Analyse: goed paard tegen slechte loper (Abdusattorov – Giri)

U heeft ongetwijfeld al het verslag gezien van onze medewerker Wijnand Engelkes over de voor onze landgenoten zo ongelukkig verlopen zevende ronde. Daarbij sprong de nederlaag van de trotse Nederlandse koploper, Anish Giri, tegen het Oezbeekse talent Nodirbek Abdusattorov in het oog. Omdat het mij ook was opgevallen wat voor type eindspel hier op het bord kwam, keek ik met meer interesse naar deze partij dan naar de andere confrontaties. Want zodra zich een stelling met een goed paard tegen een slechte loper aandient, ga ik er even voor zitten. Als schaaktrainer heb ik al veel jongelui de merites van dit specifieke eindspel laten zien. Niet zozeer om ze te leren hoe ze een dergelijk voordeel naar winst zouden kunnen voeren, maar vooral om ze te laten kennismaken met fundamentele strategische principes, zoals hoe om te gaan met je pionnenstructuur en welke stukken je graag wilt ruilen en welke niet. Juist dit eindspel ontstaat uit middenspelen waarin die positionele elementen tevoorschijn komen en dat zou dan moeten dan leiden tot een beter begrip van ons edele spel. Als we zien hoe de witspeler in deze partij een zeer sterke speler als Anish Giri met vaste hand in de soep speelt en er dan ook nog in slaagt om het resterende eindspel – dat bepaald niet makkelijk was – naar winst te voeren, dan kunnen we daar alleen maar onze hoed diep voor afnemen. Het is zuur voor Giri, maar er is wel weer een parel afgeleverd in dit thematische hoofdstuk. U begrijpt dat deze partij weer in de al uitgebreide trainingscollectie is opgeslagen! In de analyse hieronder probeer ik uit de doeken te doen, hoe de winstvoering in zijn werk ging.

 

Abdusattorov, Nodirbek – Giri, Anish
1. e4 e5 2. Pf3 Pf6 3. Pxe5 d6 4. Pf3 Pxe4

5. c4

De laatste tijd wint deze voortzetting aan populariteit. 5. Pc3 Pxc3 6. dxc3 is een tijdje de eerste keuze geweest van een aantal topspelers, waaronder Caruana.
5…Le7 6. Pc3
En dan vooral ook deze.
6…Pxc3 7. dxc3

Dit is dus het idee. Wit wil (net als in bovengenoemde variant) met de d-pion terugnemen op c3, maar hier heeft hij een pion op c4 waardoor hij meer grip op het centrum krijgt.
7…O-O 8. Ld3
Er is met deze stelling ook een partij bekend, waarbij Abdusattorov achter de zwarte stukken zat: 8. Dc2 Te8 9. Le3 Pd7 10. O-O-O Pf8 11. h3 b6 12. Ld3 Lb7 13. Pd4 Lg5 14. Lxg5 Dxg5+ 15. Kb1 Te7 16. h4 Df6 17. f3 Tae8 18. Pf5 Te5 19. Thf1 g6 20. Ph6+ Kg7 21. Pg4 Dxh4 22. Pxe5 Txe5 23. Df2 Df6 24. Tfe1 Pe6 25. Txe5 dxe5 26. De3 h5 27. Te1 Pf4 28. Lf1 Df5+ 29. Kc1 f6 30. g3 Pe6 31. f4 exf4 32. Dxe6 Dxe6 33. Txe6 fxg3 34. Te2 h4 35. Kd2 f5 36. Ke1 Kf6 37. Lg2 Lxg2 38. Txg2 g5 39. Td2 f4 40. Kf1 h3 41. b4 Kf5 42. a4 Ke4 43. Td7 f3 44. Kg1 h2+ 45. Kh1 Ke3 46. Tg7 f2 47. Tf7 Ke2 0-1 Iskandarov, M (2535)-Abdusattorov, N (2627) PNWCC Opening Bl 1.e4 e5 Lichess.org INT blitz 2020 (10)
8…Pd7 9. Le3 Pf6
Het lijkt erop dat dit het nieuwtje is.

9…Pe5 was nog bekend uit twee partijen van Zarubitski met zwart. 10. Pxe5 dxe5 11. Dc2 f5 12. O-O-O De8 13. f3 Le6 14. g4 e4 15. fxe4 fxg4 16. Le2 Dg6 17. Kb1 Lg5 18. Ld4 h5 19. Thf1 Lf4 20. Tf2 Dg5 21. Tg2 c5 22. Lf2 De5 23. Lg3 Tad8 24. Tdg1 Td7 25. Tf1 Tdf7 26. Td1 Td7 27. Tf1 g5 28. Tgf2 Tdf7 29. Dd3 Kg7 30. a3 Kh6 31. Tg2 Lxg3 32. Txf7 Lxf7 33. Dxg3 Dxe4+ 34. Ld3 Dxd3+ 35. Dxd3 Lg6 36. Dxg6+ Kxg6 37. Kc2 h4 38. b4 b6 39. bxc5 bxc5 40. Kd3 g3 41. hxg3 Tf3+ 42. Ke4 Txg3 43. Th2 h3 44. Kd5 g4 45. Kxc5 Tg2 46. Th1 h2 0-1 Subelj, J (2425)-Zarubitski, V (2424) EU-chT U18 Pardubice 2019 (2.1)

9…Pc5 10. Lxc5 dxc5 11. Dc2 h6 12. O-O-O Ld6 13. Lf5 Df6 14. Lxc8 Taxc8 15. De4 Df4+ 16. Dxf4 Lxf4+ 17. Kc2 Tfe8 18. The1 Kf8 19. g3 Ld6 20. Pd2 f5 21. Pf1 f4 22. Pd2 fxg3 23. fxg3 Txe1 24. Txe1 Te8 25. Txe8+ Kxe8 26. Kd3 Ke7 27. Ke4 Ke6 28. Pf1 c6 29. Pe3 g6 30. Pg2 Kf6 31. Ph4 Le7 32. Pf3 Ld6 33. g4 h5 34. g5+ Ke6 35. h3 Lg3 36. b4 b6 37. b5 cxb5 38. cxb5 Lf2 39. Pe5 Lh4 40. Pxg6 Lxg5 41. c4 Kf6 42. Pf4 Lxf4 43. Kxf4 h4 44. Ke4 Ke6 45. a4 Kf6 46. Kd5 Kf5 47. Kc6 Ke4 48. Kb7 Kd4 49. Kxa7 Kxc4 50. a5 bxa5 51. b6 a4 52. b7 a3 53. b8=D Kc3 54. Db1 c4 55. Kb6 1-0 Jones, G (2652)-Zarubitski, V (2448) Titled Tuesday intern op 12th Jul Early Chess.com INT blitz 2022 (8)
10. h3
Wit probeert zwart zoveel mogelijk in te perken in zijn bewegingsvrijheid.
10…b6 11. Dc2 Lb7 12. O-O-O
Hij laat de ruil op f3 toe.
12…h6

12…Te8 is een volwaardig alternatief. Het is echter duidelijk dat 12…Lxf3?! wit een prachtige g-lijn en het loperpaar bezorgt na 13. gxf3
13. The1 Te8 14. Ld4

14…c5
Van deze pionzet gaat hij spijt krijgen, later in de partij. Objectief gezien moet hij speelbaar zijn.
15. Lxf6
Wit geeft zonder slag of stoot zijn goede loper voor het zwarte paard.
15…Lxf6 16. Lh7+ Kh8 17. Le4
Daarmee worden ook de witveldige lopers geruild. Oud-wereldkampioen Tigran Petrosian zei het al: het gaat er niet om wat je ruilt, het gaat erom wat je overhoudt. Wit krijgt na deze ruil het voordeel van het goede paard tegen de zwarte slechte loper. Hoewel de engine deze stelling als een gelijke stand taxeert, vermoed ik dat er heel wat positiespelers zouden zijn (Vladimir Kramnik, kijk je mee?) die met deze materiaalverhouding in hun nopjes zouden zijn.
17…Lxe4 18. Txe4
We zien nu ook wat zwart met …c7-c5 heeft aangericht. Hij heeft veld d5 (een wit veld!) dodelijk verzwakt en daarmee ook van pion d6 een achtergebleven pion gemaakt. Voeg eraan toe dat de loper op f6 op een stuk beton op c3 staat te bijten, dan is het duidelijk dat wit de betere papieren heeft.
18…Dd7
19. Pd2
Ik heb het idee dat het omspelen van het paard net ietsje te vroeg was. Met 19. Tde1 g6 20. Dd3 Kg7 21. Kb1 kan de koning uit de diagonaal c1-h6 zodat het paard straks wel via d2 omgespeeld kan worden naar het prachtige veld e4 (zoals in de partij gebeurt).
19…a6
Misschien is dit ook ietsje te langzaam, hoewel zwart er goed aan doet om ooit met …b6-b5 te komen. Zwart zou er veel voor over hebben om zijn loper tegen het paard te ruilen, maar na 19…Lg5 20. f4 moet hij onverrichterzake terug. Vermoedelijk had Giri met 19…Dc6! (zie analysediagram)
de schade nog even beperkt kunnen houden. Want nu ‘dreigt’ zwart wel met …Lf6-g5 te werken, waarna hij van zijn slechte loper af zou kunnen komen. Een tweede gedachte is dat zwart met …d6-d5 kan gaan werken, waarmee hij ook zijn zwakte opheft. Ik heb geen voortzetting voor wit kunnen vinden die het marginale voordeel dat wit eventueel zou hebben op dit moment, kan handhaven. Een paar voorbeelden: 20. Dd3 [20. Tde1 Lg5 en de volgende zet is …Lxd2. 21. f4? faalt op 21…Lxf4!-+] [20. Kb1 Lg5 21. f4 Txe4 22. Dxe4 Dxe4+ 23. Pxe4 Lxf4 24. Pxd6 Kg8 is ook remise.] [20. g3 d5 21. cxd5 Dxd5= en zwart heeft het grootste deel van zijn nadeel weggewerkt.] 20…Lg5 en nu kan f2-f4 niet wegens 21. f4? Txe4 22. Dxe4 Dxe4 23. Pxe4 Lxf4+-+
20. Kb1!
Addussattorov heeft de essentie van de stelling door!
20…Lg5 21. Pf3
Het paard moet hoe dan ook behouden blijven!
21…Lf6 22. Dd3
22…b5?!
Het ziet er naar uit dat Giri de gevaren in deze stelling onderschat heeft. Tegen een engine was de Kazach waarschijnlijk niet gelukt om te bewijzen dat het paard beter is dan de loper. Na 22…Txe4! 23. Dxe4 Tb8 24. Dd3 Da4!? 25. b3
[25. Dxd6?? Td8] 25…Da5 zijn ook de grootste problemen voor zwart als sneeuw voor de zon verdwenen.
23. Txe8+ Dxe8
24. Pd2!
Opnieuw gaat het paard naar dit veld maar nu valt Pe4 niet meer te verhinderen.
24…De6
Dit lijkt nog een verstandige verdediging. 24…Td8 25. Pe4 Le7 26. Dd5 levert ook het substantiële voordeel op als dat in de partij.
25. Pe4 Le7 26. Dd5 Td8 27. cxb5 axb5
Op het eerste gezicht lijkt zwart toch enigszins geslaagd in zijn opzet. Met zijn actie …a7-a6 en …b6-b5 heeft hij pion c4 op kunnen ruimen waardoor de ‘grip’ op d5 wat verzwakt is. Maar zijn probleem is dat hij de dominantie van wit op veld d5 niet kan aantasten met deze stukken configuratie. En dan blijft de vraag over, wat kan wit doen om zijn voordeel nog verder uit te breiden.
28. f4!
Met de positionele dreiging f4-f5 waarna de zwarte dame ofwel moet ruilen op d5 ofwel haar belangrijke post op e6 moet verlaten.
28…Kg8

28…g6 29. g4 maakt geen verschil.
29. f5 Dxd5?!
Het was sowieso verstandiger om de dames op het bord te houden met 29…Dc8 , hoewel Giri die witte dame natuurlijk liever niet op haar dominante positie wil laten.
30. Txd5
De contouren van wits suprematie over de witte velden wordt steeds zichtbaarder.
30…Kf8

31. b4!
Het is leerzaam om te zien hoe een topspeler als Abdusattorov precies weet hoe je een dergelijk positioneel voordeel verder moet uitbouwen. Daartoe moet soms ook een pion op de kleur van de loper worden geplaatst! Essentieel is dat de zwarte pionnenstructuur in het centrum verder aangetast wordt en nu blijkt ook pion b5 een aanvalsdoel. In hogere zin staat wit al op winst, maar er moet nog het een en ander voor elkaar gebokst worden.
31…Ke8 32. Kb2 Td7 33. g4
33…Kd8?
Opnieuw een leerzaam moment. Hoe komt bouwt wit zijn voordeel verder uit? In het verslag van Wijnand Engelkes kunnen we lezen dat zwart hier hardnekkiger had kunnen verdedigen met 33…Td8 Echter, het resterende eindspel lijkt mij nog steeds verloren voor zwart, hoewel wit inderdaad meer zijn best moet doen hier. We zullen het wel met de variant die Stockfish geeft, moeten doen. Want een systematische methode (een vrijpion creëren op de damevleugel) lijkt niet tot het gewenste resultaat te leiden. Ik geef nog even het begin van de variant uit het verslag: 34. a3 Td7 35. f6 gxf6 36. Th5 cxb4 37. cxb4 d5 38. Pc3 d4 39. Pxb5 En hier vroeg ik mij natuurlijk af waarom zwart geen 39…d3 (zie analysediagram)
speelt. Het antwoord is briljant: 40. Td5!! waarmee de torens op een tactische wijze worden geruild! Daarmee is het pleit ook beslecht.
34. c4!!
Een briljant concept! De bedoeling is heel simpel: hij wil een vrijpion op de damevleugel creëren en doet daartoe tijdelijk een pionnetje in de aanbieding. Het begint te kraken bij zwart…
34…bxc4

34…cxb4 35. cxb5 Kc8 36. Kb3 Ta7 37. Pxd6+ levert een kansloos toreneindspel op na 37…Lxd6 38. Txd6 Ta3+ 39. Kxb4 Txa2 40. Ta6!+-
35. bxc5 dxc5
Nu gaan de torens ook van het bord en daarmee elke kans op tegenspel. We krijgen nu het ‘zuivere’ eindspel van een goed paard tegen een slechte loper te zien. Het alternatief 35…Ta7 36. cxd6 Lg5 37. Tc5+- is natuurlijk ook geen sinecure.
36. Txd7+ Kxd7 37. Kc3
De koning pikt pion c4 op.
37…Kc6 38. Kxc4

Een mooi moment voor een diagram. Er staat maar één pion op de verkeerde kleur vastgelegd: pion c5. Toch staat wit hier huizenhoog op winst. Dat heeft te maken met de fantastische positie van het paard op e4 dat ook nooit weggejaagd kan worden vanwege de mooie pionnen op h3-g4-f5. Er is nog een tweede factor die wits winstperspectieven bevestigen: de witte a-pion! Dat is ook meteen de zogenaamde “verste vrijpion”. Ofwel: wit mag afwikkelen naar een eventueel pionneneindspel dat altijd gewonnen voor hem is. De loper heeft momenteel geen andere keus dan c5 te blijven verdedigen.
38…Kb6 39. a4 Kc6
Wit moet nog steeds nauwkeurig blijven spelen om zijn voordeel te verzilveren.
Daarom kan 39…Ka5 niet omdat wit met 40. Pxc5 ook de winst afdwingt. Bijvoorbeeld: 40…g6 [40…Lxc5?? 41. Kxc5 Kxa4 42. Kd6 Kb5 43. Ke7 is een typisch tafereel dat hoort bij de “verst verwijderde vrijpion”.] 41. Pd7 Kxa4 42. Pe5 gxf5 43. gxf5 f6 44. Pd7 gevolgd door Kc4-d5-e6 en Pxf6.
40. Pf2 Ld8
Tijdcontrole gehaald, nu kan er weer opgelucht adem gehaald worden.
41. Pe4 Le7 42. a5! Ld8 43. a6 Le7 44. Pc3 Lg5 45. Pb5
Een thematische winst was ook 45. a7 Kb7 46. Kxc5 Kxa7 47. Pe4 Lc1 48. Kd6.
45…Le3 46. h4 Kb6
Na 46…Lf2 47. h5 Le3 is het volgende een plausibel spelverloop mogelijk: 48. Pc3 Lf4 49. Pe4 Le3 50. f6 gxf6 51. Pxf6 Lf2 52. Pg8 Le3 53. Pe7+ en de vork op d5 beslist. 53…Kb6
47. a7 Kb7 48. h5 Ka8
Nu de zwarte koning belast is met het verhinderen van promotie op a8, heeft de witte koning vrij spel.
49. Kd5 Kb7 50. Kd6
Hij mag pion c5 in de steek laten!
50…c4 51. Kd5
Maar dan toch onmiddellijk erachter aan!
51…Lxa7
Op 51…c3 52. Pxc3 Lxa7 53. Kd6 loopt de witte koning naar binnen.
52. Pxa7 c3
Terugnemen heeft geen zin na 52…Kxa7 53. Kxc4 Kb6 54. Kd5 Kc7 (zie analysediagram)
Het lijkt remise omdat de witte koning niet kan binnendringen. Maar wit heeft een geweldig concept. 55. g5!! hxg5 [55…f6 56. gxh6 gxh6 57. Ke6 wint natuurlijk simpel.] [55…Kd7 56. f6] 56. f6 gxf6 57. h6.
53. Pc6!
Hij moet dit natuurlijk berekend hebben.
53…c2 54. Pa5+ Kc7 55. Pb3 Kd7 56. g5 Ke7 57. gxh6 gxh6 58. Ke5 f6+ 59. Kd5 Kd7 60. Pc1
Zwart raakt in tempodwang en daarom legde Giri nu zijn koning om. Een magnifiek gespeeld eindspel door de jonge Abdusattorov!
1-0

De hele analyse via de viewer: