Gespot 71: Matten met dame en loper
Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen.
Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.
Soms kun je gebiologeerd raken door een mooi motief. Zo ben ik al een tijdje in de ban van een fraai matmotief met een dame en een loper. Laat ik zeggen dat ik een soort stelling tegenkwam, waarin het thema in onderstaand diagram het best tot uiting komt.
Het is duidelijk dat dit een fictieve stelling is die ik voor deze gelegenheid in elkaar gesleuteld heb. Een speler met een geoefend oog ziet onmiddellijk wat ik bedoel. Wit geeft geforceerd mat met
1. Txh7+! Kxh7 2. Dh2+ Kg7 3. Dh6# 1-0
Opvallend is de rol van de wat verstopte loper op a2. Die ‘schijnt’ als het ware naar binnen. De samenwerking tussen die loper en de dame is fraai. Ze vormen samen een soort kruis, waarbij alle vluchtvelden van de vijandelijke koning zijn afgenomen. Uiteraard is pion g5 van cruciaal belang, die zorgt voor het steunpunt op h6.
Laatst gaf ik training aan een groep enthousiaste schakers in het Limburgse Blerick en die deelden mijn gevoel van esthetiek voor dit matmotief. Ik liet hen op een leeg bord verschillende mattypen met deze twee stukken bedenken. Dat ging hen redelijk goed af. De bezoeker van Schaaksite mag het ook even proberen!
OPDRACHT: Op het eerste gezicht een flauwe stelling, maar de vraag is natuurlijk om matbeelden te bedenken met dame plus loper. Zet dus een witte dame plus witte loper op het bord zodat de zwarte koning mat staat. Er zijn tenminste 3, misschien zelfs 4 verschillende type matbeelden (waarbij gespiegelde matbeelden als één type gelden!).
Een van de deelnemers in Blerick liet weten dat hij klusser van beroep is. En toen ik het ‘kruis’ van die dame en de loper liet zien, liet hij weten dat hij het motief nu meteen zag omdat hij dagelijks werkte met een ‘winkelhaak’. Hij liet op zijn telefoon meteen een plaatje hiervan zien en ineens zag iedereen ‘het licht’.
Als je met dergelijke matbeelden bezig bent, is het niet geheel toevallig dat je zoiets ook zelf op het bord krijgt. Het was wel het geval in mijn partij uit de laatste KNSB-wedstrijd.
33…Ld6!
Dit dreigt natuurlijk het mooie matbeeld met … Dg6#. Hier zag ik zijn seconden wegtikken en ineens was hij door zijn vlag. Jammer want ik had nog graag een ander mat met dame en loper op het bord gehad. Dat had kunnen ontstaan als hij het bovengenoemde matbeeld had verhinderd met 33…Ld6 34. Le5 Zwart mag dan een gespiegelde versie uitvoeren: 34…Df3+ 35. Kg5 Le7+ 36. Lf6 Lxf6#
0-1
En toen was het tijd voor een flinke kluif. Men kreeg twee ‘rekenstellingen’ waarbij er een matbeeld met dame plus loper in een variant gevonden moest worden.
Een paar zetten voordat deze stelling was ontstaan kon Botwinnik, de wereldkampioen, een paardoffer brengen. Om de winst af te dwingen moest hij wel het nodige materiaal investeren. Daar had hij tegen een rekenaar als Larsen kennelijk geen zin en hij speelde een andere goede zet. Daarmee miste hij weliswaar een geforceerde winst, maar dat weerhield hem er niet van om de partij alsnog in het eindspel in zijn voordeel te beslissen. We vermoeien de bezoeker van Schaaksite niet met een ingewikkeld variantencomplex. We kijken uitsluitend naar de cruciale diagramstelling die er had kunnen ontstaan, als wit de nodige offertjes had gepleegd. Het is natuurlijk de grote vraag natuurlijk of wit, met zoveel materiaal minder, toch genoeg aanvalskracht heeft.
28. Df6
Er dreigt mat op h8, maar de koning kan op de vlucht.
28…Kh7
Een vreselijk belangrijke stelling, die wit vooruit moest zien. Hij staat op dit moment maar liefst een toren en een stuk (tegen twee pionnen) achter en hij heeft alles gezet op het bezit van de lange diagonaal. Maar is dat genoeg? Kan de koning zichzelf niet verdedigen door naar voren te vluchten? Een mooi moment voor u om zelf eens na te denken.
Om het thema te oefenen kunnen onderstaande ‘tweezetters’, die ik uit het beroemde Polgarboek heb gehaald, geprobeerd worden.
|
|
|
Toen ik "matten met dame en loper las" moest ik meteen aan het verhaal bij onderstaande stelling denken:
{bord}8/8/8/4k3/8/8/8/2BQKB2 w – – 0 1,normaal,centrum,{/bord}
Pal Benkö legde deze stelling voor aan Bobby Fischer met de opdracht: wit geeft mat in drie en Fischer kreeg een half uur om hem op te lossen. Het lukte hem niet. Dat was om meerdere redenen merkwaardig. 1. Hoe kan een sterke speler als Fischer dat nu niet vinden. 2. De sleutelzet is nota bene Fischers favoriete loperzet Lf1-c4!
Vervolgens wedde Fischer met Benkö dat er een nevenoplossing moest zijn. Benkö gaf hem twee dagen. Fischer zocht tevergeefs…
Wat een schitterend verhaal met nog mooiere stelling. Het is wel ongelooflijk dat Fischer het niet wist te vinden.