Gespot 63: “Hak!”
Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen.
Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.
Het volgende verhaal is slechts van horen zeggen. Maar het mag misschien toch aan de vergetelheid ontrukt worden.
Lange tijd geleden werd er een Nederlands jeugdkampioenschap voor de oudste jeugd gespeeld. Daarin werd een partij gespeeld tussen twee kanshebbers om de titel. Dat waren Milo Scheeren (geen familie van IM Peter Scheeren) en Han Janssen. Er kwam een interessante stelling op het bord waarin Janssen in tijdnood geraakte. Volgens de overlevering had hij een kansrijke stelling, maar hij zag onder druk van de klok niet meteen hoe hij iets kon doen met zijn voordeel.
Toen kwam er een toeschouwer bij het bord staan. Of dat ook een deelnemer aan het toernooi was, of dat het een ‘neutrale toeschouwer’ was, valt niet meer te achterhalen. Feit is dat hij een blik op het bord wierp en toen vrij luid “Hak!” riep. Janssen bedacht zich geen moment en speelde de enige ‘hakzet’ die er in de stelling zat. Het werd direct duidelijk dat het offer zou leiden tot een winnende mataanval. Scheeren protesteerde bij de wedstrijdleiding maar dat protest werd verworpen. Toen hij verloren had, deed hij zijn beklag bij de commissie van beroep. Die had naar verluidt de nodige moeite om hierover een oordeel te vellen. Maar eindelijk kwam het verlossende woord: het protest werd verworpen omdat ‘Hak!’ geen schaakterm was.
Mooier kun je het niet verwoorden, maar ik kan me voorstellen dat Milo Scheeren niet geheel content met deze uitspraak is geweest.
Beide combattanten schaken volgens mij allang niet meer. Scheeren heeft het bridgespel gevonden als interessanter en Janssen is – voor zover ik weet – helemaal uit de arena van de denksport verdwenen.
Deze anekdote bracht mij op het idee om bezoekers van Schaaksite maar weer eens wat tactische wendingen voor te leggen. Aan u het genoegen om negen maal de juiste ‘hakzet’ uit de stelling te halen (niet al te moeilijk…) en vooral het gevolg hiervan te berekenen. Veel plezier bij het oplossen!
OPGAVEN
OPGAVE 1
Voronenkov, Sergey – Gantsevich, Dmitry
1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Le3 e6 7. f3 b5 8. Dd2 Pbd7 9. g4 h6 10. O-O-O Lb7 11. Kb1 b4 12. Pce2 d5 13. exd5 Pxd5 14. Lg2 Dc7 15. Pf4 Pe5 16. Pxd5 Lxd5 17. Lf4 Ld6 18. Pf5 Lf8 19. Lxe5 Dxe5 20. The1 Dc7 21. Dxd5 Tc8
OPGAVE 2
Andres Gonzalez, Ivan – Narciso Dublan, Marc
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Pf6 4. Lg5 Le7 5. e5 Pg8 6. Le3 b6 7. f4 c5 8. Pf3 Ph6 9. Ld3 La6 10. O-O Lxd3 11. Dxd3 Pc6 12. Kh1 Pf5 13. Lf2 h5 14. Tad1 Pb4 15. Dd2 Dc7 16. a3 Pc6 17. Dd3 O-O-O 18. dxc5 bxc5 19. Pb5 Db7 20. c4 d4 21. b4 a6 22. Pd6+ Pxd6 23. exd6 Lxd6 24. bxc5 Lxc5 25. Tb1 Dc7 26. Pg5 Td7 27. Pe4 Pe7 28. Db3 La7 29. c5 Kd8 30. Pd6 Pd5 31. Lxd4 Ke7 32. Tbc1 h4 33. Tfe1 Th5 34. f5 Dc6 35. fxe6 fxe6
OPGAVE 3
Fedorchuk, Sergey A – Vaisser, Anatoli
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Lb4 4. a3 Lxc3+ 5. bxc3 dxe4 6. Dg4 Pf6 7. Dxg7 Tg8 8. Dh6 c5 9. Pe2 Pbd7 10. Pg3 Da5 11. Ld2 Da4 12. dxc5 Da5 13. Le2 Dxc5 14. O-O b6 15. a4 a6 16. a5 b5 17. c4 bxc4 18. Ta4 c3 19. Le3 Df8 20. Df4 Dg7 21. Dd6 Pd5 22. Txe4 Pe7 23. Td1 Pf5
OPGAVE 4
Pascua, Haridas – Sadorra, Julio Catalino
1. d4 d5 2. c4 e6 3. Pf3 c5 4. cxd5 exd5 5. Pc3 Pc6 6. e3 Pf6 7. Le2 Ld6 8. O-O O-O 9. b3 cxd4 10. Pxd4 Te8 11. Lb2 a6 12. h3 Lb8 13. Pf3 Dd6 14. Dd2 Pe5 15. Tfd1 Ld7 16. a4 Lc6 17. Kf1 La7 18. Pd4 Pg6 19. Kg1 Lb8 20. g3 h5 21. Pf5 Dd7 22. Dc2 h4 23. b4 Dc8 24. b5 Ld7 25. g4 Dc7 26. Kf1 Dh2 27. Ke1 Dg1+ 28. Lf1 Lxf5 29. Dxf5
OPGAVE 5
Nassr, Ali – Dastan, Batuhan Muhammed
1. d4 Pf6 2. Pf3 c5 3. c3 d5 4. Lf4 Pc6 5. e3 Db6 6. Db3 c4 7. Dc2 Lf5 8. Dc1 Ph5 9. Lg5 f6 10. Lh4 g5 11. Lg3 e5 12. dxe5 Pxg3 13. hxg3 Pxe5 14. Pxe5 fxe5 15. Pd2 O-O-O 16. Pf3 g4 17. Ph4 Le4 18. Le2 h5 19. Ld1 d4 20. cxd4 Ld3 21. Le2 Lb4+ 22. Kf1 Lxe2+ 23. Kxe2 Da6 24. Dc2 Thf8 25. Thd1 exd4 26. Dg6 Tf6 27. De4 Te6 28. Df5 Tf8 29. Db1
OPGAVE 6
Al Sayed, Mohamad Naser – Al Sori, Mohamed
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pc3 d5 4. Lg5 Le7 5. cxd5 exd5 6. e3 h6 7. Lxf6 Lxf6 8. Ld3 O-O 9. Pf3 c6 10. h3 Le6 11. O-O Pd7 12. Pe2 Pb6 13. Pf4 Dd7 14. Ph5 Ld8 15. Pe5 De7 16. f4 Lc8 17. Tf3 Dd6 18. Tg3 Lf6 19. Lc2 Te8 20. Dd3 Kf8
OPGAVE 7
Paci, Cedric – Picard, Clement
1. Pf3 e6 2. c4 Pf6 3. g3 d5 4. Lg2 Le7 5. d4 O-O 6. O-O dxc4 7. Dc2 a6 8. a4 Ld7 9. Dxc4 Lc6 10. Lg5 Ld5 11. Dd3 c5 12. Pc3 Lc6 13. Tfd1 cxd4 14. Pxd4 Lxg2 15. Kxg2 Pbd7 16. Df3 Dc7 17. Lf4 e5 18. Pf5 Lc5 19. Lg5 Tfe8 20. Lxf6 Pxf6
OPGAVE 8
Petenyi, Tamas – Stajner, Samo
1. e4 c6 2. Pc3 d5 3. De2 Pf6 4. e5 Pfd7 5. f4 e6 6. Pf3 b6 7. g3 Lb4 8. Lh3 La6 9. d3 c5 10. O-O Lxc3 11. bxc3 De7 12. f5 O-O 13. Lg5 f6 14. exf6 Pxf6 15. fxe6 Pc6 16. Ph4 Tae8 17. Pf5 Dd8 18. Tae1 Pe7
OPGAVE 9
Ivanov, Alexander – Lautier, Joel
1. e4 c5 2. Pc3 Pc6 3. Pf3 e5 4. Lc4 Le7 5. d3 Pf6 6. Lg5 d6 7. Lxf6 Lxf6 8. Pd5 O-O 9. c3 Lg5 10. a3 Kh8 11. b4 Lh6 12. O-O f5 13. exf5 Lxf5 14. Pd2 Dh4 15. De2 Lxd2 16. Dxd2 Tad8 17. b5 Pa5 18. Pe3 Pxc4 19. dxc4 Le6 20. De2 Tf6 21. f3 Dh5 22. Tf2 Th6 23. h3 Dg5 24. Kh1 Dg3 25. Pg4 Th4 26. Taf1 h5 27. Pe3 Tf8 28. Dd2
Alle fragmenten via de viewer:
Hebt u zelf iets gecreëerd waarvan u denkt dat het de moeite waard is? Of misschien iets van uw tegenstander? Of was het wellicht dermate komisch, dat u dat aan een groter publiek wilt voorleggen? Had u een geniale combinatie die u met ons wilt delen? Stuur dan een e-mail naar auteur dezes (hgrooten@xs4all.nl) of aan ons redactieadres (redactieschaaksite@gmail.com), dan bekijken wij of we een en ander voor het voetlicht kunnen brengen.
Peter Scheeren speelde afgelopen seizoen bij Messemaker 1847 in 3C en werd met het team kampioen.
Ja, al een paar jaar. Maar Milo Scheeren niet.
Ik zit wel eens te googelen naar zeer sterke schakers die geheel uit de schaakwereld verdwenen zijn. Waar zouden ze gebleven zijn? Wat zouden ze nu doen? Maar je zult begrijpen dat googelen naar Han Janssen onbegonnen werk is.
Ik zie wel een parallel met Huts boeiende artikel uit de oude doos over het drama Pannekoek dat ik heb bewaard. Wat blijkt? Al 88 jaar geleden kwam vals spelen voor, en wel door de tegenstander van Pannekoek die zich, in dit geval met een zakschaakspelletje, in het toilet opsloot.
Pannekoek was in shock en keerde na afloop van het NK 1926 de schaakwereld de rug toe, schrijft Hut beeldend.
Zou misschien Milo Scheeren hetzelfde gevoeld hebben als Pannekoek destijds en ook besloten hebben geen voor beuzelarij geen tijd meer te hebben?
Maar dit terzijde.
Herman Grooten bedankt voor je altijd leuke inleidingen en opgaven.
Han Janssen werkt bij Tata en speelt voor de Wijker Toren.
Onze Han Jansen schrijf je met één ‘s’, Rob. Hij speelt niet veel meer, maar is altijd een gevaarlijke opponent 😉
Ik ben inmiddels wel benieuwd of de Han Jansen (met één s) wel dezelfde speler is als ik bedoel (volgens mij was het met twee s-sen). Ik heb een artikel geschreven waarin Han ook voorkwam: De Griek Natsis.
De anekdote beschrijft een probleem waar geen oplossing voor lijkt te zijn. Als een zet wordt voorgezegd (waarvan je in dit kunt afvragen of dit het geval is, hier is geoordeeld dat dit niet het geval is) kan volgens de reglementen alleen de voorzegger een straf krijgen. De hele discussie of "hak" een schaakterm is doet dus feitelijk niet ter zake. Als hij b.v. "Pxf7" had gezegd had dit nog steeds geen consequenties voor de spelers gehad. Voor de tegenstander niet leuk, maar moet een speler die ongevraagd een zet krijgt aangereikt daarvoor gestraft worden?
Zoals ik al schreef, zie ik hiervoor geen oplossing die beide spelers recht doet.
@MvanLeeuwen, dat klopt – het is niet echt oplosbaar. We zijn hierin afhankelijk van het correcte gedrag van omstanders. Het kan overigens nog veel subtieler. Het overkomt me af en toe dat er tijdens een partij opeens allerlei mensen om mijn bord heen komen staan. Grote belangstelling, maar niemand zegt een woord. Toch is dat voor mij een signaal: hé, zit er soms iets in de stelling dat ik zelf nog niet heb gezien?
Doet me ook denken aan het bekende artikel van Donner: "Mogen omstanders denken?", waarin hij de vraag opwerpt, uiteraard humoristisch bedoeld, of het feit dat een toeschouwer heel sterk denkt aan een bepaalde zet de schaker langs telepathische weg kan beïnvloeden.
Herman, je hebt gelijk, Han Janssen is de juiste schrijfwijze. Nederlands jeugdkampioen in 1977. Ging in 1978 van Utrecht naar Philidor Leeuwarden (dat in de hoofdklasse spelers betaalde) en scoorde in drie jaar tijd 22,5 uit 26 aan bord vier of vijf, een enorme score. Daarna stopte het betalen en speelde hij nog vier jaar aan het hoogste bord, met scores onder de vijftig procent. Nog geen reden om met schaken te stoppen, maar dat deed hij wel.
Op zich is het heel normaal om met schaken te stoppen, maar als je het zo goed kunt, kijken we er wat vreemd tegenaan.
Han Janssen speelde een zeer grote rol in mijn schaakloopbaan.
In september 1973 kwam ik naast Han te zitten op het St-Janscollege in Hoensbroek. Al snel merkte ik dat hij niet alleen maar een gedreven maar ook zeer getalenteerde speler was.
Heel geniepig had die kleine rakker mij met het schaakvirus besmet. In 1975 haalde hij mij over om in een schaakclub te gaan spelen.
Wat ik mij van Han weet te herinneren is dat hij een fervent aanhanger van het Paulsen-systeem was en dat hij heel vaak in tijdnood kwam (en zijn tegenstanders dan nog vaak verschalkte)
Een mooie anekdote is het feit dat Han in de Meesterklasse tegen de Grand-Maitre Euwe mocht spelen. In no time had Han de ex-wereldkampioen van het bord gemept. Han speelde een theoretische variant van het Schots waar Euwe in een grote val trapte. Deze truc had Euwe zelf nota bene in zijn openingsboekjes besproken.
Han stopte met schaken omdat hij er moeite mee had dat de toppers zich thuis goed prepareerden om achter het bord snel remise te maken. (Ik dacht tenminste dat dit de strekking van zijn verhaal was)
Dat Han een enorm goede schaker was, heeft mij nooit verbaasd. Ik had meer bewondering met het gemak, de systematiek, de ambitie, het gemak waarmee hij het Gymnasium heeft doorlopen.
Menigmaal moest hij de docenten (wiskunde, natuurkunde) wijzen op hun fouten. Daarnaast was hij ook goed in de talen. Han is een echte alles-kunner.
@10 Lucas
"……het feit dat een toeschouwer heel sterk denkt aan een bepaalde zet de schaker langs telepathische weg kan beïnvloeden."
Dit is een heel interessante bewering.Ik geloof niet dat we op dit moment de kennis hebben om dit vermoeden te bewijzen dan wel te weerleggen.
Ik heb echter een dergelijk fenomeen in mijn eigen partij meegemaakt. Ik speelde met wit om het clubkampioenschap van Hoensbroek tegen Roger Hünen en zoals verwacht kwam er een Draak op het bord. Heel lange tijd kon ik de zet Dd2-h6+ uitvoeren. Ik voerde hem echter niet uit. Nadat Hünen h7-h5 speelde, kwam ik op het lumineuze idee om Dh6 te spelen. Ik had niet in de gaten dat de dame niet meer gedekt stond. Hünen ging in de denktank. Na een poosje had zich een menigte clubgenoten rond mijn bord verzameld. "Waarom deze plotselinge interesse in mijn partij?", ging er door mij heen.
Toen zag ik het! Mijn dame was niet gedekt (excusez le mot).
Wanneer Roger mijn dame zou nemen, dan zou hij mij voorbij stevenen en clubkampioen worden. Vanaf dat moment begon ik heel hard te denken en me te concentreren op de zet Kg7-g8. Mijn aandacht was alleen maar en volledig gevestigd op de zwarte monarch. Na een tiental minuten nam Roger zijn koning, tilde hem in de lucht en sloeg…….nee, hij zette de koning een veld terug naar g8.
Pfffff, mijn dame leeft nog. Hoe kan dit nu?
Ik heb uiteindelijk de partij weten te winnen, maar het was wel een zeer vreemde gewaarwording.
Je moet de groente van "Hak" hebben.
Ik kan me herinneren dat ik voor de eerste keer het begrip "hak" hoorde in de zuidelijke contreien. Ik vermoed zelfs dat de oorsprong in het Brabantse lag.
Ik denk dat het daar de gewoonte was om sommige zetten gepaard te laten gaan met enige speelse vocabulaire.
Zo kan ik mij een partij van Johan van Mil tijdens het Open Limburgse Snelschaakkampioenschap herinneren.
Johan had de koningsveste van zijn tegenstander geruïneerd en daarbij de arme vijandelijke koning naar voren gelokt. Ook in die tijd was het niet verplicht om een schaakzet gepaard te laten gaan met de uitroep:"Schaak!" Verder waren de schaakregels over praten met de tegenstander en hinderen van de tegenstander niet zo streng als tegenwoordig.
Dus wat deed Johan? Hij gaf elke schaakzet iets meer elan door er "Schaak" bij te zeggen. Althans dat dachten de toeschouwers. Wanneer je echter goed luisterde dan zei Johan: "Schaal" , "Schaar" ,"Schaam" , "Schaap", "Schaaf" en "Mat".
Op Chessbase schreef Rick Lahaye een alinea over het beïnvloeden van de tegenstanders focus "Influencing your opponents gaze", zie en.chessbase.com/post/psychological-warfare-and-einstellung-effect-2
Alhoewel dit perfect legaal is, vind ik het winnen op deze wijze absoluut niet eervol. Dus ik raad het eerder af voor een amateur die toch vooral om de eer en niet de centen speelt.
Uit de leuke anekdotes van Tom Bus komt naar voren dat Han Janssen een Limburger was die snel furore maakte, vooral – wat ik mij goed kan herinneren – aan het eerste bord van Philidor/Leeuwarden. Inmiddels kreeg ik per e-mail een reactie van IM Gerard Welling die de volgende aanvulling geeft:
Han Jansen is nadat hij in Nederland is gestopt met spelen nog jaren uitgekomen in de Belgische schaakcompetitie, bij MSV, de Meetjeslandse schaakvereniging. In wedstrijden tussen Tessenderlo en MSV ben ik aan het eerste bord nog diverse malen op hem gestuit. Hij was geen groots positiespeler maar zijn taaiheid in slechte stellingen en hardnekkigheid in het zoeken naar winst waren legendarisch. Tegen Han ging je een moeilijke middag tegemoet.. Midden jaren 90 speelde hij bij mijn weten niet meer, werkte toen als ik me goed herinner bij de RU Utrecht, maar welke Bèta studie hij heeft gevolgd dat weet ik helaas niet meer.
Dank, Tom. Volgens mij heb je dat over Han al eerder geschreven. Waarschijnlijk toen ik ook al eerder schreef dat ik niet wist waar Han gebleven was. Ik heb dat wel vaker, dat ik heel enthousiast iets opschrijf wat ik allang een keer eerder heb geschreven. Ik ben 53 en denk dat het vanaf nu alleen nog maar erger wordt
@16.Herman Grooten
Han heeft na de middelbare school natuurkunde gestudeerd (Ik meen in Utrecht) waarbij hij zich toelegde op een bijzondere aggregatietoestand (Plasma).
Hij heeft vervolgens een poos voor het KNMI gewerkt en is daar met een gouden handdruk vertrokken. Hij heeft zich vervolgens met Chinese geneeskunde beziggehouden, omdat ij dat leuk vond.
Verder heeft Han zeer lange tijd van zijn jeugd in Hoensbroek gewoond maar hij komt van origine uit Apeldoorn (Zijn vader kreeg in de jaren 70 een job in het Zuiden).
Ja, inderdaad heel vreemd dat Euwe in de Mieses-variant van het Schots de fout inging tegen Han Janssen, terwijl hij al in een van de oudste drukken [1941] van zijn beroemde serie Theorie der Schaakopeningen deel 11 op blz. 58 zelf aangeeft dat dit een foutieve combinatie is.
De partij ging volgens mijn database als volgt.
1. e4 e5 2. Nf3 Nc6 3. d4 ed4 4. Nd4 Nf6 5. Nc6 bc6 6. e5 Qe7 7. Qe2 Nd5 8. c4 Ba6 9. Nd2 Nb4 10. Nf3 d5 11. a3 Bc4 12. Qd1 Bf1 13. Kf1 Na6 14. Qa4 Nb8 15. Bg5 Qd7 16. e6 fe6 17. Ne5 en opgegeven.
@brabo,
Alhoewel dit perfect legaal is, vind ik het winnen op deze wijze absoluut niet eervol.
Mee eens dat dit niet eervol is, maar perfect legaal? Dat betwijfel ik. Is dit geen hinderen van de tegenstander? Ook als die tegenstander zich er niet van bewust is – het blijft hinderen.
Het turen met opzet naar een foute zet is zeker een vorm van hinderen maar je kan onmogelijk bewijzen of zoiets opzettelijk was. Iedereen kent wellicht de grap waarbij iemand met opzet naar boven kijkt terwijl er niets te zien is. Vele voorbijgangers worden in de maling genomen want kunnen niet weerstaan om ook naar boven te kijken.
Anderzijds wil je met je lichaamstaal geen signalen geven over mogelijke goede zetten. Ik kan dus wel begrip opbrengen voor mensen die naar een verkeerde zet turen zodat de tegenstander niet de juiste zet kan aflezen. Een stap te ver is het turen naar een foute zet niet om info te verbergen maar puur om foute info te geven. Zulke spelers schakelen beter over naar het pokeren.
Er bestaat ook nog de staar ‘glare’ waarbij spelers trachten te kijken naar de andere speler zodat hij zijn concentratie verliest of zich ongemakkelijk voelt. Dit is zeker ongepast en hinderen maar opnieuw erg moeilijk te bestraffen.
Sommige tegenstanders zijn zo lelijk of zo knap, dan moet je wel sterk in je schoenen staan om niet te staren.
Wat te denken van spelers als Shirov en Ivanchuk, die respectievelijk altijd de zaal inkijken of naar het plafond om maar vooral niet naar het bord te hoeven kijken. Leuk tafereeltje als ze tegen elkaar spelen…
Als ik een ingestudeerde variant moeilijk kan herinneren dan zal ik ook wel eens wegkijken van het bord om zeker niet afgeleid te worden door berekeningen.
Trouwens het wegkijken van het bord merk ik op bij de meeste topspelers. De ene wat meer dan de andere dus lijkt mij eerder een normaal onderdeel van het denkproces.