Gelfand krijgt Anand net niet omver
Na de twee beslissingen in de vorige partijen, is de negende partij in de WK-tweekamp tussen Boris Gelfand en Viswanathan Anand in remise geëindigd. Ditmaal werd het een lange strijd die pas na de veertigste zet in een puntendeling eindigde. Anand durfde het Slavisch niet meer aan, na de zeperd in zijn vorige zwartpartij. Hij koos voor het Nimzo-Indisch, een opening die hij niet heel vaak in zijn carrière gespeeld heeft.
Er kwam een stelling met aanvankelijk een geïsoleerde pion op het bord. Nadat zwart zijn loper op b4 gaf voor het witte paard op c3, veranderde de structuur in een stelling met de zogenaamde hangende pionnen en voor wit het loperpaar. Dit type stellingen werd indertijd regelmatig gespeeld door Karpov die een meester was in het verdedigen van de zwarte posities. Anand verraste vriend en vijand door op een gegeven moment ook zijn andere loper voor het witte paard te geven, maar het zag ernaar uit dat hij zich daarmee grote problemen op de hals had gehaald.
De witte lopers domineerden het bord en er viel niet te zien wat zwart daar tegenover zou kunnen stellen. Maar Gelfand bleek toch niet het geduld te kunnen opbrengen om deze stelling met kleine middelen te gaan afknagen. Toen zich een tactische mogelijkheid voordeed waarmee hij de zwarte dame kon veroveren tegen een toren, een stuk en een pion, greep hij die gelegenheid onmiddellijk aan. De stelling leek echter ruim binnen de remisemarge, maar Gelfand bleek misschien toch goed ingeschat te hebben dat hij wel degelijk kansen had in het resterende eindspel van dame plus vier pionnen tegen toren, paard en vijf pionnen.
Nu gebeurde eigenlijk het tegenovergestelde van wat eerder in deze partij het geval was. In plaats van een directe aanpak met de zet g2-g4, waar de stelling om leek te schreeuwen, besloot Gelfand om ‘niets’ te doen en eerst maar even de veertigste zet te halen. Daarin onderschatte hij de wereldkampioen. Die slaagde er wel degelijk in om zijn verdediging ondertussen in orde te brengen en bij zet 40 had Anand min of meer de vesting voor elkaar die hij eerder al voor ogen had. Toen Gelfand zag dat hij met geen mogelijkheid verder zou kunnen komen, berustte hij op zet 49 in de onvermijdelijke remise. Een enerverende partij die voor beide spelers toch een soort uitputtingsslag zal zijn geweest. We zijn benieuwd naar de partij van morgen!
Gelfand, Boris – Anand, Viswanathan (negende partij)
1. d4 Pf6
Geen Slavisch ditmaal. Het viel enigszins te verwachten. Na de vorige keer kwam Anand snel in de problemen, vooral omdat hij een stelling op het bord kreeg die hem niet beviel.
2. c4 e6 3. Pc3 Lb4
Het Nimzo-Indisch. Volgens mijn database was het lang geleden dat Anand dit regelmatig op zijn repertoire had staan. Tegen Gelfand kreeg hij deze opening viermaal met zwart op het bord, de onderlinge score 2-2. De laatste keer was echter een overwinning, namelijk in het Ambertoernooi in Monaco 2011.
4. e3 O-O
De klassieke voortzetting, waarna er stellingen kunnen ontstaan die ook bekend zijn uit het Damegambiet. In de vorige partij koos Anand voor 4… c5.
5. Ld3 d5 6. Pf3 c5 7. O-O dxc4 8. Lxc4 cxd4 9. exd4
Er is een positie met een geïsoleerde pion ontstaan die ook uit veel andere openingssystemen en volgordes tot stand kan komen. De stelling die beide heren op het bord kregen, kan ook ontstaan uit een heel andere opening, namelijk de Panovvariant van de Caro Kann. Dat gaat dan zo: 1. e4 c6 2. d4 d5 3. exd5 cxd5 4. c4 Pf6 5. Pc3 e6 6. Pf3 Lb4 7. Ld3 dxc4 8. Lxc4 O-O 9. O-O.
9… b6
Dit is inderdaad de populairste speelwijze voor zwart. Hij wil zo snel mogelijk zijn loper naar de lange diagonaal ontwikkelen. Daarbij laat hij in het midden of het paard naar d7 gaat, of dat hij het naar c6 speelt. De enige partij die ik van Anand met deze stelling heb kunnen vinden is tegen Lautier in 1998, waar de Indiër destijds verderging met 9… Pbd7.
10. Lg5
Anand heeft wel ervaring opgedaan met deze stelling, maar dan met de andere kleur. Zo kwam hij in 2010 tegen Topalov in deze positie terecht.
10… Lb7 11. De2
Een volstrekt normale zet, die echter niet gezien wordt als de belangrijkste bestrijding van de zwarte opzet. Anand ging toen verder met 11. Te1. Ook 11. Tc1 is een zet die door een groot aantal spelers wordt gespeeld, terwijl 11. Pe5 voorkwam in een partij Gelfand-Polgar, 1998 die later door wit werd gewonnen.
11… Pbd7 12. Tac1
Het wordt een soort overgang naar de andere variant. Hier blijkt dat de volgordes soms ook een kwestie van smaak kunnen zijn.
12… Tc8 13. Ld3
Gelfand kiest voor een van de standaardplannen. Hij beoogt met Lb1 en Dd3 een batterij op te zetten op de zwarte koningsstelling. 13. Pe5 wordt algemeen gezien als de kritieke variant. 13… Le7 is dan door Macieja ooit gedaan. [13… Dc7 De keuze van onder andere Karpov. In mijn database staan vrijwel uitsluitend goede resultaten met deze stelling voor zwart. Gezegd moet worden dat zwart in de meeste van die partijen flink moest keepen…]
13… Lxc3
Deze opmerkelijke ruil vormt een van de basisideeën van zwart in deze variant. Hij geeft vrijwillig het loperpaar op, om wit op te zadelen met de hangende pionnen. Omdat zijn stukken verder zeer harmonieus staan, is de aanpak gerechtvaardigd. In de praktijk moet wit bewijzen dat hij wat heeft, anders kunnen zijn pionnen (of bepaalde velden) zwak worden. Niettemin moet zwart enorm oppassen dat wit geen vuist kan maken op de koningsvleugel.
14. bxc3 Dc7 15. c4
15… Lxf3?!
Het ziet ernaar uit dat dit de nieuwe zet is. Zwart is zelfs bereid om een tweede loper tegen een paard in te leveren. Dat doet hij om de pionzet e6-e5 voor te bereiden. Als hij tot die zet komt, wordt wits pionnenstructuur aangetast. Daarmee hoopt zwart het mooie veld c5 voor zijn paard te creëren. De structuur wordt dan wat star, hetgeen in het voordeel van de paarden kan zijn. Toch ziet het ernaar uit dat Anand zijn mogelijkheden overschat heeft, of die van zijn tegenstander onderschat. Twee lopers zijn in principe altijd superieur aan twee paarden, behalve als het een heel gesloten stelling is en dat is hier zeker niet het geval! Een van zwarts ideeën kan nu zijn om zijn tegenstander van het loperpaar te beroven met 15… Pg4 Daarmee dreigt zwart natuurlijk … Lxf3 gevolgd door … Dxh2# zodat 16. Le4 gedwongen is. Na 16… Lxe4 17. Dxe4 keert het paard weer terug met 17… Pgf6 en lijkt de zwarte stelling zeer acceptabel, omdat wit een belangrijke loper heeft moeten laten afruilen.
16. Dxf3 Tfe8
Hij doet een wachtzet. Het is natuurlijk de vraag waarom hij dan niet consequent verdergaat met 16… e5 maar misschien heeft hij 17. Lf5 niet van te voren zien aankomen. Wit dreigt de pionnenstructuur te verminken met Lxf6 en na een zet als 17… Tce8 is 18. Dg3 erg lastig. Zou Anand dit gemist hebben?
17. Tfd1
Gelfand blijft het positioneel uitstekend doen. Het lijkt erop dat hij deze tweekamp op het strategische vlak minstens de gelijke is van zijn tegenstander. En tot dusver heeft de wereldkampioen, misschien op een partij na, niet zijn eigen spel kunnen spelen.
17… h6 18. Lh4
18… Dd6
Dit type zet past bij deze stellingsbeelden. De dame kan soms naar b4 maar ook naar f8 om bij de verdediging een handje te helpen, mocht het nodig zijn. Zwart blijft nog altijd het standaardplan … e6-e5 achter de hand hebben. Het eindspel na 18… Dc6 19. Dxc6 Txc6 is in principe iets dat zwart kan nastreven in deze stelling, maar hier blijkt het verkeerd getimed. Wit antwoordt sterk met 20. c5! waarna de witte lopers het bord gaan domineren. Een mogelijke variant ter illustratie hiervan: 20… bxc5 21. Lb5 Tc7 (Of 21… Tb6 22. Lxd7 Pxd7 23. dxc5 met winst.) 22. Lg3 Tb7 23. Lc6 Tb2 (23… Tb6 24. Lxd7 Pxd7 25. dxc5.) 24. dxc5 en de witte vrijpion verzekert wit van de winst.
19. c5?!
Een merkwaardige zet, die ook verbazing wekte bij de meeste commentatoren. Gelfand verliest kennelijk zijn geduld omdat hij een tactische wending heeft ontdekt. Hij had beter de touwtjes in handen kunnen houden. Veel sterker lijkt 19. Lg3 waarna 19… Db4 min of meer gedwongen lijkt. Wit blijft hier erg goed staan.
19… bxc5 20. dxc5 Txc5 21. Lh7+
Zo wint wit de dame tegen een toren, stuk en een pion. Materieel gezien iets voordeliger voor wit, maar in de praktijk komt er een stelling op het bord waar geen doorkomen aan is. Anand zal er niet rouwig om zijn. Hij besefte ongetwijfeld dat hij duidelijk minder stond, dus hem valt niet te verwijten dat hij zich inlaat met deze afwikkeling.
21… Kxh7 22. Txd6 Txc1+ 23. Td1 Tec8 24. h3
Als wit zijn loper tegen een paard moet geven, lijken de witte winstkansen vrijwel tot nul gereduceerd. Zwart posteert zijn paard op het schitterende veld d5, zet een toren op de zevende rij en er valt nauwelijks nog iets te halen voor wit.
24… Pe5
Deze zet werd supersnel gespeeld door Anand.
25. De2 Pg6
Inderdaad wordt de loper aan de tand gevoeld.
26. Lxf6
Gelfand ziet zich genoodzaakt de loper voor het paard te geven. Hij kan als ‘excuus’ aanvoeren dat zwart een lichte verzwakking in zijn pionnenstructuur moet toelaten. Dat deert de zwartspeler echter niet in het minst, zoals we snel zullen zien. Na 26. Lg3 volgt vermoedelijk 26… Pe4! waarna wit ook de loper moet inleveren.
26… gxf6 27. Txc1 Txc1+ 28. Kh2 Tc7
De grote vraag is nu: krijgt zwart zijn paard op d5? Zo ja, dan zijn wits winstkansen verdwenen. Zo nee, dan kan hij misschien nog iets proberen met het oprukken van de a-pion, wellicht gecombineerd met een pionnenopmars op de koningsvleugel, om te proberen verzwakkingen af te dwingen.
29. Db2! Dit ziet er nog uit als een interessante winstpoging.
29… Kg7 30. a4
Gelfand ziet af van het enteren met de dame. Maar nu laat hij het zwarte paard toe op d5. De bedoeling was misschien 30. Db8 maar zwart kan dan antwoorden met 30… Td7! 31. Dc8 en dan is 31… Td2! ineens niet duidelijk.
30… Pe7
Het is duidelijk: het paard kan niet van d5 afgehouden worden.
31. a5
Wit brengt zijn pion naar a6, zodat soms de zet Db7 in de stelling komt. Daarmee zouden de zwarte stukken aan banden gelegd kunnen worden. Hoewel de stelling binnen de remisemarge lijkt te zijn, moet zwart nog altijd flink zijn best doen.
31… Pd5
Uiteraard laat Anand dit buitenkansje niet voorbij gaan.
32. a6 Kh7
Zwart wil graag een opstelling met pion op f5 innemen.
33. Dd4
Logischer lijkt dan ook 33. g4 om … f6-f5 uit de stelling te halen. Maar ook hier kan men zich afvragen hoe wit vorderingen kan boeken. Het plan met de koning naar h5 (om pion h6 te veroveren) kan beantwoord worden met … Tc3 op het juiste moment waarna er matdreigingen in de stelling zitten.
33… f5
Anand kiest inderdaad voor deze opstelling.
34. f4
Deze zet werd bekritiseerd in sommige commentaren. Het lijkt erop dat wit het in deze stelling moet hebben van g2-g4. De noodzaak van een pion op f4 ontbreekt. In elk geval zette het Anand flink aan het denken, hij dacht nu geruime tijd na.
34… Td7
35. Kg3
Opnieuw ziet Gelfand af van de ‘breekzet’ g2-g4. Toont hij hier een gebrek aan zelfvertrouwen? Of wil hij eerst de veertigste zet halen om daarna op zijn gemak te gaan kijken hoe hij überhaupt vorderingen zou kunnen boeken?
35… Kg6
Dat laat de dame toe op h8, maar Anand heeft uiteraard gezien dat die daar niet zoveel kan uitrichten.
36. Dh8 Pf6
Dat moet dan natuurlijk wel: anders zou het schaakje op g8 vervelend kunnen worden.
37. Db8 h5
Anand maakt hiermee de actie g2-g4 onaantrekkelijk. Het lijkt erop dat het ‘niets doen’ van Gelfand averechts gewerkt heeft. We zullen er nooit achter komen hoe het was afgelopen als hij wel ergens g2-g4 had gespeeld. Zwarts verdedigende taak zou dan in elk geval veel zwaarder zijn geweest.
38. Kh4 Kh6 39. Db2 Kg6 40. Dc3 Pe4 41. Dc8 Pf6 42. Db8 Te7
Moeten we hieruit concluderen dat de wereldkampioen nog altijd niet in goeden doen is, of heeft hij heel diep gekeken? Met zijn laatste zet laat hij toch nog de lang verwachte actie met g4 toe. Er was helemaal niets mis met 42… Kh6 Na 43. g4 hxg4 44. hxg4 Pxg4 is de stelling totaal remise.
43. g4!?
Eindelijk.
43… hxg4 44. hxg4 fxg4
Gedwongen, maar daarmee blijft wit kansjes houden. Nu faalt 44… Pxg4?? op 45. Dg8+ Kh6 [45… Kf6 46. Dg5#] 46. Df8+ met torenwinst.
45. De5
45… Pg8!
Het paard is verdreven van zijn ideale veld d5. Eigenlijk ongelooflijk dat Anand dit allemaal toelaat maar gezien het vervolg lijkt hij het allemaal toch onder controle te hebben. [45… Pd5 zou natuurlijk falen op 46. Dg5+ Kh7 47. f5! waarna er aan de ‘stoelpoten’ van het paard wordt gezaagd.]
46. Dg5+ Kh7 47. Dxg4
Uiteraard ruimt wit eerst die pion op. Maar dan neemt Anand de vesting in die hij voor ogen had. Als wit wanhopig zou proberen deze stelling te winnen met 47. Kh5, komt hij bedrogen uit. Na 47… f5 48. Dg6+?? Kh8 gaat wit zelfs nog de mist in: 49. Kh4 g3!! en zwart trekt hier zelfs aan het langste eind!
47… f6! 48. Dg2 Kh8 49. De4 Kg7
Zwart handhaaft zijn stukken en pionnen op deze plek. Hij speelt de koning heen en weer en wit heeft geen enkele methode om deze verdedigingswal te slechten. Remise dus. Een enerverende partij, waarin Gelfand in het middenspel zeer goede kansen heeft gehad.
½ – ½
De analyse via de viewer:
