Vlastimil Hort (1944 – 2025)

In Memoriam 19 mei 2025 11:12 Peter Huisman 12

Vlastimil Hort werd op 12 januari 1944 geboren in Kladno, destijds Tsjechoslowakije, nu de Tsjechische Republiek.

Reeds in 1961 maakte Nederland kennis met Hort, toen hij zijn land vertegenwoordigde bij het Wereld­kampioenschap voor spelers tot 20 jaar. Destijds werden in groepen voorronden gespeeld, waarbij men zich kon kwalificeren voor een finalegroep, enigszins vergelijkbaar met hoe tot en met 1974 de Olympiade werd gespeeld. Met nog één partij te gaan zag het er voor Hort goed uit: alleen als alles tegen zat liep hij kwalificatie voor de finalegroep mis. Alles zat tegen: hij verloor een lange partij van Coen Zuidema, die twee keer werd afgebroken (dat bestond nog in die tijd), en was veroordeeld tot de B-groep. Meer hierover vindt u in een uitgebreid verhaal (Schaakhistorie (4): Het WK-jeugd in Den Haag (1961) – Schaaksite) van Johan Hut.

Deze eerste ontmoeting met ons land mag dan veel weg hebben van een koude douche, maar dat was voor de jonge Hort geen reden om Nederland voortaan maar te mijden. Bij de grote, internationale toernooien die Nederland toen rijk was (Hoogovens-toernooi, IBM-toernooi, Interpolis-toernooi) was Hort een regelmatige gast en hij deed het vrijwel zonder uitzondering erg goed. Dat was niet zo verwonderlijk, want in die jaren behoorde hij tot de absolute wereldtop. Na al een paar keer op het podium te zijn geëindigd, maar nog niet als toernooiwinnaar, was het in 1979 dan toch raak: samen met Gyula Sax won Hort het IBM-toernooi.

Na in 1965 de grootmeestertitel te hebben bemachtigd kreeg Hort in de jaren daarna aansluiting bij de wereldtop. In 1976 kwalificeerde hij zich in het interzone-toernooi in Manila voor het kandidatentoernooi. De kwartfinale tegen Spasski verliep voor Hort dramatisch: de match over 12 partijen werd 6-6 (beiden één overwinning) en moest worden verlengd. Spasski werd ziek en nam al zijn verlofdagen op. Herstel van een blindedarmoperatie zou echter langer duren, waarop Hort besloot dat hij verkouden was en ook verlof opnam. Daarna hervatten de combattanten de match. In de 15^e partij (https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1057967) kwam Hort gewonnen te staan. In plaats van de beslissende klap (36 … Dg4) uit te delen ging hij door zijn vlag en verloor. De 16^e partij werd remise en daarmee was Hort uitgeschakeld.

Verder in de strijd om de wereldtitel is Hort nooit gekomen. In 1979 en 1982 liet hij de interzone-toernooien aan zich voorbij gaan. In 1985 was hij er in Tunis weer bij. Hij kwam een vol punt (of een half punt voor een play-off) tekort voor rechtstreekse kwalificatie voor het kandidatentoernooi. Tijdens dat toernooi in Tunis had hij de definitieve beslissing genomen om zijn geboorteland achter zich te laten en zich in West-Duitsland te vestigen. Hort was in het kandidatentoernooi van 1985 echter wel degelijk aanwezig, als secondant van Timman.

In het laatste (“Memorial”) IBM-toernooi van 1981 speelde Hort een cruciale rol door in de eerste ronde Karpov te verslaan (https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1058214). Het was zijn eerste overwinning op de wereldkampioen, tegen wie hij een erg slechte score had. Karpov zou dat toernooi als tweede eindigen op een half punt van toernooiwinnaar Timman. Later in het toernooi speelde Hort nog een spectaculaire partij tegen Polugaevsky (https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1058213) die wonderwel in remise eindigde.

In de laatste ronde van het Hoogovens-toernooi 1983 was Hort betrokken bij een opmerkelijk voorval dat sterk doet denken aan de match tegen Spasski, maar nu zat Hort aan de andere, meer gelukkige, kant van het lot: Zijn tegenstander Kortchnoi was door een notatiefout in de veronderstelling reeds 40 zetten te hebben gedaan. Na 39 zetten ging hij, in alle rust nadenkend in een remisestelling, door zijn vlag. Deze meevaller leverde Hort een derde plaats in de eindstand op.

Na de jaren 80 verliet Hort langzaam maar zeker de wereldtop. Zijn laatste mij bekende wapenfeit als speler was het behalen van de titel Senior World Champion in het format Chess 960 in 2006. De laatste jaren speelde Hort nog incidenteel toernooien met een bijzonder karakter, bijvoorbeeld matches waarin legends of veterans het opnamen tegen talents of young stars. Ook was hij geregeld commentator op de Duitse televisie.

Kort na het overlijden van Robert Hübner, Boris Spasski en Fridrik Olafsson heeft de schaakwereld op 12 mei nu ook afscheid moeten nemen van Vlastimil Hort. Zoals Spasski nooit echt helemaal los is gekomen van Fischer, zo was Hort na het kandidatentoernooi van 1977 onlosmakelijk verbonden met Spasski.

Vlastimil Hort werd 81 jaar.