Gespot 19: Blijf af! (1)
Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen.
Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.
Sinds mijn zoontje Tommy van iets meer dan anderhalf jaar uitstekend kan lopen, kan hij ook bij een aantal dingen, waarvan we liever niet hebben dat hij daar met zijn vingers aanzit. De kreet “blijf af!” komt iets vaker dan ik zou willen uit mijn mond tevoorschijn. Nog voor zijn eerste jaar had hij het graag gemunt op onze mooie cd-kast. Die zat niet op slot en al snel had hij door dat die geopend kon worden. En wat het nog leuker maakte: het was eigenlijk verboden terrein! Op de foto kijkt de jongeman triomfantelijk de camera in nadat hij net een gedeelte van de collectie cd’s en dvd’s uit de kast op de grond heeft gegooid (Foto privécollectie)
“Blijf af!” moet ik soms ook zeggen tegen de pupillen die ik train. Het ‘materialisme’ zit er al snel in. Vooral in hun vroege jeugd is ‘pakken wat je pakken kan’ schering en inslag. Uiteraard is daar niets mis mee, totdat ze betere schakers worden en ook tegen sterkere tegenstanders spelen. Dan is het raadzaam om eens langer stil te staan bij het ‘snoepje’ dat de tegenstander in de aanbieding heeft gedaan. Zo behandelde ik ooit het eindspel van toren tegen pion aan een redelijk gevorderde groep jeugdschakers. De volgende stelling speelde ik simultaan uit, waarbij ik zwart nam. Hoe aanlokkelijk is het om die pion van het bord te slaan…
1. Kh7! Blijf af! is het motto. De pion is ‘schadelijk materiaal’, zoals dat zo treffend in de Stappenmethode wordt genoemd. Met de zwarte pion op het bord, mist zwart de verdediging zoals die zou ontstaan in de nevenvariant. [Bijna iedereen die deze stelling voor het eerst ziet, ‘vergrijpt’ zich aan de pion. 1. Kxg7 Maar zwart houdt nu remise: 1… h4 2. Kg6 h3 3. Kg5 h2 4. Kg4 h1D voornamelijk omdat de ‘dominantie’ van wit niet werkt. Zwart heeft als verdediging: 5. Kg3 (zie analysediagram)
5… Dh8 waarmee de dame veld a1 dekt en daarmee staat zwart op winst.]
1… h4 De beste kans. [Ook 1… g5 helpt zwart niet aan een half punt. 2. Kg6 g4 (zie analysediagram)
3. Kg5! De enige zet naar de winst. [Opnieuw moet wit van de zwarte pionnen afblijven! 3. Kxh5 g3 4. Kg4 g2 5. Kg3 Kh1! 6. Txg2 en het is pat!] 3… g3 4. Kh4! g2 5. Kh3 Kh1 6. Txg2 en hier zie je opnieuw een zwarte pion als ‘schadelijk materiaal’. Door de pion op h5 is het geen pat!]
2. Kg6 h3 3. Kg5 h2 4. Kg4
4… h1D Nu heeft met zijn volgende zet het mooie dominantiethema bewerkstelligt dat hem de winst brengt. Een technische nevenvariant, niet onbelangrijk, is als zwart een paard haalt. Met een paard in de hoek kan wit tot winst komen, zelfs met de aanwezigheid van een vijandelijke pion. De componist geeft de volgende variant. 4… h1P 5. Kf3 g5 6. Td2 [Een leerling van mij stelde ooit 6. Ta4 voor en die zet is even goed, zo niet beter. 6… g4+ De enige zet, maar nu raakt zwart zijn pion kwijt en zal hij even later ook zijn paard moeten inleveren. (Nu verliest 6… Pf2 gewoon een stuk na 7. Ta1+) 7. Txg4+ Kh2 (Op 7… Kf1 volgt 8. Tg2) 8. Tg8 en zwart gaat mat of is zijn paard kwijt.] 6… g4+ 7. Kxg4 Pf2+ 8. Kf3 Ph1 9. Ta2 met winst van het paard. Niet onbelangrijk is vanuit de volgende diagramstelling ook nog de volgende variant:
4… g5 5. Kg3 h1P+ 6. Kf3 g4+ 7. Kxg4 Pf2+ 8. Kf3 en nu moet wit het paard zien te winnen. Het paard moet zich losmaken van de koning en daarmee zal het op den duur ingesloten worden. 8… Pd3! (zie analysediagram)
9. Ta4! Dat is absoluut geen makkelijke zet. Er zijn een paar redenen waarom de toren op de vierde rij moet staan. Dat heeft vooral te maken met de varianten waarin het paard terug probeert te komen bij de eigen koning:
- 9… Pe1+ 10. Ke2 Pg2 11. Tg4 Kh2 (zie analysediagram)
12. Kf2 en nu blijkt onder andere ook waarom de toren op de vierde rij moest staan: het paard heeft geen velden meer.
- 9… Pc5 (Of 9… Kh2 10. Te4 Kg1 11. Td4 Pc5 12. Td5 Pb7 13. Ke3 Kg2 14. Kd3 Kf3 15. Kc3 Ke4 16. Kc4 Kf4 17. Kb4 Kg3 18. Td7.) 10. Tc4 Pb3 In het vervolg geeft de componist niet de meest optimale voortzetting naar de winst. Maar een kniesoor die daar op let. 11. Ke2 [Volgens mijn computer leidt 11. Ke3 tot een snellere winst.] 11… Pa5 [Hardnekkiger is 11… Kg2 maar dat verliest ook.] 12. Tc7 Kh2 De winstvoering van de componist is verre van perfect. 13. Kd2 13. Kf3 wint sneller. 13… Pb3+ 14. Kc3 Pc1 15. Te7 Kg3 16. Te1 Pa2+ 17. Kc4 en het pleit is geslecht.
5. Kg3! Dominantie betekent niets meer of minder dan dat de witte stukken het bord domineren. De zwarte koning en dame worden aan de rand als het ware ‘platgedrukt’ en door de ‘negatieve pion’ op g7, mist zwart ook de verdedigingszet … Dh8 om veld a1 te dekken. Daarom moest wit op zet één met zijn ‘fikken’ van de pion afblijven! 1-0
Dit fragment via de viewer:
