Juweeltjes 2: D. Byrne-Fischer
In deze rubriek nodigen we de bezoeker van Schaaksite graag uit om te genieten van de schitterendste prestaties op het schaakbord, door de eeuwen heen. De reden waarom voetballiefhebbers in vervoering raken als zij acties zien van Messi of Ronaldo moet bij ons schakers dezelfde zijn als wij de partijen naspelen die we hier willen tonen. En aarzelt u vooral niet om uw keus ook kenbaar te maken!
In deze rubriek gaat de aandacht uit naar een tactisch hoogstandje uit een partij van Bobby Fischer. De Amerikaan, die op 64-jarige leeftijd is overleden, is in de laatste jaren voor zijn dood steeds negatiever in het nieuws gekomen. Zijn zegetocht eind zestiger en begin zeventiger jaren, waarin hij als eenling de Sovjetschool de baas werd, blijft een van de meest opmerkelijke resultaten ooit. Fischer bekroonde zijn barre tocht met de wereldtitel door Boris Spassky in 1972 in Reykjavik te verslaan.
Helaas heeft veel later het antisemitisme zich in zijn persoonlijkheid vastgezet en daar is een diep gewortelde haat tegen de Amerikaanse autoriteiten bijgekomen. Zoals bekend speelde Fischer in 1992 een tweekamp tegen de Rus Boris Spassky die gesponsord werd door een Servische bankmagnaat. Omdat er toentertijd een boycot was tegen Servië, werd Fischer door de Verenigde Staten gesommeerd om deze tweekamp geen doorgang te laten vinden.
Na een omstreden televisieoptreden, waarin Fischer openlijk op de officiële documenten spuugde, werd een arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd. Sindsdien leidde Fischer een zwervend bestaan, waarin bij hem de symptomen van paranoia steeds duidelijker werden. Een tijdlang vertoefde hij in Hongarije, waarin hij in nauw contact stond met de fameuze Polgarfamilie. Maar toen hij het gevoel had dat de grond te heet onder zijn voeten werd, verdween hij in het niets, totdat een interview op de Filippijnse radio weer stof deed opwaaien. Na de 11 september aanslagen wikkelde Fischer er geen doekjes om dat hij deze aanslag “het verdiende loon” vond voor het moderne arrogante Amerikaans imperialisme. Verschillende journalisten gingen naar hem op zoek en vooral de Filippijnse grootmeester Eugene Torre moest het ontgelden, omdat hij degene is met wie Fischer contact hield. Bijna niemand slaagde er echter in om in zijn buurt te komen, maar dan blijkt dat Fischer zich in Japan heeft gehuisvest en daar een kind te hebben verwekt bij een Filippijnse vrouw. Als hij een tijdlang in detentie verblijft, maar dan plotseling asiel krijgt aangeboden van IJsland, komt hij daar na verloop van tijd aan. Een lang leven is hem niet beschoren als hij plotseling sterft aan wat complicaties aan zijn organen.
Deze gebeurtenissen overschaduwen helaas de geniale schaker die hij altijd was. Veel grootmeesters spreken hun afschuw uit over Fischers persoonlijkheid maar blijven nog altijd vol bewondering over zijn schaaktechnische prestaties. In het boek “Fischer en zijn voorgangers” doet onze landgenoot Euwe een onderzoek naar het genie Fischer. Hij vergelijkt alle specifiek sterke kwaliteiten van de andere wereldkampioen met die van Fischer en komt tot de conclusie dat Fischer minstens zo goed was. De openingsbehandeling van Botwinnik, de aanvalskunsten van Aljechin, de fenomenale eindspeltechniek van Capablanca of het vernuft bij het verdedigen van Petrosian, Fischer blijkt alles in zich verenigd te hebben. “En wat opmerkelijk is”, voegt Euwe daaraan toe, “Fischer gebruikte relatief weinig tijd”. De volgende combinatie van de toen nog jonge Fischer laat bij mij (en bij vele anderen) nog altijd een diepe indruk achter.
|
|
Byrne, Donald – Fischer, Robert James |
Byrne, Donald – Fischer, Robert James
1. Pf3 Pf6 2. c4 g6 3. Pc3 Lg7 4. d4 O-O 5. Lf4 d5
Het Grünfeld-Indisch was een tijdlang een belangrijke variant in het repertoire van Fischer.
6. Db3 dxc4 7. Dxc4 c6 8. e4 Pbd7
8…Lg4 9. Le2 Pfd7 10. Td1 Lxf3 11. Lxf3 e5 12. dxe5 Lxe5 13. Lxe5 Pxe5 14. Txd8 Pxc4 15. Txf8+ Kxf8 16. Le2! Pb6 [16…Pxb2 17. Kd2 b5 <enige zet> 18. Tb1 Pc4+ 19. Lxc4 bxc4 20. Tb4 <groot voordeel voor wit>] 17. Kd2+= Dydyshko, V-Dorfman,J/Minsk/1986/1:0/57/
Ook mogelijk is 8…b5! 9. Db3 Da5 met de bedoeling 10. Ld3 Le6 11. Dd1 c5 <White has moderate counterplay>
9. Td1 Pb6 10. Dc5 Lg4 11. Lg5?
Het was moeilijk te voorzien dat deze normale voortzetting een ongelooflijke weerlegging kent. 11. Le2 Pfd7 12. Da3 Lxf3 13. Lxf3 e5 14. dxe5 De8 15. Le2 Pxe5 16. O-O+= Flear,G-Morris,P/Dublin/1991/1:0/46/
11…Pa4!!
Als een donderslag bij heldere hemel komt dit offer uit de lucht vallen.
12. Da3
Aanname van het paardoffer faalt op 12. Pxa4 Pxe4 13. Dc1 [Na 13. Dxe7 Da5+ 14. b4 Dxa4 heeft zwart zijn stuk terug bij goede stelling. De witte dame staat verkeerd en de zwarte stukken staan klaar om zich op de witte koning te storten. 15. Dxe4 Tfe8 16. Le7 Lxf3 17. gxf3 Lf8 en zwart staat min of meer op winst.] 13…Da5+ 14. Pc3 Lxf3 Zo wint zwart zijn stuk met rente terug. 15. gxf3 Pxg5 <groot voordeel voor zwart> en staat dan al meteen vrijwel op winst.
12…Pxc3 13. bxc3
13…Pxe4
Het is Fischer vooral te doen om deze centrumpion. Dat hij daarbij e7 loslaat, deert hem kennelijk niet.
14. Lxe7 Db6 15. Lc4
Aanname van de kwaliteit zal wit bezuren na 15. Lxf8 Lxf8 16. Db3 en nu zijn er twee zetten die leiden tot een winststelling: 16…Te8! [of 16…Pxc3 <groot voordeel voor zwart>]
15…Pxc3! 16. Lc5
Hier zal Byrne misschien op vertrouwd hebben.
Op 16. Dxc3 vervolgt wit met 16…Tfe8 17. Lxf7+ Een poging er iets van te maken, maar het wordt weerlegd: [17. De3 Lxf3 18. gxf3 Dc7] 17…Kxf7 18. Pg5+ Kxe7! 19. O-O Lxd1 en wit houdt niet genoeg materiaal over om nog vuist te kunnen maken tegen de zwarte koning.
16…Tfe8+ 17. Kf1
Zwart lijkt plotseling een stuk te moeten inleveren.
17…Le6!!
Superlatieven schieten te kort voor deze zet. Het is een ongelooflijke vondst die zwart in een klap niet alleen uit de zorgen haalt, maar ook beslissend voordeel oplevert.
Hij kon het stuk redden met 17…Pb5?! maar dan zou 18. Lxf7+! Kh8! [18…Kxf7? is niet zo goed na 19. Db3+ Le6 20. Pg5++-] 19. Lxb6 Pxa3 20. Lc5 leiden tot een stelling waarin wit beter staat.
18. Lxb6?
Wit neemt de zwarte dame van het bord, maar daarmee gaat hij kansloos ten onder.
Mooi is uiteraard de variant na 18. Lxe6 Zwart vervolgt met 18…Db5+ 19. Kg1 Pe2+ 20. Kf1 Pg3+ 21. Kg1 (zie analysediagram)
21…Df1+! Een origineel stikmat! 22. Txf1 Pe2#
Een relatief betere mogelijkheid was 18. Dxc3 maar daarop had Fischer uiteraard 18…Dxc5! gepland. Na 19. dxc5 Lxc3 20. Lxe6 Txe6 staat zwart niet alleen pion voor, maar vooral het feit dat zijn toren op h1 voorlopig niet in het spel kan komen, speelt hem meer parten. 18. Ld3 Pb5 met groot voordeel voor zwart.
18…Lxc4+ 19. Kg1
Er is nu een zogenaamde ‘Zwickmühle’ ontstaan. Wit heeft telkens een schaakje en neemt dan iets mee van wit.
19…Pe2+ 20. Kf1 Pxd4+ 21. Kg1
21. Td3 axb6 22. Dc3 Pxf3 met winst.
21…Pe2+ 22. Kf1 Pc3+ 23. Kg1 axb6
Het juiste moment om de loper te slaan. Het wrange voor de witspeler is dat de dame die hangt niet eens de toren op d1 kan dekken op straffe van dameverlies. Daarmee is het pleit beslecht aangezien zwart het halve bord voor komt.
24. Db4 Ta4
Helemaal perfectionistisch!
25. Dxb6 Pxd1
Met een toren en twee stukken voor de dame had Byrne ook de eer aan zichzelf kunnen houden. Maar hij koos ervoor om zich te laten matzetten.
26. h3 Txa2 27. Kh2 Pxf2 28. Te1 Txe1 29. Dd8+ Lf8 30. Pxe1 Ld5 31. Pf3 Pe4 32. Db8 b5 33. h4 h5 34. Pe5 Kg7 35. Kg1 Lc5+ 36. Kf1 Pg3+ 37. Ke1
37…Lb4+
Fischer stond erom bekend dat hij zichzelf in de analyse een vraagteken gaf als hij mat in drie gaf, terwijl hij mat in twee kon geven. Hier zou het na 37…Lb3!? een zet sneller mat gaan!
38. Kd1 Lb3+ 39. Kc1 Pe2+ 40. Kb1 Pc3+ 41. Kc1 Tc2#
mat.
0-1
(De bron van de foto is onbekend)
Bijna niemand slaagde er echter in om in zijn buurt te komen, maar dan blijkt dat Fischer zich in Japan heeft gehuisvest en daar een kind te hebben verwekt bij een Filipijnse vrouw.
Dat klopt niet helemaal.
Fischer verbleef in die periode afwisselend op de Filipijnen en in Japan. Op beide locaties had hij een vriendin, waarmee overigens niet wordt bedoeld dat hij met beiden ook tegelijkertijd intiem contact had.
Dat had hij in eerste instantie wel met zijn Filipijnse vriendin Jinky Young, die een dochtertje had. Lange tijd is beweerd dat dit een dochter van Fischer zou zijn en Fischer zelf heeft dat nooit ontkend, noch expliciet bevestigd. Na Fischer’s overlijden is d.m.v. een DNA test vastgesteld dat het niet zijn dochter was. Deze test was noodzakelijk geworden, omdat de Filipijnse vrouw een rechtszaak had aangespannen om aanspraak te maken op Fischer’s erfenis.
Ook twee neven van Fischer, kinderen van zijn zus, maakten aanspraak op diezelfde erfenis. Maar ook zij bleven met lege handen achter.
De erfenis is uiteindelijk volledig toegekend aan zijn Japanse vriendin Miyoko Watai, beter gezegd: zijn Japanse vrouw. Want tijdens zijn detentie in Japan is Fischer officieel met haar in het huwelijk getreden.
Fischer en Watai kenden elkaar al tientallen jaren en waren goed bevriend. Ook heeft Watai goed voor Fischer gezorgd tijdens zijn moeilijke periode in Japan.
Als 13-jarige(!) zo’n geweldige partij te kunnen spelen, is maar weinig schakers gegeven.
De bron van de foto(?) www.dailymail.co.uk/home/moslive/article-1340520/10-greatest-chess-games-From-Kasporov-vs-Bobby-Fischers-victory.html
Een ander juweeltje is de partij van Fischer met zwart tegen Robert Byrne, de broer van Donald, ook met het Grünfeld Indisch uit 1963.
www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1008419
Het is altijd een moeilijke discussie wie de allersterkste schaker ooit is geweest, maar Fischer had zoiets magisch dat na de 8e partij in hun WK-match Spasski applaudisseerde voor de perfecte winstvoering van Fischer met de witte stukken.
De weg voor een topgrootmeester naar het wereldkampioenschap was in die tijd erg lang, via zonetoernooi, interzonaal toernooi en kandidatentoernooi, vaak wel 80 tot 90 partijen. Daarom schat ik die generatie schakers – op de wereldkampioenen Carlsen, Anand en Kramnik na – iets hoger in dan de huidige, want er is toch wel een behoorlijke inflatie van de rating geweest. Toen hij op zijn top was en wereldkampioen werd, had Fischer een rating van rond 2790. Dat is lager dan die van Giri op dit moment. Ik ben er van overtuigd dat Giri nog ver kan komen, maar niet dat hij al op het niveau van Fischer in 1971/1972 speelt.
Ik denk dat je spelers uit verschillende tijdvakken nauwelijks met elkaar kunt vergelijken. Fischer was in zijn beste tijd een aantal jaren de no. 1 van de wereld. De hoogste positie die Giri tot dusver heeft bereikt is no. 7 van de wereld – zo liggen de verhoudingen. Giri heeft nog een lange weg te gaan voordat hij het niveau van Fischer heeft bereikt.
Een gedachtenexperiment is: hoe zou de Giri van 2015 scoren tegen de Fischer van 1972? Waarschijnlijk erg goed. Maar dat is natuurlijk een heel ander verhaal.
@Lucas
Dat valt wel te benaderen:
Als Fischer (met wit) tegen X gespeeld heeft en Giri (met zwart tegen Y) 20 of meer zetten die partij volgt heb je een -onvolledige- partij Fischer-Giri.
Ik heb 3 partijen Fischer-Karpov in mijn database, waarvan in één van de partijen Fischer dan duidelijk beter staat (komt ook voor in de boeken van Krabbé). Ik heb ook een partij Kasparov-Fischer maar die partij verlaat de openingstheorie niet.
Welk boek van Krabbé is dat?
#Lucas
Nieuwe schaakcuriosa. De partij Saidy-Fischer 1969 gecombineerd met Karpov-Bellon Lopez 1974.
Krabbé heeft ook iets over mij in een column geschreven, deze staat nog online op
deze site
Te haastig op verzenden gedrukt. Lees 1968 voor Saidy-Fischer, 1973 voor Karpov-Bellon Lopez en "mijn inspanningen" ipv "mij".
Bedankt voor alle interessante informatie. Euwe heeft nog een aardig boek geschreven (getiteld Fischer en zijn voorgangers) waarin hij probeert een vergelijking te trekken tussen het spel van Fischer en alle wereldkampioenen ervoor. Zo bespreekt Euwe de specifieke kwaliteiten van elke wereldkampioen (Tal en zijn offers, Petrosian en het verdedigen, Capablanca in het eindspel enzovoort) en vergelijkt die met Fischers prestaties op deze deelgebieden. Hij concludeert dat Fischer minstens zo goed was als zijn voorgangers.
De magie van Fischer komt heel duidelijk tot uiting in die partij uit 1963 tegen Robert Byrne. Na de 18e zet van wit [Robert Byrne] concludeerden de twee grootmeesters, die commentaar gaven, dat wit totaal gewonnen stond. Na de 21e zet van zwart [Fischer] gaf Robert Byrne op.
Die partij tegen de andere Byrne staat ook op mijn ‘shortlist’ om in deze serie aan bod te laten komen. Maar ik koos eerst voor deze Byrne omdat ik las dat diverse mensen dit de allermooiste partij van Fischer uit zijn carrière vonden.
Kan er een download komen van deze partij?