de Volkskrant schaakrubriek 27 november 2010
Gert Ligterink
Larry Evans, een jaloersmakende schaakauteur
De naam van de vorige week op 78-jarige leeftijd overleden Larry Evans kende ik eerder dan die van Bobby Fischer. In het interzonale toernooi in Amsterdam 1964, het eerste schaakevenement dat ik op de voet volgde, was de Amerikaan een van de deelnemers. Dat hij zich niet kon mengen in de strijd om de kwalificatie voor de kandidatenmatches was onbelangrijk Alle 24 spelers waren voor mij helden.
Evans was een sterk grootmeester, die vooral in zijn geboorteland grote successen behaalde. Vijfmaal werd hij kampioen van Amerika en viermaal won hij het US open. In internationale toernooien in het buitenland waren zijn resultaten minder aansprekend, al eindigde hij eenmaal, in Buenos Aires 1960, boven Fischer.
Groter dan zijn successen in de toernooizalen waren Evans’ prestaties als schrijver. Elke schaakjournalist zal soms jaloers zijn geweest op hem. Een krantenrubriek beheren is mooi, maar wat Evans onder zijn hoede had, was van een andere orde. Jarenlang schreef hij de rubriek Evans on Chess, die in ruim vijftig Amerikaanse kranten verscheen en miljoenen potentiële lezers bereikte.
Hoewel Evans meer dan twintig goed verkopende boeken schreef, zal zijn naam als schaakauteur vooral voortleven als de onmisbare eindredacteur van Fischer’s partijenverzameling My Sixty Memorable Games. Dat meesterwerk zou nooit verschenen zijn als Evans niet keer op keer Fischer had aangespoord door te gaan met zijn opdracht. Zelf schreef Evans de aanstekelijke inleidingen bij de partijen.
Lang onderhield Evans goede betrekkingen met Fischer. Het contact werd verbroken in de aanloop naar de WK-match met Spassky in 1972, waarin Evans als secondant zou optreden. Toen Fischer vernam dat Evans van plan was zijn echtgenote mee te nemen naar Reykjavik, liet hij hem weten geen prijs meer te stellen op zijn hulp.
Evans wordt niet alleen door de schakers herdacht. Ook de kleine gemeenschap van de blackjackprofessionals stond op haar website stil bij zijn dood en roemde hem eerbiedig als een groot man, die als kaartenteller in vele casino’s in Nevada werd geweerd.
De spannendste (schaak)partij van zijn leven speelde Evans in 1954 tijdens een landenwedstrijd tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Tegen Mark Taimanov liep hij recht in het mes van een voorbereide openingsvariant. Met een geweldige vondst wist hij de partij om te draaien.
Taimanov – Evans
New York 1954
1. c4 Pf6 2. Pf3 g6 3. Pc3 Lg7 4. e4 0-0 5. d4 d6 6. Le2 e5 7. 0-0 Pc6 8. d5 Pe7 9. Pe1 Pd7 10. Pd3 f5 11. f3 f4 12. Ld2 g5 13. Tc1 Tf6 14. c5 Pxc5 15. Pxc5 dxc5 16. Pa4
Ook in deze eeuw duikt deze variant nog steeds af en toe op. Begin dit jaar koos een zwartspeelster in het EK voor vrouwen in deze stelling voor 16 … Th6.
16 … b6 17. b4 cxb4 18. Lxb4 Lf8
De inleiding tot een spectaculair succes, maar misschien niet de sterkste zet. Na 18 … c5 19. dxc6 ep Dxd1 20. Tfxd1 Pxc6 21. Ld6 heeft wit voldoende compensatie voor de geofferde pion maar niet meer dan dat.
19. Txc7?
Toen Taimanov deze zet zelfverzekerd uitvoerde, vreesde Evans even dat het met hem gebeurd was, omdat zwarts stelling instort na 19 … Dxc7 20. d6. Maar na zwarts antwoord zijn de rollen omgekeerd. Sterker zou 19. Db3 zijn geweest met aanhoudende druk.
19 … Pf5!
Nu begon Taimanov voor het eerst na te denken. Omdat 20. d6 Pe3 of 20. exf5 Dxc7 geen oplossing is, besloot hij materiaal te offeren.
20. Lxf8 Dxc7 21. La3 Pe3 22. Dc1 Dg7!
Het paard op e3 is veel sterker dan de passieve toren op f1.
23. Tf2 Ld7 24. Pc3 g4 25. Lb2
Ook na 25. fxg4 Lxg4 26. Pd1 Tc8 27. Db1 Lh3 slaat zwarts aanval door.
25 … g3 26. hxg3 Dxg3 27. Lf1 Tc8 28. De1 b5
Omslachtig. Zwart wint eenvoudig met 28 … Th6 29. Te2 Dh2+ 30. Kf2 Tg6 (31. Txe3 Lh3!).
29. Pe2 Dh4 30. g3 fxg3 31. Pxg3
31 … Pxf1 Alles wint, ook 31 … Dxg3 32. Tg2 Pxf1 33. Txg3+ Pxg3 34. Lxe5 Tc1!.
32. Pf5 Tg6+ 33. Kxf1 Dh1+ 34. Ke2 Tc2+ 35. Kd1 Dxe1+ 36. Kxe1 Tg1+
Wit geeft op.
