de Volkskrant – schaakrubriek van 3 april 2010
Uit de schatkist van Botwinnik en Smyslov
Het was altijd een tevreden stemmende gedachte dat Michail Botwinnik en Vassili Smyslov op hun oude dag samen over de akkers uitkeken in hun datsja’s aan de rand van Moskou. Ze woonden weliswaar op twintig kilometer afstand van elkaar, maar ze belden elkaar elke dag. Ruzie maakten ze nooit. Dat was zinloos volgens Smyslov: `Het is immers onmogelijk Botwinnik op andere gedachten te brengen’.
De rivalen van weleer speelden in de periode 1954-1958 69 partijen tegen elkaar in drie WK-matches. Smyslov won er 18, Botwinnik 17 en 34 maal werd het remise. ‘Ik heb het gevoel dat ik in mijn leven alleen maar tegen Botwinnik heb gespeeld’, verzuchtte Smyslov bedroefd na de laatste tweekamp. Twintig jaar later dacht hij er anders over en prees hij zich gelukkig dat hij bijna honderd partijen had gespeeld `tegen zo’n opmerkelijke speler’.
Smyslov bleef slechts een jaar wereldkampioen, omdat hij zich onvoldoende had voorbereid op de revanchematch in 1958. ‘Botwinnik zou de Caro Kann opening kunnen spelen’, waarschuwde een van zijn secondanten aan de vooravond van het gevecht. Met een wegwerpgebaar schoof Smyslov die suggestie terzijde, waarna hij de tweekamp begon met drie nederlagen. Tweemaal verloor hij met wit tegen de Caro Kann.
Vorig jaar verscheen bij uitgeverij New in Chess een Engelse vertaling van Botwinniks verslag van de drie matches @CUBotvinnik – Smyslov, Three World Chess Championship Matches. @ROHet is een prachtig boek dat nog beter zou zijn geweest als de Engelse vertaler zijn parmantige aanvullingen op Botwinniks analyses achterwege had gelaten. Een gewone sterveling dient zich niet te bemoeien met de aantekeningen van een wereldkampioen.
Het is moeilijk kiezen uit de schatkist die Botwinnik en Smyslov hebben nagelaten. Ik koos de veertiende partij van hun eerste tweekamp, die door mr E. Straat indertijd in de Volkskrant werd beschreven als `een verrukkelijke, grootse fuga waarmee Botwinnik en Smyslov de schakers kostelijke paasdagen hebben bezorgd’.
Botwinnik – Smyslov
14de WK-partij, Moskou 1954
1. d4 Pf6 2. c4 g6 3. g3 Lg7 4. Lg2 0-0 5. Pc3 d6 6. Pf3 Pbd7 7. 0-0 e5 8. e4 c6 9. Le3
In plaats van de standaardzet 9. h3.
9 … Pg4 10. Lg5 Db6 11. h3 exd4!
Botwinnik schrijft dat hij verbaasd was over de snelheid waarmee zwart deze zet uitvoerde: `Hoe was het mogelijk dat Smyslov zich zo gedetailleerd had voorbereid op een variant die ik nooit eerder had gespeeld, behalve in trainingspartijen?’.
12. Pa4 Da6 13. hxg4 b5!
Tegenwoordig wordt deze variant af en toe weer gespeeld. Wit kiest dan voor 14. Le7 Te8 15. Lxd6 bxa4 16. c5 met wederzijdse kansen.
14 … bxa4 15. Pxc6
Een principiële weerleggingspoging van zwarts avontuurlijke spel. Kasparov geeft in My Great Predecessors @RO15. b3 Pe5 16. Le7 Lxg4 17. f3 Tfe8 18. Lxd6 Tad8 19. c5 Lc8 als alternatief.
15 … Dxc6 16. e5 Dxc4 17. Lxa8 Pxe5 18. Tc1 Db4 19. a3!
De juiste zet volgens Botwinnik, Smyslov, Kasparov en de computer. Het is van groot belang voor wit de sterke zwarte a-pion te elimineren.
19 … Dxb2 20. Dxa4
20 …. Lb7!
Deze prachtzet, die een dameoffer impliceert, bracht mr Straat in vervoering. Hij meende dat wit nu verloren stond.
21. Tb1?
Maar het is pas deze zet die wit in onoverkomelijke moeilijkheden brengt. Botwinnik schrijft: `Ondanks twintig minuten nadenken slaagde ik er niet in de elementaire voortzetting 21. Lxb7 Dxb7 22. Tc3 te vinden’. Na 22 … Pf3+ 23. Txf3 Dxf3 24. Le7 Tc8 25. Lxd6 staat het gelijk.
21 … Pf3+ 22. Kh1 Lxa8!
Niet 22 … Dxb1? 23. Txb1 Lxa8 24. Le7.
23. Txb2 Pxg5+ 24. Kh2 Pf3+ 25. Kh3 Lxb2
Nu is wits dame machteloos tegen de excellent samenwerkende zwarte stukken.
26. Dxa7 Le4 27. a4 Kg7 28. Td1 Le5 29. De7 Tc8 30. a5 Tc2 31. Kg2 Pd4+ 32. Kf1
32. Kh3 Txf2 33. Txd4 Lg2+ 34. Kh2 Lxd4 35. Dxd6 Le4+ 36. Kh3 Td2 en wint.
32 … Lf3 33. Tb1 Pc6
Wit geeft op.
Mr Straat: `Een wilde figurendans waarbij men zelfs als naspeler niet op zijn stoel kan blijven zitten, maar opstaat en de gekke neiging krijgt in de handen te klappen of een roffel te slaan.
