Geen zwarte leden meer? Realiteit of utopie?

Ook deze eeuw is er binnen de KNSB gelederen veel gediscussieerd over het bestaan van zwarte leden en in de Bondsraadvergadering van a.s. zaterdag moet deze discussie tot een voorlopig einde komen door regelgeving op dit gebied goed te keuren. Deze regelgeving dient om naleving beter af te kunnen dwingen met nieuwe sancties als dreigmiddel. Op steekproefbasis komen er controles door regionale bonden en door de KNSB. Volgens de KNSB is de omvang van het aantal zwarte leden aanzienlijk (10% – 15% op een ledenbestand van ruim 17.000 verenigingsleden?).

Pieter de Groot

Pieter de Groot heeft een uitgebreid artikel geschreven waarop veel is gereageerd. Algemeen kunnen we stellen dat een overgrote meerderheid tegen zwarte leden is. Wij sluiten ons hierbij aan.

Verstandige aanpak?

Nu is de hamvraag of de aanpak van de KNSB verstandig is en of het zal werken.

Als we de periode na de Tweede Wereldoorlog beschouwen komt de discussie over zwarte leden binnen de KNSB steeds terug, en niet alleen bij de KNSB. Na discussies komen er nieuwe maatregelen en afspraken, daarna het is weer een tijd stil en na enige tijd steekt het fenomeen opnieuw de kop op en begint alles weer opnieuw want dan blijkt dat de maatregelen niet of onvoldoende hebben gewerkt. In de afgelopen tien jaar is het onderwerp steeds op de KNSB-agenda gebleven , vandaar nu eindelijk deze nieuwe wetgeving.

Aanpassing statuten en reglementen

Het is op zijn minst merkwaardig dat er nu al weer aanvullende wetgeving nodig is. Nog maar net hebben alle bonden (regionale en bijzondere) en de KNSB zelf de statuten en huishoudelijke reglementen aangepast. De kern hiervan was dat de bonden zich bij de statuten verplichten het (democratisch vastgestelde) beleid van de KNSB te volgen. De stok achter de deur bij deze statutenwijziging was mogelijk verlies van subsidie, een belangrijke inkomstenbron van de KNSB. Dus van harte ging het allemaal niet. Een gemiste kans om tegelijk het zwarte leden probleem te adresseren in de huishoudelijke reglementen? Durfde men dit toen niet aan of heeft men er niet aan gedacht?

Men wilde toen ook niet zo ver gaan om ook alle verenigingen de statuten en reglementen te laten wijzigen. Dit zou niet alleen een kostbare exercitie worden maar ook een emotionele en moeilijk beheersbare activiteit.

De inkt van de gewijzigde statuten en reglementen is nog niet droog of het blijkt dat het hoofduitgangspunt (nog) niet werkt. In discussies in de Bondsraad de afgelopen tien jaar is er , los van een statutenwijziging, herhaaldelijk gepleit dat democratisch genomen besluiten door iedereen moeten worden nageleefd, ook al is niet iedereen het er mee eens. Voor dit standpunt was steeds een ruime meerderheid.

Maar in het voorstel over zwarte leden wordt nu achteloos het volgende opgenomen in de slotparagraaf:

Het is van belang dat de statuten en huishoudelijk reglement van zowel de regionale- als bijzondere

bonden, als alle aangesloten schaakverenigingen aansluiten op de statuten en huishoudelijk

reglement van de KNSB en wel zodanig dat expliciet geregeld is dat leden van verenigingen

automatisch lid zijn van de regionale bond en de KNSB. Het is verstandig om de statuten en

reglementen van de regionale bonden en de verenigingen ten aanzien van het aanmelden van leden

tegen het licht te houden.

Dit is halfslachtig omdat men zich nu expliciet richt op de zwarte leden en het kernpunt van de laatste statutenwijziging nu indirect adresseert in het eerste gedeelte van de eerste zin. Wat wil men nu precies?

Je zou ook verwachten dat men nu al exact weet hoe de vlag er bij staat in de statuten en reglementen van de bijna 500 schaakverenigingen. Niet dus. Was het niet zo dat verenigingen hun nieuwe of gewijzigde statuten en reglementen moesten voorleggen aan het bestuur van de regionale bond en aan het bestuur van de KNSB? Of gebeurt dit niet meer? Er zijn toch ook standaardmodellen voor statuten en reglementen? Nu schuift men de hete aardappel door naar de regionale bonden die eerst moeten inventariseren en daarna wijzigingen moeten afdwingen en dit zal de komende vijf jaar de gemoederen weer aardig bezig houden. Allemaal negatieve energie! Het is te hopen dat de resultaten van het onderzoek zullen meevallen.

Natuurlijk gezag

Het is uit de annalen bekend dat bestuurders met natuurlijk gezag veel minder regels nodig hadden om een organisatie goed te laten functioneren. Sterke bestuurders losten problemen, zoals zwarte leden, direct op in één op één gesprekken met betrokken bestuurders van de verenigingen. Ook hanteerden zij een andere stijl van besturen. In deze tijd wordt natuurlijk gezag ook op de proef gesteld. Iedereen heeft tegenwoordig wel een mening. En mede daarom is er de roep om betere reglementering en communicatie. Veelal zijn dit afleidingsmanoeuvres om zelf (nog) niet te hoeven optreden. Zo is er ook weer de roep om het document met de voordelen van een lidmaatschap weer eens op te poetsen en te communiceren.

Maar er zijn ook meningen waarnaar serieus geluisterd moet worden, want een belangrijke onderstroom missen heeft ook zo zijn risico’s.

Schaken mag niets kosten

Aanvankelijk was de schaaksport er alleen voor de notabelen maar geleidelijk aan werd het een gewone volkssport. En vanaf dat moment heeft schaken altijd het imago gehad dat het een sport was die nauwelijks iets kostte. En deze cultuur is helaas nooit doorbroken. Ruim veertig jaar geleden was in een van de Prisma-schaakboekjes het volgende al te lezen : ‘Als je een schaker ondersteboven houdt valt er nog geen dubbeltje uit zijn zak.’

Nog steeds is schaken een van de goedkoopste sporten binnen NOC*NSF. Schakers werden ook verwend daar de speellocaties soms werden gesubsidieerd of er was een suikeroompje. Maar dit veranderde drastisch deze eeuw toen er bezuinigd moest worden, de suikeroompjes verdwenen en gemeenten een beleid gingen voeren dat bijvoorbeeld het verhuren van zaalruimte marktconform moest. Hierdoor ging de huur soms met meer dan 100% omhoog en moesten verenigingen elders onderdak zoeken omdat de leden niet bereid waren deze marktconforme huren te betalen. Na deze periode van huurverhogingen en contributieverhogingen ging tussen de 70 en 80 % van de jaarcontributie die een vereniging ontving naar de huur van de speellocatie en naar de contributie die aan de KNSB en aan de regionale bond moest worden betaald. En hier begon het weer te knagen. De calculerende burger was inmiddels ook een begrip geworden in onze steeds individualistischer wordende maatschappij. Naast de loyale leden (solidariteit) kwamen er steeds meer calculerende leden die zich gingen afvragen wat ze voor hun geld kregen. Een calculerend lid stapte ook makkelijker op als de ‘prijs’ het hem of haar niet meer zinde.

Aan de ene kant zie je nu dat kleine verenigingen moeten fuseren (kost altijd leden) en dat het ledental al jarenlang in een dalende trend zit zonder zicht op een keerpunt. Aan de andere kant floreren de Schaken Overdagclubs en andere niet georganiseerde schaakclubs , ze blijven groeien en er komen nog steeds van die nieuwe clubs bij. Ook bij de bridgesport zie je bijvoorbeeld clubs in de grote steden, soms met een aantal leden waarop een gemiddelde schaakclub jaloers zou zijn, die niet zijn aangesloten bij de bridgebond omdat er geen behoefte is aan de diensten van de bond. Men wil alleen gezellig een potje bridgen met een hapje en een drankje en heeft geen behoefte aan competities, magazines etc.

Communicatie

Communicatie naar de leden en naar de verenigingen blijft een zorgenkindje. Na de komende Bondsraadvergadering zullen de leden en de verenigingen weer worden verrast door de genomen besluiten in de Bondsraad. Besluiten die hen direct raken. De leden en de verenigingen worden nauwelijks geraadpleegd bij belangrijke zaken. En dit in tijden met internet, e-mail en social media? Aan vooraf draagvlak verwerven wordt nauwelijks iets gedaan. Mede hierdoor blijft de emotie de boventoon voeren boven de ratio. En in zo’n situatie blijft er nog veel werk aan de winkel.

Conclusie

Wat een wonderlijke paradox. Een sport die weinig kost en niet in staat is te profiteren in economisch goede tijden maar ook niet in slechte tijden. Een vooraanstaand bestuurder zei onlangs: ‘Op deze manier blijft het in de schaaksport trekken aan een dood paard.’

De economische vooruitzichten zijn niet best en voor de burgers komen er weer veel lastenverzwaringen aan. Ook de KNSB ontkomt niet aan contributieverhogingen mede door lagere subsidies of het wegvallen van subsidies, door gebrek aan sponsors en door het dalende ledental. Het voorstel is voorlopig een verhoging van 4 euro voor senioren en 2 euro voor junioren.

Discussies over contributieverhogingen zullen weer veel emoties oproepen, dat is helaas in onze schaakwereld nooit anders geweest. De roep om verder te bezuinigen op de bondsorganisatie, op het bondsblad en op de topsport is weer luid te horen. Maar verenigingen krijgen het ook lastiger omdat de gemeenten ook extra inkomsten nodig hebben om tot een sluitende begroting te komen. Daardoor zullen de prijzen van veel diensten weer stijgen. Er zijn al verenigingen die wederom worden geconfronteerd met forse huurverhogingen. Een van de middelgrote verenigingen meldde zeer recent dat de huur met terugwerkende kracht met 100 % wordt verhoogd! En sommige regionale bonden krijgen er ook weer van langs als zij ook de contributie moeten verhogen. Het einde van de financiële misère is nog lang niet in zicht. De cumulatieve consequenties komen uiteindelijk v.r.v. het verenigingslid want hij/zij staat aan het einde van de pijplijn. De geschiedenis herhaalt zich.

De geschiedenis leert ook dat de bovengenoemde regelgeving naar verwachting ook niet zal helpen. Zeker niet in tijden met uiterst sombere economische vooruitzichten. Om van de toename van de werkloosheid maar te zwijgen.

Misschien heeft men zich rijk gerekend door aan te nemen dat er tussen de 10% en 15% zwarte leden zijn. Maar na een jaar zal waarschijnlijk blijken dat het ledental weer is gedaald in plaats van toegenomen met ca. 2000 verenigingsleden. Bestuurders zouden eindelijk eens moeten stoppen met discussiëren over zwarte leden. Als je de notulen van de afgelopen Bondsraadvergadering hierop naleest springen de tranen in je ogen. Bestuurders moeten blijvend hun verantwoordelijkheid nemen en de probleemgevallen direct aanpakken, als het kan goedschiks anders kwaadschiks. Men heeft het in sommige gevallen wel erg ver laten komen. Ze stonden er bij en keken er naar.

In het defensief

De KNSB en zijn bonden en verenigingen worden nu al jaren, mede door omstandigheden gedwongen, in het defensief gedrukt en dat is fnuikend. Hierin zou drastisch verandering moeten komen maar gelet op de voorliggende stukken zal een doorbraak in de komende vergadering van de Bondsraad niet plaatsvinden. En het is niet alleen een kwestie van geld, al wil men ons dit wel doen geloven. Men zit in een (te) strak keurslijf en er is een Houdini nodig om daaraan te ontworstelen.

De tijd besteed aan de vele discussies over zwarte leden, over wijzigingen van reglementen etc. is vaak verspilde energie. Niemand heeft het meer, in positieve zin, over de toekomst van onze sport. En dat zegt boekdelen.

Masterplan 2023

Het KNSB-vierjarenplan opgesteld in 2010 is na twee jaar al volledig achterhaald. De doelstellingen zullen bij lange na niet worden gehaald. Er zou een masterplan 2023 moeten komen. In 2023 bestaat de KNSB 150 jaar. 2023 is dan onze stip op de horizon. Zo’n plan zou op een geheel andere wijze tot stand moeten komen dan de vorige meerjarenplannen. Meer vanuit de basis en minder vanuit de top. Dat kost veel tijd en energie. Maar alleen al het meewerken aan zo’n plan kan veel positieve energie genereren en dat is hard nodig. In de praktijk is meer dan eens gebleken dat als er geen commitment is bij de basis, ondanks alle goede bedoelingen van bestuur en Bondsraad, de plannen keer op keer papieren tijgers blijken.

De beste stuurlui

We realiseren ons dat we als stuurlui aan de wal staan maar toch zullen we met bijzondere belangstelling de beraadslagingen in de Bondsraad blijven volgen. De inspanningen voor twee mooie schaaksites, Schaaksite.nl en Schoolschaaksite.nl, mogen er zijn. En deze sites zijn gratis te bezoeken. Toch nog een lichtpuntje in deze donkere tijden.