Duitse grootmeester Robert Hübner overleden
Robert Hübner (1948 – 2025) Foto van Jos Sutmuller
Vandaag (5 januari 2025) is de Duitse grootmeester Robert Hübner overleden.
Een kort portret van één van Duitslands beste schaakgrootmeesters, vooral in de jaren 1970 en begin jaren 1980. Robert Hübner (geboren 6 november 1948) was behalve een topspeler schaakgrootmeester, ook een uitstekend analyticus die het beroep van papyroloog uitoefende. Hij sprak veel talen (eerlijk gezegd weet ik niet hoeveel) waarvan sommige vrij vloeiend. Ik heb ooit kort met hem in het Nederlands gesproken en het viel me nauwelijks op dat hij uit het buitenland kwam. Wel herinner ik me dat ik hem de vraag heb voorgelegd welke taal hij lastig vond en toen antwoordde hij dat het Fins en het Hongaars uitdagend voor hem waren.
Hoewel hij nooit een fulltime schaakprofessional zou worden, deed hij in totaal vier keer mee aan het Kandidatentoernooi. Eenmaal verloor hij van onze landgenoot Jan Timman, de andere keren eindigden op een wat merkwaardige wijze. In 1971 speelde hij zesmaal remise met Petrosian maar verloor de zevende partij. Omdat hij zichzelf niet in staat achtte om tegen deze “defensieve machine” een keer te winnen, geloofde hij het verder wel en trok hij zich terug. In 1980-1981 ontdeed hij zich op knappe wijze van de Hongaarse topspelers (respectievelijk Adorjan en Portisch) maar in de finale gaf hij zich na tien partijen tegen Kortchnoi ook gewonnen toen hij één punt achter was gekomen. Helemaal absurd was wat er gebeurde in de Kandidatentweekamp tegen Vassily Smyslov in 1983. Nadat de reguliere tweekamp in een gelijkspel was geëindigd en de vier opeenvolgende rapidpartijen ook geen beslissing hadden opgeleverd, besloot de wedstrijdleiding dat de roulette in een casino moest bepalen wie door zou mogen naar de volgende ronde. Naar verluidt was Hübner niet aanwezig op het moment dat het balletje rolde en Smyslov aanwees om door te mogen. Hij was al op weg naar huis…
Hübner was een strategisch zeer sterke speler, die ook op tactisch gebied zijn mannetje stond. In het Nimzo-Indisch bestaat de zogenaamde ‘Hübnervariant’, die ik zelf ook regelmatig op het bord heb gekregen. Een stereotiepe stelling ontstaat dan in het volgende diagram:
Het idee van Nimzowitsch (besproken in zijn fameuze boek “Mein System”) luidt om met paarden in een gesloten stelling te gaan spelen tegen het witte loperpaar. Vooral het “Doppelkomplex” zoals Nimzowitsch de dubbelpion op c3/c4 noemde kan later in de partij een aanvalsdoel worden. Een mooi voorbeeld hiervan (waarin pion c4 eraf gaat) treft u aan in mijn rubriek “Juweeltjes”: de partij Pinter – Timman.
De meningen lopen sterk uiteen over hoe de stelling behandeld moet worden. Er is de groep spelers die van ruimtevoordeel en het loperpaar houden (indertijd waren dat Spassky, Kortchnoi, Portisch, Yusupov en vele anderen), terwijl er ook aanhangers zijn onder de ‘paardenliefhebbers’, waaronder Fischer, Karpov, Timman, Andersson en natuurlijk ook Hübner zelf. Op basis van deze twee verschillende speelstijlen zijn heel wat interessante robbertjes uitgevochten.
Van de Duitse grootmeester heb ik minimaal één modelpartij voor zwart (Addison-Hübner, Interzonale toernooi in Palma de Mallorca 1970) in mijn collectie zitten die de moeite waard is om te laten zien. Na de openingszetten
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pc3 Lb4 4. e3 c5 5. Ld3 Pc6 6. Pf3 Lxc3+ 7. bxc3 d6 8. Pd2 e5 9. d5 Pe7 10. O-O O-O 11. Dc2
krijgen we de volgende diagramstelling:
We maken er een strategie opgave van. Een belangrijk thema in deze opening is de vraag of wit erin slaagt zijn zwartveldige loper (Donner noemde die naar aanleiding van zijn partij tegen mij in het NK 1981 de “bruinveldige loper” :)) te activeren. Juist die kleur loper die zwart op de zesde zet ingeleverd heeft tegen een paard. Wit staat daarom klaar voor f2-f4. Ziet u welke maatregelen zwart moet nemen om deze actie te ontkrachten. In deze opening geeft zwart zijn loperpaar op in ruil voor de witte dubbelpion. De strijd spitst zich toe of wit erin slaagt zijn loperpaar te benutten of zijn zwartveldige loper te activeren. Zwart was zich bewust van de positionele dreiging f2-f4, eventueel gevolgd door f4xe5 (met opening van de f-lijn) of f4-f5 waarna zwart ten onder zou gaan aan het chronisch ruimtegebrek. Hübner heeft een uitstekende profylaxe klaarliggen. Hebt u enig idee welke zet hij hier speelde met welke bedoeling?
Het antwoord en mijn analyse van deze partij kunt u naspelen via de viewer.
- In een interessant blog op chess.com van een zekere “introuble” valt veel te lezen over de bijzondere schaakloopbaan van Hübner, vooral ook de redenen waarom hij zich soms onverwacht terugtrok uit een kandidatenmatch (zoals tegen Tigran Petrosian in Sevilla 1971).
- Op Wikipedia staat een wat uitgebreidere biografie over hem.
- Op Chessbase staat het artikel “Robert Hübner passed away”
De papyroloog achter het schaakbord in 1989 tijdens het Interpolistoernooi te Tilburg (foto Jos Sutmuller)
Het balletje op de roulettetafel rolde de eerste keer naar de nul…
Ja hij was natuurlijk papyroloog; hield ook van oude schaakboeken. Op het Interpolisschaaktoernooi, had ik voor Geurt Gijssen, hoofdarbiter twee boeken (Praag 1930 en Podebrade 1936 meegebracht. Geurt legde die op de wedstrijdtafel, Hübner aan zet, stond op en begon in de boeken te kijken (klok lopende!) en vragen te stellen aan Geurt. Die snel daarna naar me toekwam en vroeg of Robert met me kon praten na zijn partij! Verhaal niet te lang: ook hij kocht die boeken toen van me (Ik had goede contacten in Tsjechië! En zoal je schrijft; perfect Nederlands…beter dan/als jij of ik, Herman….als Brabo’s…..
@Frits: klopt, dat was ik nog vergeten zelfs, dat maakt het helemaal absurd!
@Joop: Leuk verhaal uit de oude doos! Hopelijk is mijn Nederlands toch meer dan voldoende anders moet ik onmiddellijk stoppen op deze site!
Op 28 augustus is Andreas Dückstein overleden, Iivo Nei is daarmee nu de oudste nog levende grootmeester.
Hoi Herman!
Zeker is jouw Nederlands zeker beter dan die van mij! En waarschijnlijk is het Nederlands van Robert ook beter geweest. Het was absurd hoeveel talen hij gemakkelijk sprak! Helaas was hij psychisch niet zo sterk, want het was een echte topper in die tijd!
De laatste foto zal niet genomen zijn tijdens het Interpolistoernooi van 1989. Daarin speelde Hübner, noch Timman (naambordje links). Die editie was de zegetocht van Kasparov (12 uit 14), waarin Piket Timman verving.
Als ik moet gokken, denk ik 1986: Hübner zonder baard en de Garde-klokken op vier uur. Dat laatste (40 zetten in twee uur en in diezelfde zitting, zonder afbreken, nog 20 zetten in een uur) kwam toen net in zwang.
Los hiervan: verdrietig nieuws. Ik heb altijd veel bewondering gehad voor de “amateur” Hübner, die jarenlang tot de absolute wereldtop behoorde, en ook al op vrij jonge leeftijd doorbrak: slechts drie jaar ouder dan Jan Timman, maar al in 1970 in het interzonetoernooi gekwalificeerd voor het kandidatentoernooi van 1971.
In het Interpolistoernooi van 1981 speelde Hübner met wit tegen zijn eigen variant (en tegen Timman) een erg enerverende partij (Robert Huebner vs Jan Timman (1981)), die na een mooi gevecht in remise eindigde.
@Peter Huisman: ik had het jaartal overgenomen van de fotograaf, maar het klopt wat je zegt. Ik denk ook dat het 1986 geweest moest zijn. De partij die je noemt, kende ik niet, maar dat was inderdaad een interessant gevecht!
Een absoluut bijzondere persoonlijkheid, helaas nooit ontmoet, wel eens op afstandje zien spelen, Tilburg.
Ik dacht, ja niet echt eervol, aan dit: www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1082592
Hubner won deze partij in de kandidatenmatch tegen Kortchnoi doordat de laatste zo afschuwelijk in een zet blunderde, het doet gewoon pijn. Zie partij.
Uiteraard herinner ik me Hubner ook door zijn grondig denken en grondige analyses – gericht op waarheid, maar mogelijk ook wel op per se je gelijk willen halen. Mogelijk later meer.
excuus, ik zat te pitten. Hubner VERLOOR de genoemde chessgames.com-partij. Uiteraard blijft het een drama.
Op chess.com, Short over Hubner:
Talking about pop music was not so easy. For instance, he had never heard of Elvis Presley.
Fantastisch dit te lezen. En meer.
Een van Hubners laatste optredens in Nederland was denk tijdens Noteboom 2020.