Je 65 jaar lang verbijsterd blindstaren op de Gorenstein-variant
Ooit was er iemand die als eerste het aandurfde om door het offer van kwaliteit en twee pionnen – daarvan wordt ook nog eens één met schaak geslagen! – aan de tegenstander vier verbonden vrijpionnen te gunnen.
Raadsel
Het boekje van Euwe uit 1965 zegt over
“Het is moeilijk te zeggen, wiens stelling de voorkeur verdient. Na 19. … Da4 20. Tb3 , Dd4 verdedigt wit zich succesvol met 21. Dh4. Volgens Tajmanov is 19. … Dc5 het best.” Wits laatste zet was 19.Lf1-e2. Zelf heb ik al in de jaren ’60 op eigen houtje dus op mezelf aangewezen naar 19.e6 (een andere tegenstander van Thomas Ernst speelde 21… Da4, voor de computer is er geen twijfel: 21… Da6! =0.0 365chess.com/game.php?gid=1652164) en 19.Ld3 gekeken en kwam er niet uit, kon er nauwelijks een touw aan vastknopen. Ik zie nu toch voortdurend computeroordelen met plus beginnen, al is dat meestal niet overdreven hoog en komt dat overeen met wat ook in vele andere openingen het normale witte openingsvoordeel is, en ook zie ik veel fluctuatie van stellingbeelden én evaluaties. In het boek van Keres uit 1969 Spanisch bis Französisch staat: “und jetzt nicht 19. Le2 wegen 19. … Dc5 20. Tb5 Dd4 (Taimanow), sondern 19. Lb5, wonach sich Weiß ausreichend verteidigen kann.”
Met schaak slaan die pion!
In de stampartij van 14… o-o-o Rotstein – Gorenstein in 1957 geschiedde niet 21… De4 als in 365chess.com/game.php?gid=2549341 maar sterker 21… d4 22.Txc6 Pxc6 = (De analyse van destijds gaf 18… Da4 als versterking, in de Losbladige en bij Rolf Schwarz uitgewerkt met 19.Tb3 Dd4? 20.Ld1? Le4? “en de witte stelling is heel moeilijk”, wat grote onzin is na 21.Dxe6+ Kb8 22.Dh3, de zwarte dame moet op de 19de zet naar e4, de aanklikbare SF16 van 365chess heeft 18… Kb8 als voordeel voor Zwart, SF17 ook). 17.Df6 van de twee oudste mij met de Gorenstein-variant bekende partijen komt niet in aanmerking, al schrijft Euwe van wél.
19.Lf1-b5
In chess.com/games/view/116175 mist Gorenstein 20… Pxc6! wat in de ECO-encyclopedie van 1974 (Uhlmann) en The French Defence 1975 van Gligoric en Uhlmann staat, het boek van Keres zit er dus helemaal naast. Met de witte dame op f7 in players.chessbase.com/ecogamesreplayer/De%20Matos_Alfredo_219?isWhite=True zou dat uiteraard wegens mat op b7 falen. 22… Ka8! volgens SF17 . 79MB NNUE van lichess =0.0
in chessbites.com/Games.aspx?d=xLoAkCA (uit ervaring meen ik te hebben geleerd dat je de onder c1/d1 aan te zetten Toggle Analysis de tijd moet geven, dan schakelt die over van de dwaalwegen op de sterkere voortzettingen) maar SF 17 geeft ook eerder 21.De6+ Kb8 22.Dxe7 bxc6
23.f5 Lxf5 24.o-o aan.
Wie is wie?
de.wikipedia.org/wiki/Arkadi_Rotstein is de zoon van de.wikipedia.org/wiki/Jefim_Rotstein en dan kun je de Oekraïense Wikipedia aanklikken en daar in het artikel over Jefim het artikel over Rafaïl Gorenstein afroepen. Die is nog ouder geworden dan de tien jaar jongere Jefim, namelijk 89, dat jeugdfotootje in de Oekraïense Wikipedia is uit de groepsfoto in e3e5.com/article.php?id=1726 waarop we ook zittend in het midden Konstantinopolsky en uiterst rechts Bronstein ontwaren. Op de achterste rij herkennen we Gorenstein en in de middenrij meervoudig wereldkampioen dammen nl.wikipedia.org/wiki/Iser_Koeperman derde van rechts. Op de onderste foto van een jaar eerder zien we Gorenstein nog een keer (staande uiterst rechts), staande eerste links Bannik en zittend ook Moetsjnik (eerste links).
De betere volgorde van Gligoric
Met de later opgekomen sterkere volgens SF17 =0.0 verdedigingen 13… Txg5 14.fxg5 o-o-o en 13… o-o-o 14.Pxf7 Pf5 15.Pxd8 Dxd8 zijn partijen zoals 365chess.com/game.php?gid=2594038 en 365chess.com/game.php?gid=2467638. De volgorde van Gligoric in 365chess.com/game.php?gid=2550562
dwingt min of meer Tg8-f8 af (12… Pxe5 13.f4 f6 14.fxe5 fxg5 15.Le3! +/+–; 13… Txg5 is ook onvoldoende 365chess.com/game.php?gid=1777016). BCO (Batsford Chess Openings van Kasparov en Keene, research editor Eric Schiller) 1982 had met ! 12.Tb1 (het Euwe-boekje beloonde de bluf in Ivkov – Jovic 12… Ld7 13.Txb7 o-o-o met ! bij de lange rokade chessgames.com/perl/chesslike.pl?gid=2741630; 12.Ld3 [enige voortzetting in Nunn’s Chess Openings 1999, ! bij Psachis] 12.Lg5, 12.Le2 en 12.h4 zijn ook goede voortzettingen, maar 12.Pg5 is volgens SF17 het sterkst met +1.6 op diepte 40, opvallend in de computervarianten is in alle vertakkingen de verdediging met b7-b6 gevolgd door Lb7 of vooral La6), BCO 1982 heeft 12.Pg5 met !? en Fischer als bron, vervolgt 12… Tf8 13.f4 Ld7 onduidelijk/iets beter voor Wit, Fischers 60 Memorable Games geeft geen 13de zet van Zwart en zegt “(followed by the advance of the KRP) ties Black up.”
13… b7-b5 is een heel interessante zet van SF17 waarmee ik geen partijen ken! Met de stelling na 13… b6 heeft ChessBase 10 partijen en na 14.Dd3 Lb7 komt 15.h4 volgens SF16 van 365chess wél in aanmerking, op 13… Ld7 geeft Psachis in zijn The Complete French van 1992 (hij slaat 14.Tb1 over, het is maar wat je compleet noemt!) !? aan 14.h4 en ! aan het antwoord 14… Pd4 net als BCO 1989, SF17 geeft aan 14… o-o-o een waardering van -0.3 of -0.4, is ook sterker dan het 14… Pf5 van de SF16 van 365chess, Lputians 14… Da4 1984 tegen Short 365chess.com/game.php?gid=2384160 verdient vraagteken.
De volgorde 11.f4 heeft een hardnekkig lang leven in literatuur en gespeelde partijen. Na 11.f4 afzien van 13.Pg5 of eerder afwijken levert Wit theoretisch niks op, hoewel het computeroordeel 0.0 niet hoeft te betekenen dat er geen spel in zit. Timman noemde de partijvoortzetting na 12.Tb1 in 365chess.com/game.php?gid=2150095 (zijn secondant Hort had bij eerdere gelegenheid 12… Dc7 gedaan) “de juiste aanpak”, maar de aanklikbare SF16 acht, wat SF 17 beaamt,
12… b7-b6! licht beter voor Zwart. In 365chess.com/game.php?gid=3893641 is 15.g4 de beste zet, maar 14… o-o-o handhaaft enig zwart voordeel (SF17).
Voorbeelden met 13.Tb1 zijn 365chess.com/game.php?gid=622034 en 365chess.com/game.php?gid=261404
Terug naar de beginvraag
BCO 1989 en Kalinitsjenko’s Malaja Debjoetnaja Entsiklopedia 2003 verwijzen via de volgorde 11.Pf3 Dxa5 12.Pg5 naar 365chess.com/game.php?gid=2576421 resp. Taimanov 19… Dc5 beter voor Zwart, SF16 van 365chess gaat zetten herhalen met 21.Ld1 Tg8 22.Lf3 Td8 maar SF17 komt op voldoende diepte tot groot voordeel voor Wit na 21.Tb5-b4
en bereikt dezelfde stelling met 21.Tb3-b4 in plaats van Gligoric’ verbetering van Gorensteins analyse 21.Ld1 door 21.Dh4, Zwarts beste zet zou in de stelling bij Euwe waarmee we begonnen, en ook met de witte D op f7, heel verrassend 19… a6 zijn, het oordeel is wel +, zij het beneden de +1. voor Wit.
14.Tb1 en niet 14.Le2, 14.Ld3!? wél concurrent
en.chessbase.com/post/vlastimil-hort-memories-of-bobby-fischer-1 heeft ook de volgorde via 12.Pg5! en dan na 12… Tf8 13.f4 de aanwijzing van Fischer over de opmars van de h-pion alsmede de vermelding op 13… Ld7 “14.Le2 (Levy)” terwijl dat 14.Le2 via 11.f4 in 1954 wegens de vermeende dreiging 15.Pxf7 met ! door Lilienthal was aanbevolen als versterking op een partij met 14.Tb1 Pd4, maar 15.Ld3 in chess.com/events/2024-czech-gm-open/03/Audi_Ameya-Sochorova_Petra is beter dan 15.Dd3 van de partij bij Lilienthal (in Horts chessbase-artikel genoemde partij Damjanovic – Yudovich is in werkelijkheid Udovcic met Zwart, zie hierboven similar games van chessgames). In chessgames.com/perl/chessgame?gid=2723586 bleek 15.Pxf7 incorrect, ook 15.Lh5 met ! van Euwe is na 15… La4 beter voor Zwart, er is niet beters dan 15.Ld3 o-o-o! =0.0 SF17.
Ernstiger concurrent van 14.Tb1 is het nauwelijks voorgekomen 14.Ld3 chessbites.com/games.aspx?d=kpkQCkQpA waar Wit 16.o-o had moeten doen,
beste verdediging is 14… Db6! bijv. 15.Tf1 Pd4 16.Tf2 La4 17.Kf1.
Op 11.f4(?) Dxa5 maar op 11.Pf3! Dc7
Unzicker – Dückstein met 13.Le2 in Horts CB-artikel is niet maatgevend,
13.a6! is de veelgespeelde sterkste zet volgens SF17, Psachis verwierp dat ten gunste van 13.Ld3 na een eigen remisepartij ermee waarin hij toch wel aanvankelijk wat beter stond.
Doorslaggevend om na 11.Pf3 Dc7 te prefereren boven 11… Dxa5 is dat na 12.Pg5! Tf8 Wit in 13.Le2! sterker heeft dan 13.f4, na 13.Le2 Dc7 kan 14.f4 alsnog en na 13… Pxe5 14.Dg7 P5g6 heeft Wit behalve 15.o-o het opmerkelijke 15.g4 en volgens SF17 15.h4!!.
Computerzetten met randpionnen, Larsen is er niets bij!
Klik bij chessgames.com/perl/chessgame?gid=1980283 rechtsonder de notatie ENGINE maar aan bij 13… Pxe5 of 14.Dg7.
Toegift
10… Pd7 is door Psachis overgeslagen (zoals ikzelf mijn ervaringen met beide kleuren met 8.Pb5 oversla), Chalifman in Opening for White according to Anand van 2006 bepleit 11.f4, een rare computerzet is 11.Ph3. 14… Pc6 in 365chess.com/game.php?gid=2532362 is helemaal niet beter dan 14… Tc8 wat Botwinnik deed in die 9de partij 1954 tegen Smyslov waarin hij vergeten was dat hij in een eerdere trainingspartij tegen Ragozin het sterkere 11… Dc7 had gespeeld.
11… Dc7 komt aan de orde bij Fischer – Tal in Horts CB-artikel (over het in die partij niet gespeelde 13… Pxe5 heb ik in reactie op het schaaksite-artikel bij het overlijden van Hübner enkele opmerkingen gemaakt), maar 15.g3 met enig voordeel voor Wit na 12.Lb5 a6 13.Lxd7 (de computer overweegt ook 13.Le2) 13… Lxd7 14.Dd3 d4 niet, met dat 15.g3 is analyse van Euwe 15… Lc6 16.Pxd4 o-o-o 17.Le3 Th8 18.Dxf7 Ld5 met ! als onduidelijk, maar dat hoort te verliezen na 19.Lg5,
meteen 17… Ld5 is de juiste zet.
De afgelopen tien jaar is 7… Kf8 de onderhavige variatie van de poisoned pawn sterk aan het verdringen, Lilienthal achtte destijds na 8.bxa5 dxc3
9.h2-h4 gevolgd door Th3 nog gevaarlijker dan 9.a3-a4.
Ik kreeg bij de link naar de stampartij tussen Rotstein en Gorenstein een ander partij met de Winawer.
Op een andere site stond wel zo’n partij, maar die was van 1958. Ik geef toch even de link.
Jefim Rotstein vs Rafail Gorenstein (1958)
Die partij van 1958 staat in het subkapitel 14.Tb1 en niet 14.Le2, 14.Ld3!? wél concurrent met de opmerking dat 15.Pxf7 incorrect bleek.
De stampartij van 1957 wijkt met het sterkere 21… d4 af van Matanovic – Mititelu 1960.
schaken.headliner.nl/item/je-65-jaar-verbijsterd-blindstaren-op-de-gorenstein-variant-schaaksite-2112
schaken.headliner.nl/item/je-65-jaar-lang-verbijsterd-blindstaren-op-de-gorenstein-variant-schaaksite-2112
Omdat de links niet werken zal ik één zin citeren:
“De auteur bespreekt prominente partijen uit de geschiedenis, onder andere van grootmeesters zoals Euwe, Keres en Taimanov, waarbij ze variaties en theoretische beoordelingen van specifieke zetten in de loop der tijd belicht.”