Schaaksite

Top-40 Nederlandse schakers. 24: Dirk van Foreest

4 september 2017 22:40 Johan Hut 0

Was hij de sterkste Nederlandse schaker van de negentiende eeuw? Was hij eigenlijk de eerste ‘echte schaker’ van Nederland? Was hij veel sterker dan zijn broer Arnold? Had hij een wereldtopper kunnen worden als hij geen huisarts was geworden? Deze vragen over Dirk van Foreest zijn na meer dan een eeuw moeilijk te beantwoorden. Misschien zijn de antwoorden op de vier vragen respectievelijk ja, nee, ja en niet te zeggen.

Jonkheer Dirk van Foreest (geboren 3 mei 1862) kwam op negentienjarige leeftijd naar Amsterdam en werd meteen met overmacht kampioen van VAS. In 1885, 1886 en 1887 won hij de bondswedstrijden, die veel later met terugwerkende kracht officieuze kampioenschappen van Nederland werden genoemd. In dezelfde tijd voltooide hij zijn studie geneeskunde, waarna hij huisarts werd, eerst in Heemskerk en later in Oosthuizen (Noord-Holland).

Dat werk kon hij niet combineren met toernooischaak. Wel werd hij nog lang uitgenodigd voor wedstrijden met het Nederlandse team, speelde hij correspondentieschaak en componeerde hij problemen. Volgens Hans Bouwmeester en Bert Kieboom in het negende Prismaboekje was hij geen bijzondere componist, maar wel eentje die er aandacht aan besteedde in een periode dat het probleemschaak in Nederland kwijnend was.

Na zijn pensionering in 1928 vestigde Dirk van Foreest zich in Bussum. Dat was een idee van zijn broer Arnold, omdat Dirk geen stadsmens was en Bussum het enige dorp was met een sterke schaakclub. Voor BSG speelde hij van 1928 tot 1943 (dus tot op hoge leeftijd) nog zeventig partijen, de meeste in de hoofdklasse, met een score van vijftig procent.

Top-40 Nederlandse schakers. 25: Gert Ligterink

20 augustus 2017 21:34 Johan Hut 0

Van de eenmalige Nederlands kampioenen is er niemand die in de buurt kwam van de formidabele prestatie van Gert Ligterink in 1979. In het sterkste NK tot dan toe bleef hij voor op de ‘grote vier’ van dat moment: Timman, Donner, Ree en Sosonko. De eerste drie versloeg hij, hij verloor alleen van Sosonko. Ook vanwege zijn vol punt voorsprong op de nummers twee was zijn zege overtuigend. Fameus was zijn voorbereiding. Naast het schilderen en behangen van zijn nieuwe woning had hij alleen partijen met analyses nagespeeld uit het inspirerende toernooiboek Zürich 1953 van David Bronstein.

IBM-toernooi 1976. Beide foto’s: Nationaal Archief

Gert Ligterink (geboren 17 november 1949) leerde pas op zijn veertiende schaken, maar debuteerde drie jaar later al met Unitas in de hoofdklasse. In 1969 werd hij jeugdkampioen van Nederland. In 1974 debuteerde hij op het NK, met een lage klassering maar een overwinning op Hein Donner. Van zijn elf tegenstanders had hij maar tegen drie eerder gespeeld. Hij ervoer zijn woonplaats en provincie Groningen als een schaakisolement ten opzichte van de Randstad en kon in regionale wedstrijden niets anders doen dan alles winnen, maar daar schoot hij niets mee op, zei hij in een interview.

Tien jaar topper

Na dat eerste NK was hij opeens wel een nationale topper. Van 1976 tot en met 1988 nam Ligterink alle keren deel. Na zijn zege in 1979 werd hij een keer tweede en drie keer derde. In 1985 had hij voor de tweede keer kampioen moeten worden, drie ronden voor het einde stond hij anderhalf punt voor op de nummer twee. Een bizar slot van een half uit drie wierp hem terug naar de vierde plaats.

In die jaren speelde Ligterink dertien keer mee in de Hoogovens- en IBM-toernooien, waarvan zes keer in de grootmeestergroep. In 1975 won hij het Open kampioenschap van Nederland, in 1983 de meestergroep (B-groep) van Hoogovens en een jaar later een sterk toernooi in Oxford. Die jaarlijkse Nederlandse toernooien, naast het spelen voor de sterrenploeg Volmac Rotterdam, noemde hij later als reden dat hij professional kon blijven.

Top-40 Nederlandse schakers. 26: Erik van den Doel

5 augustus 2017 21:34 Johan Hut 0

Misschien is hij wel de Nederlandse schaker met de meeste toernooioverwinningen. Het is niet goed na te gaan, want niemand houdt zijn zeges zo nauwgezet bij als Erik van den Doel. Alleen op de Nederlandse kampioenschappen schoot hij vaak tekort.

foto (2015): Frans Peeters

Erik van den Doel (geboren 15 mei 1979) debuteerde in 1997 op het NK en nam daar vervolgens in negen jaar acht keer aan deel. In 2001 werd hij samen met Loek van Wely eerste, voor Jeroen Piket en Sergei Tiviakov. Hij verloor de barrage van rapidpartijen met 3-0. Het was zijn enige succes in die acht NK’s, maar Van den Doel werd wel structureel tot de Nederlandse top gerekend. Van 1998 tot en met 2006 zat hij vier van de vijf keer in het Olympiadeteam, waarin hij met 58% redelijk scoorde. Ook maakte hij deel uit van het Nederlandse team dat in 2001 en 2005 Europees kampioen werd. Weliswaar als invaller, maar met 6,5 uit 10 over twee toernooien leverde hij een belangrijke bijdrage. Net als zijn teamgenoten werd hij benoemd tot Lid van Verdienste van de KNSB.

Tien topjaren

De toptijd van Van den Doel was 1997-2008. In 1998 won hij het Open kampioenschap van Nederland. In 2007 herhaalde hij dat en in 2007 en 2008 won hij het Leiden Chess Tournament. In deze periode won hij toernooien in Londen (1998, een topprestatie), Duitsland, Griekenland en Zuid-Afrika. Met De Variant won hij acht keer de Nederlandse clubcompetitie. Van 2001 tot 2003 stond hij een paar keer rond plaats 80 van de wereldranglijst.

Top-40 Nederlandse schakers. 27: Jorden van Foreest

20 juli 2017 21:06 Johan Hut 1

Er komen in deze lijst nog zes eenmalige Nederlands kampioenen. Zij staan hoger dan Jorden van Foreest, omdat ze natuurlijk een veel langere carrière hadden. Maar ondanks die korte duur heeft Van Foreest al heel wat meer gepresteerd dan alleen die ene, onverwachte titel.

Jorden van Foreest tijdens het NK 2016. Foto: Harry Gielen.

Jorden van Foreest (geboren 30 april 1999) is de oudste van zes schakende kinderen in één gezin. Hij behaalde diverse jeugdtitels, met als absoluut hoogtepunt in 2013 de Europese jeugdtitel tot en met veertien jaar. In 2015 werd hij grootmeester, op zestienjarige leeftijd. Iets jonger dan Nederlands recordhouder van dat moment Robin van Kampen. Wel ouder dan Anish Giri, die echter nog geen Nederlander was toen hij grootmeester werd. Van Foreest boekte zijn drie grootmeesternormen binnen een half jaar, in het Aeroflot-toernooi in Moskou, een toernooi in Lueneburg (Duitsland) en het wereldjeugdkampioenschap.

Veel toernooien

Nederlandse jeugdkampioenschappen waren voor Jorden van Foreest niet meer interessant, toen hij in 2016 op zeventienjarige leeftijd Nederlands kampioen werd bij de ‘groten’, nog wel bij zijn debuut. Het was gewoon een sterkbezet NK, met Loek van Wely als favoriet. Van de eerste zes partijen won hij er vijf en verloor hij alleen van Dimitri Reinderman. De  voorlaatste ronde werd de finale. Van Foreest hield Van Wely op remise en kroonde zich tot bijna jongste Nederlands kampioen aller tijden. Giri werd het op zijn vijftiende.

Top-40 Nederlandse schakers. 28: Kick Langeweg

16 juli 2017 21:52 Johan Hut 32

Langdurig behoorde hij tot de Nederlandse top, maar Kick Langeweg werd nooit kampioen. In 1969 was hij er dichtbij, in Leeuwarden eindigde hij samen met Hans Ree op de eerste plaats. Anders dan in de voorgaande twee edities werd er geen beslissingsmatch gespeeld. Ree werd tot kampioen uitgeroepen omdat hij titelverdediger was. Een extra feit (dat echter niet meewoog) was dat Ree in de laatste ronde de onderlinge partij won.
Kick Langeweg (geboren 7 maart 1937) is nooit dichter bij de titel geweest. Tussen 1961 en 1989 was hij er negentien keer bij, tot en met 1972 iedere keer. Hij werd derde in 1965, 1970, 1972 en 1983. In 1980 werd hij zelfs nog tweede achter Jan Timman, een plek die hij wel met vijf anderen moest delen.

Kick Langeweg tijdens IBM 1961. (Foto: Nationaal archief).

Olympiade-topper
Langeweg behoorde tot de ‘jonge honden’ die rond 1960 met het Amsterdamse VAS de Nederlandse schaakhemel bestormden. Voor hen organiseerde de befaamde organisator Berry Withuis in 1961 het IBM-toernooi, om de jongemannen de gelegenheid te geven internationaal meester te worden. Langeweg won de eerste editie met 9 uit 11 zonder remises en bleef Hein Donner voor. Een jaar later werd hij meester.