Kauwgum is nog geen ulevel
‘Maar wat Antonio hier tot stand bracht had ik nog niet eerder meegemaakt.
De vondst was af te zien van het natuurlijk, sabbelend geluid van de ulevel en het te vervangen door een volstrekt tegennatuurlijk knagen. Ook in het natuurlijk gebruik wordt de ulevel ten slotte, wanneer hij tot verdwijnend kleine proporties is teruggebracht vaak met een enkele beet definitief soldaat gemaakt, maar het oorspronkelijke van Antonio’s aanpak was nu juist dat hij de grote brokken direct vanaf het begin met de mondelinge destructie-apparatuur te lijf ging.
Dat ging met luide knallen gepaard. En ook een schaven en een breken en een schuren en een barsten. Een splijten en een ineenstorten. Een destructie zo groot en verschrikkelijk dat het duidelijk hoorbaar werd dat hij niet alleen het doel – de ulevel – totaal verwoestte, maar ook het middel: de tanden zelf.
Geen formuleerbare gewaarwordingen waren het meer die hier de zuivere rede bedreigden, maar een snel opkomende kiespijn. Mijn arme hoofd, dat hier en daar nog dacht aan paard g7, pion b7 en loper a8, werd verscheurd door het losbreken van een zeer oude vijand. Ikzelf was hier tot ulevel geworden en ook de ruimte waar wij speelden en ook de ruimte daarbuiten. Ruïnes en afgebroken huizen tot aan de horizon, een schokken en schudden in de malende muil van de alles ontbindende, wier teken is: de tand des tijds.
Onder die omstandigheden is schaken onmogelijk. Hoe zo snel mogelijk weg te komen is het enig probleem dat de speler nog interesseert. Mij lukte dat vrij snel middels een krachtige blunder, waarna ik bevrijd opgaf en vertrok. Wij leren hieruit dat het zuiver functioneren van het brein soms door ogenschijnlijk onbelangrijke zaken grondig gestoord kan worden.’
Ook als je dit fragment niet eerder las, herken je onmiddellijk de schrijfstijl. De oudtestamentische hyperbolen en de filosofische ondertoon waarmee een tamelijk triviaal voorval behandeld wordt, zijn kenmerkend voor het schrijven van de onovertroffen J.H. (Hein) Donner. Het fragment komt uit het verhaal ‘Ulevel’ dat in 1969 gepubliceerd werd in de Avenue en vertelt hoe gewaarwordingen de zuivere rede, dat wil zeggen kennis die niet ‘bevuild’ is door ervaringen, kan aantasten.
Kauwgum is nog geen ulevel – Schaakvereniging Erasmus (sv-erasmus.nl)
Zelfs een 67-jarige kan onwetend zijn over wat een ulevel was. Zie ivdnt.org/actueel/woorden-van-de-week/woordbaak/wat-is-een-ulevel/ en huiver, net als ik, bij wat de oorsprong van dit woord is.
Vroeger was alles beter. Ik durf de stelling wel aan dat de schakende jongelui, ik gebruik gemakshalve altijd de leeftijdsgrens t/m 35 jaar (voor jongens that is. Meisjes ligt die grens rond de 25) want dat is ongeveer het moment dat het jongensbrein is volgroeid, werkelijk geen idee hebben wie Donner was. Een influencer avant la lettre.
Moedig voorwaarts allen!