Schaakproblemen uit de negentiende eeuw -intro
De zomermaanden gaan we schaakproblemen publiceren uit de tweede helft van de negentiende eeuw. We beginnen met het jaar 1876. Ja, u leest het goed.
De een vindt het maken en oplossen van schaakproblemen een verkwisting van energie en verspilling van tijd, de ander ervaart het als een vorm van creativiteit, schoonheid en vindingrijkheid.
In onze verslaggeving van wekelijkse schaakrubrieken besteden het Nederlands Dagblad (Bab Wilders) en het Reformatorisch Dagblad (Henk Prins) veel aandacht aan schaakproblemen.
De negentiende eeuw was de bloeitijd van het romantisch schaak met Adolf Anderssen (1818 – 1879) en Paul Morphy (1837 -1884) als de prominente vertegenwoordigers van deze stroming. Hen ging het om een vroegtijdige koningsaanval gepaard gaand met combinaties en offers.
Wilhelm Steinitz was een van de eersten die de wetenschappelijke stijl introduceerde als antwoord op het romantische schaak. Hij gaf het positiespel veel aandacht (evenwicht in de stelling en het uitbouwen van kleine positionele voordeeltjes).
Schaken was in die tijd vooral een sport voor de elite (voor de notabelen en de hooggeleerde heren). De heer F. Baron van Hogendorp, de toenmalige voorzitter van het Schaakgenootschap Discendo Discimus (dit betekent:‘Door te leren leren wij’), nam het initiatief tot de oprichting van de Nederlandse Schaakbond in mei 1873. Een van de eerste leden was Multatuli (Eduard Douwes Dekker).
De Nederlandse Bond voor Schaakprobleemvrienden zag pas in 1931 het licht.
In 1875 publiceerde Dr. Anthonius van der Linde de eerste grote samenvattende beschrijving van de geschiedenis van het schaakspel: het standaardwerk Geschichte und Literatur des Schachspiels.
Volgens Van Der Linde waren hoogtepunten in die tijd in Nederland de bezoeken van beroemde buitenlandse schakers zoals Steinitz (1873) en Blackburne (1874) aan ons land.
De dag-, week- en maandbladen in die tijd kregen toenemende interesse voor het publiceren van schaakpartijen en schaakproblemen.
De eerste serie uit 1876, die we in tien afleveringen gaan publiceren, komt uit de ZONDAGSBLAD van HET NIEUWS VAN DEN DAG. Wilhelm Steinitz(1836 – 1900), de eerste wereldkampioen, was toen nog geen kampioen, Emanuel Lasker (1868 -1941), de tweede wereldkampioen, was pas acht jaar en José Raúl Capablanca (1888 -1942), de derde wereldkampioen, moest nog geboren worden.
Iedere zondag werd er een schaakprobleem gepubliceerd en iedereen was vrij een schaakprobleem in te zenden. De formule van de krant luidde als volgt:
‘De aan Buitenlandse tijdschriften ontleende probleems worden zonder vermelding van bron gegeven omdat anders allicht de oplossing bekend is. Alleen bij oorspronkelijk ingezonden probleems worden dus de initialen van den inzender meegedeeld.’
Uit bronnenonderzoek blijkt dat er in die tijd 28 schaaktijdschriften waren waarvan bijna de helft in Amerika en Engeland werd uitgegeven.
In die tijd gebruikte men al mooie schaakdiagrammen en voor de publicatie van de oplossingen gebruikte men de meest eenvoudige en universele notatie. Men gaf alleen de coördinaten aan van het stuk dat gespeeld werd. Bijvoorbeeld a2-a5, b7-c6. Het stuk zelf werd dus niet genoemd, ook geen teken als er een stuk werd geslagen enz.
De lezers konden ook oplossingen insturen en de initialen van de goede oplossers werden vermeld.
Wij zullen de oplossingen van de schaakproblemen, een week na publicatie, ook in de oorspronkelijke vorm weergeven.
Met enige schroom melden wij dat we de schaakproblemen in onze huisstijl zullen publiceren.
Wij zijn benieuwd of er bestanden (kaartenbakken of computerbestanden) bestaan met schaakproblemen uit de tweede helft van de negentiende eeuw. En dan voornamelijk van Nederlandse makelij. Laat ons weten als u hierover meer informatie heeft.
Wij vermoeden echter dat we veel materiaal kunnen publiceren dat zeer weinigen nog maar gezien zullen hebben en is alleen al daarom uniek te noemen.
Liefhebbers kunnen hun hart ophalen, computerfreaks kunnen hun rekenbeest de problemen voorleggen en we weten bijna zeker dat ze niet alle oplossingen zullen vinden. De schaakproblemisten kunnen controleren op ‘duals’, hun testprogramma’s er op loslaten en nagaan welk thema’s er toen al aan de orde waren.
We wensen iedereen veel plezier en staan open voor reacties. We zullen deze meenemen in onze publicaties. Aflevering 1is inmiddels gepubliceerd.
