Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 28: Crisis in de schaakwereld-4
Deze rubriek is gemaakt voor schaaksite.nl en is terug te vinden onder het kopje ‘Schaakhistorie’.
Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het mij gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin de schaakgeschiedenis voor het voetlicht wordt gebracht. Het is al weer even geleden, maar ik heb inmiddels de draad weer opgepakt. In de vorige aflevering bespraken we de perikelen rondom de organisatie die de PCA had bij het organiseren van de WK-match van deze bond. Toen in 2000 Kasparov – Kramnik eindelijk van start ging, liep die niet voorspoedig voor de man die zo’n 15 jaar het schaken had gedomineerd. Kramnik won twee partijen en hield de rest op remise waardoor hij nu de nieuwe PCA-kampioen was!
Kasparov gaat met pensioen
Kasparov tegen Anand, Wijk aan Zee 1999.
In 2005, na afloop van de laatste ronde in Linares, waarin Kasparov ook nog verloor van de Bulgaar Veselin Topalov, maakte hij zijn afscheid bekend. Wel liet Kasparov weten nog in te blijven voor rapid- en blitz maar het klassieke schaak had hij definitief vaarwel gezegd. Ondertussen had de Fide ook het knock-out formaat om de wereldkampioen aan te wijzen veranderd. In datzelfde jaar kondigde de wereldschaakbond dat de Fide-wereldkampioen zou worden bepaald in een dubbelrondige achtkamp die gespeeld zou worden in San Luis, Argentinië tussen de acht beste spelers ter wereld. Maar de PCA-wereldkampioen, Vladimir Kramnik, weigerde mee te doen omdat hij vond dat de titel bepaald zou moeten worden in een tweekamp.
”Verzoeningstweekamp” tussen Topalov en Kramnik
Het toernooi werd overtuigend gewonnen door de Bulgaar Veselin Topalov. Hij eindigde op 10 uit 14 maar liefst anderhalf punt meer dan het duo Anand en Svidler. Een prachtige partij was de volgende:
De slottabel met de eindstand in San Luis zag er zo uit:
Al snel hierna gingen de onderhandelingen over hoe de schaakwereld uit de impasse zou kunnen geraken. De vraag was of Kramnik woord zou houden over zijn eerdere toezegging dat de wereldtitel bepaald zou moeten worden in een tweekamp met het klassieke tempo. De twee bonden zouden dan bij elkaar komen waarna de PCA opgeheven kon worden. En inderdaad de tweekamp kwam tot stand in 2006.
”Toiletgate”
Later circuleerde er een foto van de toiletruimte van Kramnik waarin elektriciteitskabels te zien waren, zodat de suggestie gewekt werd dat Kramnik via die kabels contact zou hebben met de buitenwereld.
De match die over twaalf partijen gespeeld zou gespeeld worden, werd gehouden in Elista (de hoofdstad van de Russische deelrepubliek Kalmukkië, waar Fide-president Kirsan Ilyumzhinov de president van was. Bij een gelijke eindstand zou er een tiebreak volgen met rapidpartijen (25 minuten + 10 seconden increment) en zo nodig snelschaakpartijen (5 minuten + 5 seconden increment).
De tweekamp had een dramatisch verloop omdat Kramnik de eerste twee partijen won daar Topalov te hard op winst bleef spelen in posities die in remise hadden kunnen eindigen. De twee daaropvolgende partijen eindigden in remise en toen ontstond er een rel die de hele wereld overging. Team Topalov beschuldigde Kramnik er van dat hij wel vaak naar het toilet ging en dat hij misschien wel eens “hulp van buitenaf” zou kunnen inroepen. Het pikante detail is dat er ook geruchten gingen dat Topalov zelf ook niet van onbesproken gedrag was op dit gebied. Bewijzen viel er natuurlijk niets. De eis was dat beide privétoiletten gesloten moesten worden en dat ze nu in een gemeenschappelijk toilet terecht zouden kunnen. Deze eis werd aanvankelijk ingewilligd door de commissie van beroep, maar Kramnik was hier zo boos over dat hij niet verder wilde spelen onder deze – in zijn ogen belachelijke – voorwaarden. Hij kwam niet opdagen in de vijfde partij en kreeg daarom een nul. Onder invloed van de Fide-president werd de oorspronkelijke toestand hersteld en kon de tweekamp vervolgd worden. Er volgden twee remises en toen won Topalov plotseling tweemaal op rij, zodat hij nu (inclusief het automatische punt) aan de leiding ging. Dit zou een heel onbevredigende uitslag van een tweekamp worden die de boeken in zou gaan als de “verzoeningsmatch”.
De “enige echte wereldkampioen!”
Gelukkig voor de schaakhistorie slaagde Kramnik erin om de 10de partij te winnen waarna de reguliere tweekamp eindigde met twee remises en dus op 6-6. Er was dus een tiebreak nodig om de ‘ware’ wereldkampioen aan te wijzen. Die beslissingspotjes resulteerden ook in een waar gevecht. Na een remise sloeg Kramnik toe in de tweede rapidpartij. Maar Topalov sloeg onmiddellijk terug en maakte de stand gelijk. Als hij had gedacht dat Kramnik zijn kruit had verschoten, kwam hij bedrogen uit want de Rus won het laatste en beslissende potje en werd dus nu de enige echte wereldkampioen waarmee de PCA definitief aan zijn einde kwam. Als we de Fide-wereldkampioenen even buiten beschouwing laten, kunnen we Kramnik zien als de 14de wereldkampioen van het klassieke schaak.
 |
 |
| Vladimir Kramnik | Veselin Topalov |
De tweede partij uit zijn tweekamp werd één van de meest krankzinnige partijen die ooit op WK-niveau gespeeld zijn. Topalov trekt ten aanval op de koningsvleugel en zet deze luister bij met de volgende briljante zet:
28. Dc2!! die door Kramnik werd beantwoord met de enige manier om nog in de partij te blijven: 28… Txb2!
Andere zetten verliezen vrijwel onmiddellijk zoals uit de analyse van de Roemeense GM Mihail Marin blijkt (zie de viewer). Nu volgt de tweede verrassing:
29. hxg6! Hij laat pardoes de dame in staan! Alles om de h-lijn te openen zodat Kramnik weer maar één zet heeft, namelijk 29… h5!
De vraag was natuurlijk wat er zou gebeuren als zwart het dameoffer accepteert. Op 29…Txc2 volgt het schitterende 30.gxh7++ Kxh7 (30…Kh8 31.Tg8+ Kxh7 32.T1g7+ Lg5 [32…Kh6 33.Th8+ en met] 33.Txg5! en tegen de vele dreigingen is niets bestand terwijl 33…Df1+ koeltjes beantwoord kan worden met 34.Pg1! waarna het gedaan is voor zwart. De belangrijkste matdreiging T5g6++ gevolgd door Th6# kan niet gepareerd worden) 31.Tg7+ Kh6 32.f5+ Kh5 33.f6! wint voor wit omdat de dreiging T1g5+ gevolgd door een aftrekschaak opnieuw prachtige matbeelden oplevert.
30. g7! hxg4 31. gxf8=D+ en nu ging de zwartspeler vreselijk de fout in.
31… Lxf8?? De enige zet was 31…Kxf8 waarna zwart de aanval kan weerstaan. Bijvoorbeeld: 32.Dg6 De2 33.Dxg4 hetgeen er inderdaad totaal hopeloos uitziet. Maar hier zou zwart een geweldige riposte hebben:
(Analysediagram)
Met 33…Lg5!! haalt zwart de angel uit wits aanval! Een ongelooflijke zet. Als wit de g-lijn open wil houden, kan hij de loper niet goed slaan en moet hij eerst 34.Te1 inlassen. Maar dan heeft zwart 34…Dc2 35.Dxg5 Te7 bij de hand en bloedt het witte initiatief dood. Bijvoorbeeld: 36.Tc1 Th7+ 37.Kg1 Tg7 38.Txc2 Txc2 met een onduidelijke stelling. In de partij volgde nu
32. Dxg6+ hetgeen van Marin een vraagteken krijgt. Inderdaad was 32.Txg4+ Lg7 veel sterker, maar beide spelers hebben in deze stelling de juiste zet van wit overzien.
Ziet u het?
Terug naar de partij waar wit nog altijd op winst stond. Topalov speelde na 32… Lg7 33. f5 hetgeen van Marin een uitroepteken krijgt. Onze huidige Stockfish16 roept dat 33.Pg5! sterker zou zijn. Met als mogelijk vervolg: 33…Te7 34. Dh7+ Kf8 35.Tc1 De8 en nu pas 36.f5! De aanstaande dreiging om de f-lijn te openen is dodelijk.
In de partij kwam wit ook gewonnen te staan, maar het bleek allemaal zo lastig dat hij in een eindspel terecht kwam waarin hij eerst het halve punt versmaadde en toen zelfs nog ten onder ging.
Hieronder de hele partijanalyse van Marin via de viewer:
Uiteindelijk was de scheuring in de schaakwereld voorbij en hadden we één echte wereldkampioen. We moeten er niet aan denken wat er gebeurd zou zijn als Topalov deze tweekamp had gewonnen. Zou Kramnik dan toch de PCA voortgezet hebben?
Nog enkele links over de rel die wereldwijd bekendheid kreeg.
- www.chess.com/article/view/clash-of-champions-topalov-versus-kramnik
- nl.wikipedia.org/wiki/Wereldkampioenschap_schaken_2006
- Interview met Yasser Seirawan:
www.youtube.com/watch?v=XAbn1f26iXo - Gotham Chess:
www.youtube.com/watch?v=ap77WvxkotY
(Alle foto’s zijn van Jos Sutmuller)
Deze serie met artikelen treft u aan onder de volgende link: Schaakgeschiedenis in vogelvlucht.
Kasparov was zonder meer grandioos, kanshebber voor de titel GOAT, maar 15 decennia is wel een erg lange regeerperiode. Bedoeld wordt waarschijnlijk 15 jaar (1985 – 2000).
Oeps, ik had 1,5 decennium willen schrijven, heb er nu maar 15 jaar van gemaakt!
In een interview met Kasparov in 2002 voor Chessbase getiteld A recent history of professional chess zegt hij:
We had no support in the world of chess. Everywhere it was ‘chess championship hijacked’.
Helaas is de voorgaande zin weggevallen, waarin Kasparov de oprichting van de PCA een blunder noemt.
Aan de andere kant kon ik zelf wel begrijpen dat de grootmeesters niet gelukkig waren met de toenmalige FIDE president, die ook regeerde over Kalmukkië. Dat speelde op de achtergrond mee, maar de belangrijkste drijfveer was geld.
Volgens mij schoot Kasparov destijds een beetje zijn doel voorbij. Eind jaren 80 werd de GrandMasters Association (GMA) opgericht, met Kasparov als voorzitter en Karpov en Timman als vice-voorzitters. Dat leek aanvankelijk een mooie impuls voor de professionalisering van het schaken, maar het liep stuk na de ontspoorde World Cup cyclus van 1991. Wellicht zag Kasparov een nieuwe kans toen Short in 1993 uitdager werd in de strijd om de wereldtitel. Het afsplitsen van de Fide is altijd gebracht als vooral een financiële kwestie, maar Kasparov zal los daarvan er toch wel voor hebben geijverd om meer invloed te hebben, lijkt mij. En in Short zal hij een williger partner hebben gevonden dan in Karpov of Timman.
Het hele verhaal van Kasparov, dat vast wel subjectief zal zijn, is hier te lezen.
en.chessbase.com/post/garry-kasparov-a-history-of-profesional-che