Gespot 41: Miraculeuze ontsnappingen
Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen.
Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.
Deze week werd mijn aandacht getrokken door de rubriek van Hans Ree. In het mooie overzicht dat Schaaksite produceert, trok de kop boven het artikel “Een zet van schokkende schoonheid” meteen mijn aandacht. Als liefhebber van schitterende zetten viel ik bijna van mijn stoel toen ik zag waar Ree over geschreven had. Zo vermeldt de meervoudige oud-kampioen van Nederland De Schaakinformator, het tijdschrift dat zo’n dertig jaar geleden de belangrijkste bron van moderne openingstheorie was. De hedendaagse generatie kan zich nauwelijks nog voorstellen dat de meeste sterke schakers met deze zware boeken in hun koffer liepen te zeulen, op weg naar een toernooi. Maar The Chess Informant bestaat nog steeds, hoewel er een wat andere invulling aan gegeven is om nog bestaansrecht te hebben. De rubriek Gary’s Choice is een mooi voorbeeld om klanten te werven. De ex-wereldkampioen bespreekt een partij waarin een fantastisch mooie ontsnapping mogelijk is.
Hoe hij aan deze partij is gekomen, is al een mirakel, maar de wijze waarop zwart het hoofd boven water kan houden, is van ongekende schoonheid. Ree vraagt zich terecht af, hoe Kasparov het zeer verborgen motief heeft ontdekt. Scant hij zoveel partijen met de computer, op zoek naar prachtige zetten? Of zet hij hele hordes schakers aan het werk om dit voor hem te doen? Allemaal vragen waarop we het antwoord waarschijnlijk nooit te weten zullen komen.
Ree doet een mooie duit in het zakje door ook een fragment op te hoesten, dat niet in mijn database terug te vinden is. Ook daar dezelfde spectaculaire zet en een soortgelijke ontsnapping. Ik geef ze beide nog even weer, met ook wat eigen commentaar erbij:
Wit heeft een toren geïnvesteerd in een felle koningsaanval. Hij gaat verder met een zeer voor de hand liggend schaakje.
23. Lxf7+
Met 23. Tg1 lijkt wit ook al de beslissende klap uit te kunnen delen. Zwart heeft een werkelijk verbluffende verdediging: 23… Dg4!! en hij houdt stand! Daar moet je maar opkomen. 24. Lxg4+ [24. Dxg4 Tg8 is zelfs winnend voor zwart.] 24… Kg7 en de koning ontsnapt. 25. Lf5+ Lg6.
23… Kg7 24. Tg1+
24… Kf8?
Een zet die vrijwel elke speler zou spelen, maar hij verliest geforceerd. Het is ook duidelijk dat 24… Kxf7 verliest na 25. Dxh7+ Ke6 26. De4+ Kf7 27. Dg6+ Kf8 28. Dg8#.
Opnieuw kon zwart – zoals Ree het schrijft – een greep naar de onsterfelijkheid kunnen doen met 24… Dg4!! Weer deze fantastische verdediging. De belangrijkste functie van dit dame-offer is dat hij veld d7 vrijmaakt voor de koning om daar te kunnen ontsnappen, maar ook dat hij soms de samenwerking tussen de witte dame en toren verstoort. 25. Txg4+ [Of 25. Dxg4+? Kxf7 26. Dh5+ Ke6 en ook hier valt niets meer te zien voor wit.] 25… Kxf7 26. Dxh7+ Ke8 en zwart heeft geen problemen.
25. Dh6+ Kxf7 26. Dxh7+ Ke6 27. De4+ Le5 28. Dxe5+ Kf7
29. Dh5+
Nu ging zwart met 29. Df4+ geforceerd mat. 29… Ke6 30. Te1+ Kd5 31. Te5+ Txe5
of 31… Kd6 32. Tf5+ Ke6 33. De5#] 32. Dxe5#. Maar de gespeelde zet wint ook.
29… Kf8 30. Dh8+ Kf7 31. Dh7+ Ke6 32. De4+ Kd6 33. Df4+ Kd5 34. Tg5+ Ke6 35. De5+ Kf7 36. Dg7+ 1-0
Dan nu het tweede fragment:
De zwarte stelling lijkt volkomen hopeloos. Hij staat niet alleen al een stuk achter, maar de dubbele aanval op zijn gepende loper van g5 lijkt helemaal funest. Het is bijna niet voor te stellen dat zwart de strijd kan voortzetten. Zwart speelde hier
1… Dg4!!
de enige zet die niet direct verliest.
2. Txg4 Pf3+ 3. Kg2?!
Onnauwkeurig. Met 3. Kg3 kan wit nog een gunstig eindspel krijgen na 3… Pxd2 4. Txg5+ Kh6 5. Kg4.
3… Pxd2 4. Txg5+ Kh6 5. h4 Pxb3
en zwart won later zelfs het eindspel nog!
0-1
Ik moest onwillekeurig terugdenken aan een zeer verborgen en verbluffende verdediging die de Deen Bent Larsen (zie foto Wikipedia) ooit op het bord toverde tegen de sterke Sovjet-speler Mark Taimanov.
Larsen had vrijwillig zijn koningsstelling opengegooid en dat verleidde wit tot een gevaarlijk kwaliteitsoffer. Met een mysterieuze pionzet (20. h3), een zet waarmee hij twee stukken tegelijk in zet (22. Pe4), lijkt hij zwart hardhandig af te straffen voor zijn opportunistische spel.
Na aanname van een van de twee stukoffers, lijkt Taimanov een dodelijk schaak met zijn dame te hebben gegeven. De stelling lijkt verloren, maar dan komt Larsen met een ongelooflijke vondst die hij vermoedelijk ver van te voren gezien moet hebben. Hij onderbreekt het schaak door een stuk met schaak te laten slaan, puur en alleen om de dame van de voor hem kwetsbare diagonaal (e5-h8) af te lokken. Ineens komt de aanval tot stand en met enkele rake klappen trekt Larsen de partij naar zich toe.
Ik zal nooit vergeten wat voor indruk deze zet op mij gemaakt had, want nog geen jaar later kon ik het motief zelf in de praktijk brengen. In mijn geval was het zelfs nog spectaculairder, omdat ik met één zet maar liefst een toren en een loper met schaak in de aanbieding deed. Enfin, overtuig uzelf ook van deze sterke staaltjes:
Heel wat jaartjes geleden zat ik te neuzen in het boek "Schachstrategie für Fortgeschrittene" van Suetin. Daarin kwam ik het volgende fraaie staaltje van actieve verdediging tegen. Soms denk je dat toveren ook in het schaakspel bestaat! Als we de diagramstelling bestuderen, zien we dat zwart problemen heeft met zijn geïsoleerde pion. Door de volgende zet die Larsen speelt, lijkt het erop alsof hij gek geworden is.
14… g5!?
Speelt hij bijvoorbeeld 14… Le6 dan volgt het brutale 15. Dxb7 en omdat het paard gaat hangen, is zwart in grote moeilijkheden. Ook na 14… Td8 15. Db5 staat wit beter.
15. Lg3
De witspeler zal wel even van zijn stoel zijn gevallen om vervolgens tot de ontdekking te komen dat er geen directe weerlegging voor handen was. Op 15. Lxg5? Lxg5 16. Pxg5 volgt 16… d4! met stukwinst.
15… g4 16. Pd4?!
Niet de meest accurate. Achteraf gezien had wit moeten besluiten tot 16. Pe5 (zoals aangegeven door Larsen), maar zwart kan zijn geïsoleerde pion opheffen met 16… d4 17. exd4 Pxd4 18. Dd5 en ook hier staat wit niet beter na 18… Db6!
16… Pxd4 17. exd4 Lg5
Als wit zijn toren wegzet, volgt er een vervelend schaakje op e8. Daar gaat Taimanov niet op in. Hij offert liever de kwaliteit omdat zwart dan een belangrijke verdedigende loper moet opgeven. Dat is met zo’n open koningsstelling bloedlink.
18. O-O?!
Het is duidelijk dat zwart zowel na 18. Td1 Te8+ 19. Kf1 Le6 als na 18. Tc2!? Te8+ 19. Te2 Txe2+ 20. Kxe2 Le6 21. Td1 het betere van het spel heeft.
18… Lxc1 19. Txc1 Le6
Objectief gezien staat zwart oké, maar hij moet enkele stormen weerstaan!
20. h3
Een raadselachtige zet, maar heel diep. Na ruil op h3 zorgt wit voor een inleiding tot een felle aanval tegen de zwarte koning. 20. Pb5 Dd2 21. Td1 De2 22. Lc7.
20… gxh3 21. Le5
Hiermee maakt hij veld g3 vrij voor de dame en ondertussen ‘kijkt’ de loper vervaarlijk naar binnen.
21… f6!
Zwart moest stalen zenuwen hebben, want ook de volgende zet lijkt een mokerslag.
22. Pe4!?
Prachtig gezien. Taimanov ruimt niet alleen de derde rij (om Dg3+ mogelijk te maken), tevens gooit hij een nieuw aanvalsstuk naar de zwarte koning. Nu wordt ook duidelijk waarom hij h2-h3 heeft gespeeld. De g-lijn is open gekomen, de dame (en zelfs later de toren) kunnen nu enteren. Dat het achteraf gezien allemaal niet blijkt te werken, was heel moeilijk te voorzien.
22… fxe5!
Larsen moet hier al gezien hebben hoe hij zich kon verdedigen tegen dit geweld. Natuurlijk niet 22… dxe4? wegens 23. Dxe6+ Kh8 (23… Kg7 24. Tc7+; 23… Tf7 24. Lxf6.) 24. Lxf6+ Txf6 25. Dxf6+ Kg8 26. Tc3 En de witte stukken werken op volle toeren.
23. Dg3+
Daar is dan het ‘vernietigende’ schaak. Alle witte stukken werken optimaal mee in de aanval. Het is definitief gevallen. Kan zwart hier nog iets verzinnen? Is hier nog wat?… Ja hoor! Larsen weet nog te ontsnappen, en hoe!
23… Lg4!!
Een verbluffende verdediging, die de witte opzet volledig in duigen laat vallen. Wat is er aan de hand? Na het slaan van de loper (met schaak nota bene!) kan de zwarte koning wel veilig naar h8 omdat de witte dame veld e5 niet meer kan bereiken. Moeilijk te begrijpen, nog moeilijker te vinden achter het bord! Zo zie je waar topgrootmeesters soms toe in staat zijn. Was de aanval niet schitterend gespeeld door Taimanov? Maar wat een miraculeuze ontsnapping heeft Larsen hier op het bord getoverd! Het slotspel wikkelt hij ook nog vlekkeloos af. De pion op h3 blijkt plotseling niet eens onbelangrijk te zijn. Op 23… Kh8 wint 24. Dxe5+ Kg8 25. Dxe6+ Kh8 (Of 25… Tf7 26. Pg5 Tf8 27. Pxf7 Txf7 28. Tc8+ Kg7 29. De5+.) 26. De5+ Kg8 27. Tc3.
24. Dxg4+ Kh8 25. Pg5
Na 25. Pc3 e4 26. Dg5 Dc7 27. Dxd5 Tae8 staat zwart op winst.
25… Dd2! 26. Tc7
De witte stukken staan nog altijd erg dreigend, maar zwart kan dames ruilen. Of 26. Tf1 Dxd4 27. Dh5 Dd3 28. Pf7+ Kg7 29. Pxe5 Df5 met winst.
26… Dxf2+ 27. Kh2 Dxg2+ 28. Dxg2 hxg2 29. dxe5 Tac8 30. Txb7
30. Txh7+ Kg8 31. Txb7 Tc2 32. Ph3 [32. e6 Tf1 33. Ph3 Th1+ 34. Kg3 Txh3+ °] 32… Tf1 33. Pg1 Tf5 °.
30… Tc2 31. Pf7+ Kg7! 32. e6 Kf6 33. e7
33… g1D+!
Nog een mooie pointe.
34. Kxg1
Opgegeven. Na 34. Kxg1 Tg8+ redt zwart eerst zijn toren en pakt hij daarna het paard. 35. Kf1 Kxf7.
0-1
Dat ik het hierboven gedemonstreerde zelf in de praktijk mocht brengen en er ook nog succesvol mee was is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk. Het was toevallig ook nog een Deen die het slachtoffer werd…
11. Dg4+
Nadat zwart een dubbel loperoffer te verduren had, was hij taai overeind gebleven. Wit had veel tijd gebruikt om de aanval te blijven vasthouden en het had hem heel wat moeite gekost. Ik voelde dat ik deze partij kon redden. Maar na het laatste schaakje zag ik toch alleen maar donkere wolken. Mijn koning werd nog steeds achterna gezeten en nu leek het erop alsof er geen uitweg meer was. En net toen ik alle hoop voelde wegzakken, dacht ik plotseling aan de partij van Larsen. Wat er hier misschien toch ook redding mogelijk? Mijn hart ging sneller kloppen en bliksemsnel zag ik de meeste varianten. Op dezelfde spectaculaire wijze als Larsen zou ik hier ontsnappen! Nog even controleerde ik mijn beoogde zet en ik speelde triomfantelijk
11… Lg5!!
Ik zet zelfs twee stukken in die allebei met schaak kunnen worden geslagen. Dat zie je ook niet elke dag… Wat mijn tegenstander hier allemaal dacht weet ik niet, maar het moet ongeveer hetzelfde gegaan zijn als bij Taimanov. Op 11… Kh8 volgt 12. Dxd7 en wit blijft de kansen houden. Op 12. Td3 is 12… Lh4! De juiste verdediging. Ook na 11… Kf7 12. Dxd7 Lc8 13. Da4! vreesde ik voor mijn leven.
12. Dxd7+
Na 12. Dxg5+ Kh8 13. Tc4 (Of 13. Td3 Df4! 14. Th3+ Th7 en wit is uitgepraat.) 13… Th7 14. Th4 De8 en zwart heeft niets meer te vrezen.
12… Tf7 13. Dg4
13… Df4
Als een duveltje uit een doosje komt de zwarte dame tevoorschijn en wit moet nu ruilen, waarna het eindspel voor zwart zeer gunstig is. Mede door de tijdnood van mijn tegenstander wist ik beslissend voordeel te behalen.
14. Dxf4 Lxf4 15. Tc4 Le5 16. h4 Ld4 17. Tdxd4 cxd4 18. Txd4 Td7 19. d6 Kf6 20. Kh2
20. f4 is relatief beter.
20… Ke5 21. Ta4 a5 22. g4 Txd6
23. Kg3?
Na deze fout gaat het hard. 23. f4+ Kf6 24. Ta3 Td2+ 25. Kg3 Ld5 is overigens ook vrijwel gewonnen voor zwart.
23… Td3+ 24. Kh2 Tf3 25. Kg1 Tf4 26. Ta3 Txg4+ 27. Kf1 Txh4 28. Te3+ Kd4 29. Te6 Lf3 30. Ke1 Te4+ 31. Txe4+ Kxe4 32. Kd2 Kd4 33. Kc2 b5 34. Kb2 b4 35. Kb3 Kc5 36. Kb2 Kc4 37. Kc2 a4 38. Kb2 b3 39. a3 Kd3 0-1
Deze fragmenten via de viewer:
