Het keerpunt van Hans Ree

12 juni 2020 9:57 0

Het Nieuw Archief voor Wiskunde is het tijdschrift voor de leden van het Koninklijk Wiskundig Genootschap, de vakvereniging van Nederlandse wiskundigen in de breedste zin van het woord. Het genootschap is in 1778 opgericht onder het motto “Een onvermoeide arbeid komt alles te boven”, en is ‘s werelds oudste nationale wiskundevereniging. Daan Mulder schrijft mooie artikelen voor dit tijdschrift in zijn serie ‘Het keerpunt van …’. Het gaat over Nederlandse wiskundigen die een andere afslag in hun carrière namen.

Deze week herlas ik zijn interview uit december 2018 dat ging over Het keerpunt van Hans Ree en dit riep bij mij de herinnering op aan mijn ontmoeting met Hans Ree, nu al weer tien jaar geleden. Dit was ter gelegenheid van het verschijnen van Mijn Schaken. Een mooi boek met een bijzondere actie op onze site. Ik hoopte toen dat er rond de 75ste verjaardag van Hans weer een nieuw boek van hem zou zijn. Met iedere week een mooie schaakrubriek op onze site, en dit al ruim tien jaar lang, mogen we natuurlijk niet klagen.

Geniet van het interessante interview dat Daan Mulder had met Hans Ree. Beiden bedankt voor de spontane medewerking!

 

Daan Mulder

mulderdaan@live.nl

 

 

Het keerpunt van Hans Ree

‘Ik beschouw wiskunde wel als een hoger iets dan schaken, aanzienlijk hoger’

Lees meer >

De 18-jarige Frits Böttcher verslaat de wereldkampioen

7 juni 2020 10:43 22

Aflevering 3, lees ook aflevering 1 en 2.

Eerst een vraag

Voordat ik begin met dit artikel over de jonge student Frits Böttcher en zijn prestatie tegen wereldkampioen dr. Alexander Aljechin wil ik graag eerst een vraag voorleggen die mij al een tijdje bezighoudt :

Wie weet wie de eerste Nederlander was die een klassieke partij (geen simultaanpartij) speelde tegen Alexander Aljechin en in welk jaar dit was?

Aljechin in Nederland in oktober/november 1933

Wereldkampioen Alexander Aljechin had in 1933 het toernooi in Parijs gewonnen. Hij behaalde acht punten uit negen partijen. Dr. Tartakower werd tweede met zes punten. Het spel van Aljechin verraste steeds door grote originaliteit. Hij verliet zich niet op theoretische paden, hoewel hij de theorie goed kende, doch zocht steeds naar nieuwe wendingen. Na Parijs kwam hij naar Nederland om in oktober/november een serie lucratieve simultaans te spelen. Hij speelde o.m. in Maastricht, Heerlen, Heemstede, Bussum, Groningen, Amsterdam, Eindhoven, Utrecht, Den Haag en besloot zijn toer op 14 november in Rotterdam, waar hij te gast was van het Rotterdamsch Nieuwsblad. Aljechin was een echte broodschaker, hij leefde van het schaken.

Aljechin had hiermee een zwaar programma achter de rug. In slechts 17 dagen speelde hij 15 simultaans, 1 consultatie-simultaan en hield hij een voordracht in het Carlton-hotel welke door de AVRO werd uitgezonden. Ook een wereldkampioen raakt vermoeid en dat was soms af te lezen uit het aantal verliespartijen. Op de laatste dag in Rotterdam zelfs negen verliespartijen. In Amsterdam tegen de nieuwe Beursclub verloor Aljechin er zeven. Aljechin lag hier niet wakker van, je zou ook kunnen zeggen dat het spelpeil in Nederland zich in een stijgende lijn bevond. In totaal speelde Aljechin 624 partijen, waarvan 71 remise, 41 verloren en 512 gewonnen. Een score van bijna 90% en dat is uitstekend te noemen, ook een wereldkampioen kan niet alles winnen!

Lees meer >

De klassieke vergeetcurve is geen illusie

4 juni 2020 11:57 6

In dit artikel:

  • de vergeetcurve van H. Ebbinghaus (1850-1909)
  • de illusie van H. Ebbinghaus
  • de illusie van E.H. Adelson
  • de illusies van M.C. Escher (1898 -1972)
  • de Illusie van een topschaker bij een Corus-toernooi
  • de IJmuidense illusie (met een afscheidsvideo van Theo Henrar)
  • de illusie van Wijk aan Zee

De vergeetcurve van Hermann Ebbinghaus (1850-1909)

Als je pas nieuwe dingen hebt geleerd kun je het vlak daarna weergeven, maar naarmate de tijd verstrijkt lukt dit steeds minder. Hermann Ebbinghaus, professor in de leerpsychologie, ontdekte ook dat zijn vergeetcurve uiteindelijk afvlakte tot een constante. Toen al wist hij dat slim herhalen van de stof een belangrijk hulpmiddel was om beter te leren leren. Alles wat we onthouden en leren doorloopt drie stadia: codificatie, opslaan en terugroepen. Vergeten is het proces waardoor informatie in ons geheugen verloren gaat. Naarmate iets langer geleden is vergeten we meer en meer. Dat laat Ebbinghaus zien met zijn vergeetcurve.

Lees meer >

Hollands Glorie: nieuwe kansen op een toekomstig Hoogovens Schaaktoernooi?

30 mei 2020 22:16 1

Felle strijd om Hoogovens

Daar is ‘ie’ weer, hoor ik sommigen denken. De een instemmend en de ander afwijzend. Maar voor de kleine groep echt geïnteresseerden en meelevenden blijft de ontwikkeling in IJmuiden spannende en interessante kost. Hier kan geen Netflix-serie tegenop. Onze bezoekers zullen niet onder een steen hebben gelegen en uit de media hebben vernomen dat het weer flink hommeles is in IJmuiden en bijna dagelijks is er nieuws over de strijd die er is losgebrand! De situatie lijkt nu vele malen ernstiger dan tijdens de fusieonderhandelingen van de afgelopen jaren. Misschien maakt IJmuiden nu de ergste naoorlogse crisis door? Hoe diep moet een ‘transformatie’ gaan? Kan Hoogovens met staatssteun zelfstandig door, moet er genationaliseerd worden, moet er weer nagedacht worden over een fusie of komt er een nieuwe koper voor IJmuiden al of niet met tijdelijke hulp van de staat? De raderen draaien op volle toeren, ook op het hoogste niveau. IJmuiden is weer ‘Chefssache’ geworden.

In crisis- en coronatijd is het schaaktoernooi een voor de hand liggende prooi! Welke zijn de overlevingskansen in 2021? Resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Is online gaan een optie voor zowel de toppers als de amateurs?

Magnus Carlsen wist goed gebruik te maken van de ontstane situatie door corona. Hij startte online zijn Magnus Carlsen Chess Tour met een miljoen dollar aan prijzengeld.

Intussen bouwt de zakenfamilie Magnus Carlsen & Co, middels een fusie en een overname in 2019, aan een nieuw schaakimperium van wereldklasse dat al rond de 30 miljoen waard is. Zou Magnus een rol kunnen spelen bij een online Tata Steel Chess Tournament 2021, of ‘Hoogovenstoernooi’ zo u wilt?

Voor onze echt geïnteresseerde bezoekers is een uitgebreidere versie van dit artikel met veel achtergrondinformatie in bijgaande pdf te lezen. Met bronnen en ook links naar de eerdere publicaties op onze site. Ongetwijfeld zijn er nog meer meningen. Reacties, op- of aanmerkingen blijven welkom!

Malaise in de staalindustrie fors toegenomen door corona 

Lees meer >

Frits Böttcher wordt lid van R.S.C. Wilhelm Steinitz

23 mei 2020 19:46 3

Aflevering 2, lees ook aflevering 1

Ontstaan van R.S.C Wilhelm Steinitz

Het schaakvirus waarde rond in Rotterdam op de H.B.S. aan de Bergsingel en die aan de ’s Gravendijkwal. Op beide scholen besloten de jongelui in de hoogste klassen een schaakclub op te richten. Hierbij speelde een rol dat de jongens in de ‘korte broeken’ vaak niet welkom waren op de verenigingen van de elite. Ja, schaken was toen nog een elitesport. Aan de ’s Gravendijkwal kreeg de schaakvereniging de naam Greco. Gioacchino Greco was een Italiaanse schaakmeester van Griekse afkomst uit de zeventiende eeuw. In die tijd kon je schaken leren uit het boek van de Spaanse priester Ruy López de Segura. Schakers kennen de schaakopening Ruy Lopez, die naar deze priester werd genoemd.

Aan de Bergsingel werd de naam Rotterdamse Schaakclub (R.S.C.) Wilhelm Steinitz. Niet bekend is hoe de jongelui op deze naam gekomen waren. Mijn vermoeden was het volgende. Wilhelm Steinitz was de eerste wereldkampioen. In de periode van oprichting, 1927-1928, was er veel aandacht voor het boek van Steinitz getiteld Leerboek voor het schaakspel, bewerkt door W.A.T. Schelfhout. Steinitz legde een wetenschappelijke basis onder het schaakspel. Deze basis werd later verder uitgewerkt door de wereldkampioenen Emanuel Lasker en Max Euwe, beiden ook wiskundigen.

Prominente Steinitzianen van het eerste uur

De initiatiefnemers voor de oprichting van een schaakvereniging aan de Bergsingel zaten in de hoogste klassen van de H.B.S. Bekende namen van het eerste uur waren Ivo Samkalden en zijn tweelingbroer Jaap, Pim Muhring en zijn broer Karel, Chris Vlagsma en Rocus van Yperen.

Lees meer >

Dichter bij schaken (6) – bijna 150 schaiku’s in onze Hall of Fame

14 mei 2020 21:12 0

Waarom staat jouw naam nog niet in onze Hall of Fame?

Nog wekelijks komen er, via verschillende kanalen, schaiku’s binnen. Men vindt het een leuk idee en men geeft aan dat het niet altijd meevalt om in 5-7-5 lettergrepen iets kernachtig uit te drukken. Wel vindt men het een bijzondere activiteit voor het doden van coronatijd. Iedereen kan meedoen, ook niet-schakers en ‘oefening baart kunst’. ‘Het is al een uit de hand gelopen actie’, schreef iemand. Een ander:’ Het is net als bij schaken, je moet goed nadenken.’

Er wordt creatief meegedacht en verschillende leuke ideeën worden geopperd. Iemand had het idee notatieboekjes te laten maken met schaiku’s. Een ander vond dat het formaat van een notatieboekje zich ook goed leent voor de publicatie van een boekje met schaiku’s of schaikoes. Weer een ander vond het leuk een combi van een afbeelding en een schaiku te maken. Kees van Kooten doet dit, zoals wij al eerder zagen, ook bij sommige van zijn 575 Haikoots. Hier nog een mooi voorbeeld uit zijn boek, Haikoot 73.

Lees meer >

Overleven alle klassieke schaakverenigingen de crises?

10 mei 2020 0:00 8

(Een uitgebreid artikel bestemd voor besturen van verenigingen, bonden en andere geïnteresseerden)

 Interessante discussies over de anderhalvemetertoernooien en -schaakcompetities (intern en extern). De meest creatieve ideeën vliegen over het scherm. De een nog ingenieuzer dan de ander. Na de partij moeten de schakers thuis direct met bord en stukken in bad zolang er geen mondkapjes voor de schaakstukken zijn.

De minister-president gebruikte bij een van zijn corona persconferenties , als voorbeeld van exponentiële groei, de parabel van de graankorrels op het schaakbord. ’Les 1: zaadje op vakje 1, 2 op vakje 2, 4 op vakje 3 en als je dan bij vakje 64 bent heb je de productie van zand van over de hele wereld van een eeuw nodig. Dat gebeurt er als we ons niet aan de regels houden en alles te snel opengooien.’

De hamvraag voor ons is of alle schaakverenigingen met of zonder de uitwerking van al die mooie opties de crises zullen overleven? Eerst de coronacrisis en daarna de economische crisis?

De komende maanden zijn bij de schaakverenigingen de jaarrekening 2019/2020, de begroting 2020/2021 en een eventuele wijziging van de contributie aan de orde. Kunnen ALV’s wel worden gehouden? Digitaal? Veel is nog onzeker en toch moeten er verplichtingen worden aangegaan. 100% beslissen bij 50% informatie zoals Mark Rutte dit dilemma noemt.

Uitkomst recent onderzoek van het Mulier Instituut in opdracht van NOC*NSF

Vier op de tien sportverenigingen in Nederland maken zich (ernstige) zorgen over de gevolgen van de coronacrisis voor de vereniging. Met name zorgen over verlies van leden/vrijwilligers en inkomstenderving. Een op de vijf verenigingen verwacht dat meer bestaande leden hun lidmaatschap gaan opzeggen. Vier op de tien verenigingen verwachten minder nieuwe leden. Ongeveer een kwart van de verenigingen in Nederland geeft aan dat noodmaatregelen hulp of ondersteuning essentieel zijn om als vereniging de coronacrisis te kunnen overleven. Bron: Mulier Instituut, 8 mei 2020.

Lees meer >

De stem van de stamhouder

7 mei 2020 23:40 2

Na het overlijden van Alexander H.J.F.S. Münninghoff (AM) publiceerde Johan Hut een stukje over de schaakboeken die AM ons heeft nagelaten. Hierop volgde een reactie met een vraag of iemand die AM goed gekend heeft iets wilde publiceren. Peter Boel schreef een mooi persoonlijk artikel. Jaarlijks ontmoette hij AM achter het schaakbord in Wijk aan Zee bij het journalistentoernooi. Peter heeft ook het boek van AM over Hein Donner in het Engels vertaald en dit boek is recent verschenen bij New in Chess. Het is iets uitgebreider dan het Nederlandse boek.

Ik aarzelde om iets over AM te schrijven omdat ik zelf AM ook nooit heb ontmoet, wel in actie gezien in Wijk aan Zee. Ik ken hem als journalist en van zijn schaakboeken die ik alle heb gelezen. Een paar jaar geleden had ik contact met hem over zijn boek De stamhouder. Hij en zijn uitgever wilde graag meewerken aan een promotieactie tijdens ons jaarlijkse Schaken tegen Kankertoernooi in Rotterdam. Nu is hij zelf aan de gevolgen van die vreselijk ziekte overleden, in het jaar dat de zesde editie van het evenement om coronaredenen niet kon doorgaan.

Lees meer >

Frits Böttcher: wetenschapper, bestuurder en schaakliefhebber

2 mei 2020 23:52 0

Frits Böttcher: wetenschapper, bestuurder en schaakliefhebber

In deze serie wil ik het rijke schaakleven beschrijven van Frits Böttcher aan de hand van het familiearchief en eigen onderzoek. Alvorens in te gaan op zijn boeiende schaakleven eerst een portret van deze markante en vooraanstaande Nederlander die in 1915 in Rotterdam werd geboren en op 93-jarige leeftijd in den Haag overleed. Grote bekendheid kreeg hij als lid en oprichter van de Club van Rome. De aanleiding voor deze serie was het volgende.

De KNSB-competitie bestaat dit jaar 100 jaar en mijn eerste twee bijdragen gingen over het landskampioenschap van Rotterdam (NRSV) in 1930/1931 waarmee de hegemonie van de Amsterdammers werd doorbroken. NRSV zou later fuseren met de Rotterdamse schoolschaakvereniging (HBS) Wilhelm Steinitz. Frits Böttcher was op 12-jarige leeftijd een van de leden van het eerste uur, samen met Pim en Karel Muhring, Ivo en Jaap Samkalden, Rocus van Yperen en Chris Vlagsma.

Prof. dr. C.J.F. Böttcher (1915 – 2008) postuum in het nieuws

Op zaterdag 22 februari verscheen er een groot artikel in de Volkskrant dat veel opzien baarde. De kop luidde: ‘De grote twijfelzwaaier of hoe Prof. dr. C.J.F. (Frits) Böttcher met steun van tientallen bedrijven de basis legde voor de klimaatscepsis in Nederland.’

Lees meer >

Een nieuwe serie

30 april 2020 10:26 0

Komend weekend wordt gestart met een nieuwe en unieke serie artikelen over een bekende Nederlander waarover nauwelijks iets geschreven is over zijn bijzondere en rijke schaakleven. Het gaat over prof. dr. C.J.F. (Frits) Böttcher, beter bekend als hoogleraar Chemie, een van de oprichters van de Club van Rome, lid van adviesraden en adviseur van de coördinator Research van Shell. Hij was ook commissaris bij verschillende bedrijven zoals Hoogovens en Estel.

Lees meer >