar de grootmeester laat dat niet toe, omdat hij de interessante stelling wil uitspelen. De film (winnaar van een Gouden Kalf in 1996) staat hier: www.youtube.com/watch?v=xaGf8Hp7_G4; je ziet de partij om 1:40:30.
Terug naar het boek. Ook bij het volgende diagram had ik op meer uitleg gehoopt.
Timman schrijft dat deze stelling uit Euwe-Capablanca, Karlsbad 1929 hem als jonge speler fascineerde. Na 53. Kf6, Ta6+ 54. Kf6,Ta8 werd remise gegeven. Helaas volstaat Timman ermee te zeggen dat de falanx van witte pionnen even sterk is als de zwarte toren, vooral doordat ze niet ver genoeg zijn opgerukt. Ik zou zelf totaal niet weten hoe de stelling te beoordelen, of hoe te spelen. Timman laat wel een stelling met hetzelfde materieel zien die hij in zijn voordeel wist te beslissen.
Op enkele plaatsen mis ik een zeker logica in de opbouw van het boek. Zo begint hoofdstuk 2, “Wereldkampioen”, met een verhandeling over Sultan Khan (?). Na de analyse van de “Parel van Zandvoort” uit de WK match van 1935, waarin Timman laat zien dat zwart remise had kunnen maken, zou ik een paar zinnen verwachten over de einduitslag van de match. Maar nee, na de analyse begint een nieuwe alinea met “Uiteraard had Euwe uitstekende herinneringen aan Zandvoort”. Het blijkt nu opeens te gaan over het toernooi in Zandvoort in 1936. Wellicht zijn er paar zinnen weggevallen.
Het is onvermijdelijk dat een boek van deze omvang onnauwkeurigheden bevat. De opmerkelijkste is die bij de analyse van zet 39 van Euwe-Reshevesky, waarin bij materieel gelijke stelling staat: “zwart heeft daar voldoende compensatie voor de kwaliteit”. Daarnaast klinkt de opmerking dat Sämisch de enige schaker in de geschiedenis is naar wie twee openingsvarianten zijn genoemd wel leuk, maar is onwaar: zo uit mijn hoofd dacht ik aan de Tarrasch verdediging tegen het damegambiet en de Tarrasch variant in het Frans, en de Botwinnik systemen in het Engels en in het half-Slavisch.
Dit zijn echter slechts kleine smetjes op een geweldig boek, dat ik van harte aanbeveel. Je leert er niet uit hoe je met een flauw openingsvalletje zo snel mogelijk wint, maar krijgt 80 aantrekkelijke partijen met heel goede analyses over alle fases van de partij. Het boek lijkt me geschikt voor spelers met een rating vanaf 1800, maar ook minder sterke spelers kunnen genieten van de mooie aanvalspartijen, en elegante slotzetten zoals in de voorbeelden hieronder. De opgave is telkens: zwart wint.
H.Johner- M. Euwe, Zürich 1931
Bogoljubov-Euwe, Karlsbad 1941 (9e matchpartij)
Sliwa-Euwe, Olympiade 1962
Bibliografische gegevens:
Titel: Max Euwe’s beste partijen
Auteur: Jan Timman
Uitgeverij: New in Chess
Pagina’s: 304
Gepubliceerd: 19 juni 2023
Prijs: € 34,95
ISBN: 978-90-833366-1-9
Type: hardcover
➔ voorbeeldpagina’s op website uitgever
Naar Akiba Rubinstein zijn zelfs wel meer dan twee varianten/systemen vernoemd. In het Damegambiet (met Dd1-c2), het Frans (met … d5xe4), het Nimzo-Indisch en het Spaanse vierpaardenspel (met … Pc6-d4).
Los hiervan: een uitgebreide en inhoudsrijke recensie met pluspunten (en een enkele min), en een duidelijke conclusie. Veel dank, heer Tolhuizen!
Euwe werd geboren op 20 mei 1901 (geboren in de 20e eeuw maar geconcipieerd in de 19e) en was nog 71 toen hij de partijen tegen Ree speelde.
In het NRC en de Volkskrant van 24 maart 1973 werd het resultaat van deze wedstrijd besproken door resp. Oskam en Enklaar, al noemen beiden de exacte datum van de partijen niet, maar het was dus ruim voor de 72e verjaardag van Euwe.
(Gevonden via Delpher, gezocht op kranten uit 1973, zoektermen: schaken oud jong Nederland)
Graag gedaan Peter Huisman, het was een heel leuk boek om te recenseren. Natuurlijk heb je gelijk met de opmerking over Rubinstein (en dan ontrbreekt de Slechter-Rubinstein variant tegen de Tarrasch verdediging), dank daarvoor.
Leuke recensie van een mooi boek. Wel heel jammer dat de titel een enorme taalfout bevat. Max Euwe’s best games is in het Nederlands Max Euwes beste partijen. De bezits-s wordt in het Engels met apostrof geschreven en in het Nederlands achter een stomme klinker zonder apostrof geschreven, zie o.a. onzetaal.nl/taalloket/bezits-s-algemene-regels.
De regel omtrent de bezits-s is fel bekritiseerd door W.F. Hermans (Homme’s hoest; Geyerstein’s dynamiek etc).
“Enorme taalfout” lijkt me overdreven.
Ook in de link die je geeft is men niet zo eenduidig: ‘Soms vergroot het toevoegen van een apostrof de duidelijkheid. Wat ons betreft is het dan goed te verdedigen om hem toe te voegen, ook al mag dat niet volgens de officiële regels.’ In boektitels is het niet altijd duidelijk of een slot-s een genitief-s is of niet (misschien heet de man Euwes), dus is het verdedigbaar om een apostrof te gebruiken, ook al zou ik het hier evenmin doen.
Ik heb jarenlang een kantoor gedeeld met een andere (zeer ervaren) freelance redacteur. Hij gebruikte een apostrof, ik niet. Een kwestie van smaak dus, al zeggen de kookboeken wat anders.
onzetaal.nl/taalloket/typfout-spelfout-taalfout
Ik weet niet om welke foto het gaat (Euwe met Timman), maar ik vind er twee uit 1979. Voor beide foto’s is het Nationaal Archief de auteursrechthebbende. Volgens hun regels mag je foto’s hergebruiken als er op de website een downloadknop naast de foto staat en de foto een CCO-markering heeft. Aan beide voorwaarden is voldaan.
Overigens zal een uitgever (in andere gevallen) geen bezwaar maken als je als recensent uit een boek citeert. Dat geldt zowel voor foto’s als voor tekst of originele analyses.
De betreffende foto is ook hier te zien: www.newinchess.com/media/wysiwyg/product_pdf/9180.pdf
Dank je Arno!