Canon(10): Hoogeveen: lang leve koningin Judit
Een stadje in Drenthe, niet groot, wel bedrijvig, dat is Hoogeveen. Het heeft een glasmuseum en organiseert in oktober altijd activiteiten rond het thema ‘glas’. In een werkgroep die in 1996 een nieuw evenement wilde bedenken, zat namens de gemeente Johan Valk, beleidsadviseur kunst en cultuur. Tijdens een brainstormsessie opperde hij het idee om een schaaktoernooi te organiseren met glazen stukken.
Hij mocht het idee uitwerken en vond in burgemeester Sytze Faber een medestander, die was toevallig ook schaakliefhebber. Faber vond een hoofdsponsor: afvalverbrandingsbedrijf VAM in Wijster. Dat had een fonds voor culturele en sportieve activiteiten, omdat het als vuil bedrijf graag iets wilde terugdoen voor de omgeving. De directeur van VAM kende Lex Jongsma en zo kwam de gemeente in contact met de schaakwereld. Het glasthema heeft op de schakers misschien niet veel indruk gemaakt (alleen de kroongroep speelt met glazen stukken), maar het toernooi wel. Het bestaat nog steeds, met achtereenvolgens VAM, Essent (dat VAM overnam) en verzekeringsmaatschappij Univé als hoofdsponsor. Jongsma bleef altijd adviseur en tijdens het toernooi publiekscommentator. Faber kwam via het toernooi de schaakwereld binnen, hij werd later bestuurslid van de KNSB en bleef dat negen jaar.
Het eerste toernooi werd gespeeld in oktober 1997. De kroongroep is een dubbelrondige vierkamp, die tot voor kort bestond uit de hoogst gerate schaker van Nederland, een oud-wereldkampioen of andere indrukwekkende veteraan, de wereldjeugdkampioen en de sterkste vrouw ter wereld. Daarnaast is er een open groep, met grootmeesters en sterke amateurs. Voor de minder sterke amateurs zijn er ook groepen.
Het toernooi kenmerkt zich vooral door de gemoedelijkheid. Het zoeken van grootmeesters is bij Jeroen van den Berg in goede handen en de persdienst is ook professioneel, maar Johan Valk en sportambtenaar Tom Thomas hebben tijdens het toernooi de leiding. Gewoon twee ambtenaren, bijgestaan door vele collega’s, die het leuk vinden op het raadhuis eens een week lang schakers om zich heen te hebben. De kroongroep wordt gespeeld in de trouwzaal (glazen zaal), tijdens het toernooi kan daar niet getrouwd worden. Bovendien worden de ambtelijke en politieke agenda’s in die week ontzien, in de herfstvakantie zijn schakers in het raadhuis de baas. De gemeente is de belangrijkste cosponsor.
De meeste spelers passen zich makkelijk aan bij de gemoedelijke sfeer, Judit Polgar voorop. Zij was in de afgelopen veertien toernooien negen keer van de partij en won de kroongroep maar liefst vijf keer. Aanvankelijk geëscorteerd door haar moeder en later door haar echtgenoot maakte ze altijd makkelijk met iedereen een praatje, tot aan verslaggevertjes van een schoolkrant aan toe. Haar populariteit kent daardoor geen grenzen, Judit Polgar is de schaakkoningin van Hoogeveen. Shakhryar Mamedyarov en Ivan Sokolov wonnen de kroongroep elk twee keer.
Nederlandse winnaars van de kroongroep waren Jan Timman (1999), Loek van Wely (2001), Ivan Sokolov (2004 en 2008) en Sergei Tiviakov (2009). Het open toernooi kende als (gedeelde) Nederlandse winnaars: Dimitri Reinderman en Karel van der Weide (1998), Sergei Tiviakov (1999), Jan Werle (2006), Friso Nijboer (2008), Erwin l’Ami en Sipke Ernst (2010).
Johan Hut
