Boekrecensie: ‘Schaken… zoveel meer dan een spel!

“Schaken… zoveel meer dan een spel!” Die titel van het bij Thinkers Publishing verschenen boek van Peter Ramaekers zegt nog niet veel over wat we mogen verwachten. Want dat het schaakspel ‘zoveel meer dan een spel’ is, dat weten uiteraard allang. Er schuilt immers een hele wereld achter het eeuwenoude schaakspel en het is niet voor niks dat er al jaren aan de lopende band boeken verschijnen over alle mogelijke aspecten rond het schaken. Met een boektitel mag je best iets specifieker zijn. Maar ja, oké, lastig! Bedenk maar ‘ns iets. Het moet in een paar woorden en toch moet het de lading dekken.

Invloed van mindset en leeftijd

Maar als je na de open deur de ondertitel ziet, kom je al iets verder: “Invloed van mindset en leeftijd op je speelsterkte”. Dat maakt al een stuk nieuwsgieriger en maakt ook duidelijk waar dit boek over gaat. Een boek waar je niks aan hebt als je snel een betere schaker wil worden, want het is geen theorie- of trainingsboek en dat hoef je ook niet te verwachten van de auteur die een bescheiden senior-hobbyschaker is.

Je hebt er wél veel aan als je geïnteresseerd bent in vragen als ‘waarom maakte ik die blunder? Waarom beging ik die misrekening? Waarom overzag ik die simpele winnende zet? Als ik een stuk aanraak om te zetten, zie ik dat het niet goed is. Waarom zie ik het pas als ik het stuk aanraak? Waarom speel ik altijd slecht tegen een bepaald iemand en hoe kom ik van de angst voor die ‘Angstgegner’ af? Hoe voorkom ik dat ik me erger aan het gedrag van mijn tegenstander?

Jezelf als schaker beter begrijpen

Daar ligt een grote kracht van Peter Ramaekers. Hij heeft natuurwetenschap en filosofie gestudeerd en is auteur van boeken op het gebied van filosofie, technologie en psychologie. Zijn insteek is vooral psychologisch en licht filosofisch. Zelf schrijft Peter hierover in de inleiding: ‘Bent u geïnteresseerd in hoe uw brein omgaat met de complexe uitdaging van het schaakspel, en hoe dat uw prestaties beïnvloedt, lees dan verder’. Hij meldt in die inleiding ook dat iemand na lezing zó enthousiast was dat ie zei: “Nu begrijp ik mijzelf als schaker beter!” Dat moet voor de auteur een geweldig compliment zijn geweest en dat is ook hetgeen waar alles om draait in dit boek en zeg maar gerust dat dit ook is waarom dit boek gemaakt is: jezelf als schaker beter begrijpen.

Vragen waar elke schaker mee bezig is

Peter Ramaekers gaat daar goed op in. Dit maakt zijn boek uniek. Je weet natuurlijk nooit wat er allemaal aan boeken in de wereld is verschenen, maar het zou best kunnen dat Peter Ramaekers de eerste is die zo diep ingaat op vragen waar elke schaker waarschijnlijk toch wel regelmatig mee bezig is. Waarom doe ik wat ik doe? In hoeverre speelt gevoeligheid, angst, ongeduld of agressie een rol? Wat gebeurt er met me als ik in tijdnood ben? Wat is eigenlijk mijn drijfveer om te (blijven) schaken? Waarom kan ik het niet laten en ben ik weer begonnen met schaken na een aantal jaren van inactiviteit? Hoe lukt het me om zolang mogelijk mee te kunnen als schaker?

‘Herintreder’

De auteur heeft verschillende sterke spelers geïnterviewd. Heel mooi is het gesprek met ‘herintreder’ Jan Rooze. De Belg begon na een lange periode van inactiviteit weer met schaken toen hij met pensioen ging, nu 15 jaar geleden. Op 67-jarige leeftijd wist hij nog (in 2014) de titel Internationaal Meester binnen te halen en daarna volgden nog prachtige resultaten zoals in 2015 het Europees kampioenschap bij de 65-plussers en in 2023 de wereldtitel bij de 75-plussers. Wat is het geheim van de smid? Hoe fikst Jan dit? Hij antwoordt in het boek dat hij, voordat hij stopte, al een rating van bijna 2400 had opgebouwd zonder veel toernooien te spelen. Dus wat dat betreft is het niet zo verrassend om dan toch nog IM te worden. Maar ja, doe het maar ‘ns! Het belangrijkste is: ambitie hebben, hard werken, er veel tijd in steken, veel toernooien spelen, je eigen zwaktes herkennen en daar aan werken. En: er plezier in hebben om jezelf uit te dagen. Ook zul je een openingsrepertoire moeten opbouwen dat goed aansluit op de huidige toernooipraktijk (grijp dus niet terug op je openingen uit het verleden).

Mindset

De auteur sprak uitgebreid met de voormalige topspelers Paul van der Sterren, Karel van der Weide, Rini Kuijf en Manuel Bosboom. Heel interessant en helemaal passend bij het boek, is dat Van der Sterren uitlegt wat hij bedoelde met de ‘trance’ waarin hij terechtkwam tijdens zijn winstpartij tegen Kortsjnoi in 1978. Van der Sterren beschreef dit ook al in zijn autobiografie en sprak en schreef er al op meerdere plaatsen over, maar Ramaekers gebruikt het (uiteraard) graag om verder uit te diepen. Is dat gevoel van toen beter te beschrijven? Wat gebeurde er toen? Van der Sterren legt het uit. Het belangrijkste: hij was zó geconcentreerd dat alles in zijn hoofd wegviel behalve wat er in de partij gebeurde en dat leidde ertoe dat hij een grote hoogte bereikte qua inzicht in de partij. Voor Peter Ramaekers is dat ook een belangrijke conclusie van zijn boek: wil je optimaal presteren, dan is opperste concentratie en sterke motivatie noodzakelijk. Het doet er niet toe op welk niveau je speelt; dit geldt voor iedereen. Je mindset heeft dus heel veel invloed op je spel.

Illustraties en vormgeving

Behalve dat de titel van het boek niet zo origineel is en deze ook op vele andere boeken van toepassing zou kunnen zijn, is er geen kritische noot te kraken. Peter Ramaekers heeft een mooi boek gemaakt. Hij heeft een nog weinig of niet uitgewerkt thema heel goed uitgediept. En wat ook heel mooi is: de illustraties van René Duret zijn erg leuk, luchtig en origineel. De vormgeving is voortreffelijk. De illustraties krijgen de ruimte, de diagrammen zijn groot en duidelijk en er is gekozen voor een lettergrootte die het lezen heel prettig maakt. Ook prettig: witruimte tussen de alinea’s.

Praktijkvoorbeelden 

Ook erg goed: de auteur illustreert bepaalde thema’s met voorbeelden uit de praktijk. Gaat het bijvoorbeeld over de vraag hoe je je tegenstander uit zijn comfortzone kunt halen, dan laat hij (met diagrammen) enkele ongebruikelijke openingen zien die je je eigen kunt maken. Resultaat: voor jou is dit een wapen; je tegenstander raakt uit zijn comfortzone. Zo worden heel wat thema’s ondersteund met praktijkvoorbeelden. Ben je overmoedig? Dan kun je de mist ingaan. Kijk maar… en dan komt dus een praktijkvoorbeeld. Ook zien we partijen van Jan Rooze en de legendarische winstpartij uit 1978 van een ‘in trance’ verkerende Van der Sterren.

Gegevens

• Titel:  Schaken… zoveel meer dan een spel!
• Auteur: Peter Ramaekers
• Illustraties: René Duret
• Publicatiejaar: 2025
• Aantal pagina’s: 154
• Uitgever: Thinkers Publishing
• Bestellen: bij Thinkers Publishing; bij De Beste Zet
• Soort uitgave: paperback en hardcover
• Prijs: €29.00 (paperback) €35.00 (hardcover)
• ISBN 9789493435032
• Inkijkje (inhoudsopgave, inleiding en hoofdstuk 1)