Combineren 10: Epauletten mat
Deze nieuwe rubriek is primair geschreven voor minder geoefende clubschakers, waarin de beginselen van het combinatiespel centraal worden gezet. Aan de hand van enkele instructieve voorbeelden wordt benoemd waar men op kan letten tijdens een partij. Dit alles met een knipoog naar de Stappenmethode, waar grotendeels de terminologie en andere aspecten aan ontleend zijn. En uiteraard kan men meteen wat gaan oefenen. Veel plezier!
Inleiding
Het is alweer een tijdje geleden, maar het leek me leuk om clubschakers op frequente basis een paar oefeningen voor te schotelen om te zorgen dat de grijze bovenkamer aan het werk blijft. Daartoe heb ik ooit deze rubriek in het leven geroepen die eerder al acht afleveringen kende. Die kunt u vinden onder de link “leren combineren”. Als schaaktrainer ben ik inmiddels ruim 45 jaar actief en heb in de loop van de jaren een aardig archief opgebouwd met instructielessen en oefenstof. Het is wellicht aardig om een deel van dit materiaal voor te schotelen aan een groot publiek.
Het is altijd aardig om links uit de dagelijkse praktijk te vertalen naar het schaken. In één van de trainingssessies die ik gaf kwam plotseling een epaulettenmat tevoorschijn. Ik vroeg natuurlijk meteen of de leerlingen er wel eens van gehoord hadden, maar mijn leerlingen bleken hier niet bekend mee te zijn. En uiteraard ook niet met het begrip ‘epauletten’. Een blik in Wikipedia levert de volgende definitie op:
Een epaulet (uit het Frans: épaulette = schoudertje) is een versiering die op de beide schouders van een jas of overhemd wordt gedragen. In Vlaanderen spreekt men vaak van schouderhulzen. Hiertoe moet de schouder van de jas of het overhemd van een speciale korte band voorzien zijn, die aan in de mouwinzet is vastgenaaid, en bij de hals met een knoop wordt vastgemaakt. Het epaulet moet dan om deze band geschoven worden, waarna de band met de knoop wordt vastgemaakt. De functie van een epaulet is het afweren van sabelhouwen op de daarvoor zo kwetsbare schouder. Een psychologisch effect van de epauletten is dat de drager breder lijkt. De brede schouders geven hem een mannelijker voorkomen (zie afbeelding).
Epauletten op het uniform van luitenant generaal List (1784 – 1868).
In het schaken geeft het volgende voorbeeld heel goed weer wat er met een epaulettenmat bedoeld wordt:
Epaulettenmat 01
De slotstelling laat prima zien wat een epaulettenmat inhoudt. De vluchtvelden van de zwarte koning zijn bezet door eigen stukken, waardoor zijn vluchtroute onmogelijk is geworden. De twee zwarte stukken op e8 en g8 vormen als het ware de “epauletten” van de zwarte koning.
De volgende stellingen tonen ons ook diverse andere epauletten matten:
Epaulettenmat 02
Epaulettenmat 03
Epaulettenmat 04
Een typisch voorbeeld hoe een epaulettenmat in een partij kan ontstaan, zien we in het volgende voorbeeld:
Epaulettenmat 05
Een mooi epaulettenmat kwam voor in een bijzondere partij, namelijk die tussen de pas 13-jarige Magnus Carlsen en onze eigen Sipke Ernst. Beide spelers stonden aan kop in de C-groep van het Corustoernooi in Wijk aan Zee, maar het Noorse talent won en hij behaalde hiermee een grootmeesterresultaat. Daarmee begon in feite de zegetocht die leidde naar de eerste plaats op de wereldranglijst.
Epaulettenmat 06
Deze stelling kwam uit een partij tussen de 14-jarige Magnus Carlsen en Sipke Ernst. Hoe haalt wit de winst binnen?
28. Df5+ Tf6
Sipke, sympathiek als hij is, laat een fraai epaulettenmat toe. Relatief beter is 28…Ke7 maar dat verliest snel na 29. Te3+ Kd6 [29…Kd8 30. Dxf8+ Kc7 31. Df7+ met torenwinst.] 30. Dxf8+ Kc7 31. Df7+ met torenwinst.
29. Dd7# 1-0
Oefeningen
In de volgende opgaven kunt u proberen om de epauletten matten tevoorschijn te toveren.
Epaulettenmat – Opgave 1
Wit speelt en wint.
Epaulettenmat – Opgave 2
Zwart speelt en wint.
Epaulettenmat – Opgave 3
Zwart speelt en wint.
Epaulettenmat – Opgave 4
Wit speelt en wint.
Epaulettenmat – Opgave 5
Wit speelt en wint.
Epaulettenmat – Opgave 6
Wit speelt en wint.
Epaulettenmat – Opgave 7
Wit speelt en wint.
Epaulettenmat – Opgave 8
Zwart speelt en wint.
Alle stellingen via de viewer:
Alle eerdere rubrieken kunt u vinden onder de link “leren combineren”.
Het ‘diagonale’ epaulettenmat in opgave 02 wordt (werd?) ook wel zwaluwstaartenmat genoemd.
In voorbeeld 01 staan er geen zwarte stukken op h6 en h8. Er staan torens op e8 en g8. In voorbeeld 05 komen er na de gegeven variant wél stukken op h6 (pion) en h8 (toren).
@Peter Huisman: goed opgemerkt, het is aangepast!