Een spel zonder betekenis

Columns 15 augustus 2024 17:21 Peter Passenier 6

“Dit kun je echt niet zeggen!” riep de interviewer – maar Fabiano Caruana zei het toch. Schaken heeft volgens hem geen maatschappelijk nut. Het is een bordspel waar we tientallen jaren aan besteden. Maar als je tegen de dertig loopt, begin je je af te vragen wat je met je leven aan het doen bent. “Dit heeft geen enkele betekenis.”

Schokkend natuurlijk, vooral uit de mond van de mondiale nr. 3. Maar is het ook waar? Ik denk het niet.

Want laatst ging ik met mijn vriendin naar een museum in Utrecht. Eerst met de trein en toen met de bus. “U moet hier de trap af”, zei het meisje aan de informatiebalie. “Dan gaat u naar rechts, naar bushalte C4 of G2.”

“Schrijf jij dat op?”, vroeg mijn vriendin.
“Niet nodig”, riep ik. “Dit komt helemaal goed!”

Want daar had Caruana niet aan gedacht: schaken is ontzettend handig als je een letter moet onthouden met een cijfer erachter. Terwijl we door de stationshal naar de uitgang liepen, probeerde ik de volgende stelling te visualiseren:

Je hebt het vast gezien: die witte loper wordt zo meteen omgespeeld, van g2 naar c4. En dat was dadelijk het enige dat ik me moest herinneren. Bovendien is het ook een goede manoeuvre: die loper staat op c4 veel actiever, door die aanval op f7. Hoewel… nu ik erover nadacht: misschien moest ik eerst een keer a5 spelen; anders doet hij Pa5. En mijn andere loper stond toch op g5? Dan kon ik ook op f6 slaan, en had ik controle over alle witte velden. En in dat geval kon ik ook mijn paard omspelen, van f3 via d2 naar c4. Een mooie stelling dus. Hoewel… waar stond die zwarte dame ook alweer?

“Oké”, zei mijn vriendin. “Waar moeten we heen?”
“Op b8!” riep ik. “Ik bedoel: we gaan naar d2 en dan naar…” Even twijfelde ik: sloeg ik nou eerst op f6? Maar toen wist ik het weer: a5. Dat was het. “We gaan naar a5!” En ik had medelijden met normale stervelingen. Voor hen hadden al die coördinaten geen enkele betekenis.

Flexibel
Ik geef het toe, uiteindelijk kwamen we niet eens in de buurt van het museum. Maar ik ontdekte wel een restaurant aan het water, met een heerlijke zalmsalade en prima koffie. En toen we begonnen aan de appeltaart met slagroom, besefte ik dat ons spel zijn maatschappelijke relevantie weer eens had bewezen.

Want hier zie je nou precies waar schaken ons in traint: die flexibiliteit van geest. Wat als het ene plan niet werkt? Dan komen we bliksemsnel met een alternatief.