Schaakrubrieken weekend 21 december 2013
Schaaksite.nl is een site voor iedere geïnteresseerde in het schaken. Daarom mag aandacht voor de schaakrubrieken in de landelijke bladen niet ontbreken. Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het verschijnen van de veelal zaterdagse schaakrubrieken.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
De Herodotus van het schaken
Met Lex Jongsma, die op 3 december overleed, 75 jaar oud, had ik in de afgelopen vijftig jaar vaak kribbige woordenwisselingen. Daartussen was het dan lange tijd goed tussen ons en in de laatste twee jaar was het weer slecht, slechter dan het ooit geweest was.
In 1964 gingen we naar de studentenolympiade in Krakau. Lex speelde aan het eerste bord. Hij had al een paar keer eerder in die studentenolympiades gespeeld en in 1962 in Marianske Lazne de prachtige score van 10,5 uit 13 gehaald. In 1957 was hij in het jeugdwereldkampioenschap in Toronto derde geworden. Het waren omstreeks 1960 zijn beste jaren als schaker.
Toen in Krakau was hij 26 jaar, de leeftijdsgrens, dus hij mocht nog maar net meedoen. Hij vertelde de nieuwelingen dat het niet zo nauw luisterde, omdat er in het studententeam van Mongolië iemand zat die al vele jaren hoogleraar aan de universiteit van Peking was, maar omdat je aan het gelaat van de ondoorgrondelijke oosterling zijn leeftijd niet kon afzien, kwam hij ermee weg.
Achteraf bedacht ik dat Lex toen al een beetje de Herodotus van de schaakhistorie was die hij later als journalist, boekenschrijver en commentator bij toernooien zou worden. Een mooi verhaal moest niet doodgecheckt worden.
Hoewel hij later nog een paar keer in het NK speelde en in grote internationale toernooien in Nederland, werd zijn carrière als actieve schaker steeds meer ondergesneeuwd door zijn beroep als fiscaal jurist en door zijn werkzaamheden voor De Telegraaf, waar hij veertig jaar voor schreef.
Hij werd Lid van Verdienste van de KNSB en Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Die onderscheidingen waren terecht, want hij was een waar schaakpropagandist. En ik was vaak de pedante purist die jammerde dat zijn verhalen lang niet altijd waar waren.
Hij schaakte vaak sierlijk, een woord dat hij graag gebruikte. Kijk naar de opgave (een stelling die ik vorige week in de Volkskrant vond) en wees jaloers op de man die zo’n zet mocht spelen.
Lex Jongsma – Janos Flesch, Hoogovens-B Wijk aan Zee 1968
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. g3 c5 4. Pf3 cxd4 5. Pxd4 d5 6. Lg2 e5 7. Pf3 d4 8. 0-0 Pc6 9. b4 Een provocerende zet. Behalve met 9…Lxb4 moet wit ook rekening houden met 9…e4. 9… Dc7 10. a3 Le6 11. Pbd2 h6 12. Da4 Pd7 13. Lb2 Le7 14. Tac1 0-0 15. Tfd1 f5 16. c5 Lf6 17. Pb3 Kh8 18. b5 Pe7 19. Pfd2 Pd5 20. Pc4 Le7 Een aardige manier om van de positie van wits dame te profiteren was 20…P7b6, bijvoorbeeld 21. cxb6 axb6 22. Pba5 bxa5 23. e3 met scherp spel. 21. e3 Nu is zwart in onoverkomelijke problemen. 21…Lxc5
Er dreigt zwart groot onheil langs de c-lijn, maar wits dame is ook in gevaar. 22. Pxe5 P5b6 23. Pg6+ Kg8 24. Pxc5 Een sierlijk en correct dameoffer, maar er was een winst met 24. Db4 Lxb4 25. Txc7 Lxb3 26. Txd4, omdat wit na 26…Lc5 27. Tdxd7 Pxd7 28. Pxf8 materiaal voor blijft. Dit was moeilijk te berekenen. 24…Pxa4 25. Pxe6 Da5 26. Lxd4 Tf7 27. Lxb7 Wit heeft twee stukken en twee pionnen voor de dame, maar hij staat beter. 27…Tb8 28. Lc6 Pf6 Het was tijd om zijn andere paard met 28…Pab6 naar huis te brengen. 29. Le5 Tc8 30. Ld6 Pe4 31. Pe7+ Txe7 32. Lxe7 Het materiële evenwicht is hersteld. 32…Pac3 33. Lb4 Da4 34. Te1 En nu wint wit beslissend materiaal. 34…Txc6 35. bxc6 Dxc6 36. Pd4 Dc7 37. f3 a5 38. fxe4 axb4 39. axb4 Dc4 40. b5 fxe4 41. b6 Db4 42. b7 Zwart gaf op.
Volop vluggertjes
Alsof december een minder serieuze tijd is dan de rest van het jaar, vonden de afgelopen weken overal ter wereld rapid- en snelschaaktoernooien plaats. In Peking waren de snelle disciplines onderdeel van de Mind Games, in Warschau speelde de subtop om de Europese titels en de London Chess Classic verloochende zijn naam door het klassieke spel te
vervangen door rapidschaak.
Voor ambitieuze spelers is het belangrijk zich in partijen met een half uur bedenktijd te bekwamen. Wie er niet mee overweg kan, heeft weinig te zoeken in het knock-out World Cup toernooi, waarin bij een 1-1 stand rapid-tiebreaks volgen om een winnaar aan te wijzen.
Zelfs WK-matches kunnen door rapidschaak worden beslist. Het gebeurde in 2006 in Elista bij Kramnik – Topalov en vorig jaar in Moskou bij Anand – Gelfand. Bijna alle topspelers zijn er goed in.Karpov en Kasparov heersten in
hun grote tijd zowel in het klassieke als in het snelle spel en een paar jaar geleden gold Anand als vrijwel
onverslaanbaar. Zo groot was zijn reputatie dat Topalov in de laatste partij van hun WK-match in 2010 bij
een 5,5-5,5 stand welbewust de zaken forceerde en verloor. `Ik moest wel. In een rapid-tiebreak tegen Anand gaf ik me weinig kans’, zei Topalov.
Maar de Anand van 2013 is niet meer de speler die hij eens was. In de kwartfinale van de London Chess Classic zag het er goed voor hem uit, toen hij de eerste partij tegen Kramnik met zwart remise hield. Maar met wit werd hij weggeblazen.
Anand – Kramnik Londen 2013
1. Pf3 d5 2. c4 e6 3. d4 Pf6 4. Pc3 c5 5. e3 Pc6 6. a3 a6 7. dxc5 Lxc5 8. b4 Ld6 9. Lb2 0-0 10. Dc2 De7 11. Td1 Td8 12. Le2 dxc4 13. Lxc4 b5 14. Ld3 Lb7 15. Pe4 Pxe4 16. Lxe4 Tac8!
Terecht besteedt zwart geen tijd aan de bescherming van de h-pion.
Na 17. Lxh7+ Kh8 18. Db1 volgt 18 … Pxb4! 19. axb4 Lxb4+ 20. Ke2 f5 21. Lxf5 (21. Lg6 Le4) 21 … exf5
22. Dxf5 Le4 met voordeel voor zwart.
17. Db1 f5 18. Ld3 a5! 19. bxa5 Pxa5 20. 0-0
Hierna gaat het hard, maar wit had het al moeilijk. Niet aanlokkelijk is 20. Lxb5 Le4 21. Da2 Tc2 22. 0-0 Tb8.
20 … Pc4 21. Le2
Of 21. Tfe1 Lxf3 22. gxf3 Dg5+ 23. Kf1 Dh4.
21 … Le4 22. Da1 Pxb2 23. Dxb2
Om 23 … Tc2 te beantwoorden met 24. Dxb5. Zwart heeft aanzienlijk beter.
23 … b4! 24. axb4 Tc2 25. Db3 Txe2 26. Pd4 Ld5 27. Dd3 Dh4
Wit geeft op.
Het toernooi in Londen werd gewonnen door Nakamura, die in de halve finale het fortuin op zijn hand had tegen Kramnik en in de finale te sterk was voor Gelfand. De elitespelers die in Londen niet waren uitgenodigd, gingen naar Peking, waar naast de vertrouwde rapid en blindvarianten ook Baskisch schaak op het programma stond, waarbij aan twee borden tegelijkertijd twee partijen worden gespeeld tegen dezelfde opponent. Sergey Karjakin, die het snelschaken en het Baskische onderdeel won, was de onbetwiste uitblinker in Peking. Bij het rapidspel liep het wat minder (3,5 uit 7), al won hij wel een aardige partij van licht kaliber.
Wang Yue – Karjakin Peking rapid 2016
1. Pf3 Pf6 2. c4 b6 3. g3 c5 4. Lg2 Lb7 5. 0-0 g6 6. d4 cxd4 7. Dxd4 Lg7 8. Dh4
Sterker is 8. Pc3 om pas na 8 … 00 9. Dh4 te spelen.
8 … h6! 9. Pc3 d6 10. Td1 Pbd7 11. Pd4 Lxg2 12. Kxg2 g5 13. Dh3 g4 14. Dh4 Pe5 15. Pd5 Dc8 16. b3?
Verliest op slag. Na 16. Pxf6+ Lxf6 17. Dh5 staat het ongeveer gelijk.
16 … Pxd5 17. cxd5 Pg6! 18. Dh5 Lxd4 19. Txd4 Dc3
Zo wint zwart groot materiaal. Wit ploetert nog even door.
20. Tc4 Dxa1 21. Dxg4 Kf8 22. Tc2 h5 23. Dd7 h4 24. Lb2
24 … h3+ 25. Kf3 Dxb2!
Wit geeft op.
Kerstpuzzels
Voor bij de kerstboom, terwijl de sneeuwvlokken dwarrelen, met warme chocolademelk en kerstkrans binnen handbereik, krijgt u ook nog eens acht bijzondere vraagstukken. Ik wens u vele momenten van vreugde bij de zoektocht naar de oplossingen.
Diagram 1
Wit speelt en zet mat in 4 zetten. Een aanwijzing is om eerst te zoeken naar de oplossing als wit niets doet en zwart zou beginnen met 1…e3. Er zit symmetrie in dit vraagstuk.
Diagram 2
Wit speelt en geeft mat in twee zetten.
Als die pion op d2 er niet zou staan, zou de oplossing simpel zijn: 1.Td1 en 2.Td8 mat. Maar die pion staat er wel.
Diagram 3
Wit speelt en geeft mat in twee zetten.
Als dat paard op f4 er niet zou staan, zou het zelfs direct uit zijn: 1.Df1 mat. Maar dat paard staat er wel.
Diagram 4
Wit speelt en zet mat in 3 zetten.
De zwarte koning zit behoorlijk in een matnet maar die pion staat op promoveren en de toren kan nog verdedigen. Er is maar een zettenreeks die naar de oplossing voert.
Diagram 5
Vraag: De zwarte koning is vermomd als zwarte toren, welke toren is hij: de toren op e8 of de toren op g8?
Gegeven: wit aan zet mag nog naar beide kanten rokeren. Zwarts laatste zet was Th8xg8.
Diagram 6
Natuurlijk moet wit op een bepaald moment overgaan tot een pionneneindspel. Maar het is niet eenvoudig de juiste voorwaarden te scheppen.
Diagram 7
Omdat het kersttijd is krijgt u de eerste zet er als cadeautje bij: 1.Lf8+! Vanaf hier moet u doorgaan in dezelfde spirit. De opdracht is: wit speelt en wint.
Diagram 8
Sommige witte stukken zijn in zwart verkleed. Welke stukken zijn dat en wat was de laatste zet van wit?
De mooiste partij van Lex Jongsma
Schakend Nederland heeft bedroefd gereageerd op het overlijden van Lex Jongsma, 3 december, op 75-jarige leeftijd. Het is nog geen twee jaar geleden dat hij nog op een podium stond om partijen aan het publiek te demonstreren, met zijn karakteristieke commentaar, doorspekt met anekdotes, luid uitgesproken, liefst zonder microfoon want iedereen kon hem toch wel horen. Sterker nog, organisatoren hielden er met de indeling van de ruimtes rekening mee. Het was iets te vaak voorgekomen dat de grootmeesters in de speelzaal ook duidelijk konden horen dat Jongsma aan het publiek vertelde welke zet ze moesten spelen. Veertig jaar lang was hij schaakmedewerker van de Telegraaf, maar vooral om zijn publiekscommentaar was hij geliefd. Bij grootmeestertoernooien, maar net zo lief hield hij causerieën in den lande. Lex Jongsma was een van de grootste schaakpromotors die Nederland gekend heeft. Dat zeggen we gelukkig niet alleen na zijn overlijden. Die omschrijving werd ook gebruikt in 2007, toen hij om die reden werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.
Er zijn mensen die betwijfelen of Jongsma zelf zo’n sterke schaker was. Die mensen weten niet dat hij in de jaren zestig tot de Nederlandse top twintig behoorde. Bovendien moet iedereen onderstaande partij naspelen, die Jongsma in 2004 speelde op zijn club Bloemendaal. Een prachtige partij, waarin een paar lichte stukken een lange neus trekken naar een dame.
Jongsma-Zilverberg
1.c4 f5 2.d4 Pf6 3.g3 e6 4.Lg2 Le7 5.Pc3 d5 6.Ph3 c6 7.Db3 Db6 8.e3 0-0 9.Pf4 Kh8 10.0-0 g5 11.Pd3 Pbd7 12.Ld2 Da6 13.Pe5 Pxe5 14.dxe5 dxc4
Als wit pionoffer is dit niet gerechtvaardigd, maar Jongsma had een heel ander plan.
15.exf6!?
Een ongelofelijk dameoffer; wit lijkt er vooralsnog slechts twee stukken voor te krijgen.
15…cxb3 16.fxe7 Te8 17.axb3 Db6 18.Pa4 Dc7 19.Lc3+ Kg8 20.Lf6 h6
Zwart zal een keer een kwaliteit moeten teruggeven en Jongsma had hier gerekend op 20…Txe7 21.Lxe7 Dxe7 22.Pb6 Tb8 23.Txa7 Dc5 24.Pxc8 Txc8 25.Txb7, wat hij wel had willen spelen. Achteraf vond hij 23…Db4 als onaangename verbetering voor zwart, die de b-pion dan op het bord houdt. Jongsma beschouwde dit als de enige gemiste kans voor zwart, vanaf nu staat wit heel goed.
21.h4 g4 22.e4 Kf7 23.e5 Txe7 24.f3
Wit wil de toren niet meer! Hij ziet al uit naar een moordend loperpaar.
24…b5 25.Pc5 Db6 26.Tac1 Td7 27.fxg4 Td2 28.Kh1 Txb2 29.gxf5 exf5 30.Lf3 Kg6 31.Pd3 Txb3 32.Pf4+ Kh7 33.Lh5 Txg3 34.Tg1 Txg1+
Zwart staat materiaal voor en had zich hier moeten afvragen of hij iets had moeten teruggeven en met 34…Tg4 de g-lijn had moeten dichthouden. Zilverberg kiest echter voor een afwikkeling naar een eindspel waarin hij eindelijk zijn mooie vrijpionnen hoopt te verzilveren.
35.Txg1 Dxg1+ 36.Kxg1 b4 37.Lg6+ Kg8 38.e6 b3 39.Lf7+ Kh7 40.h5 Tb8
Wit moet een stuk geven voor de b-pion en is vervolgens kansloos tegen de volgende (a-) pion, zo zal Zilverberg gedacht hebben. Jongsma stak intussen stiekem een naast het bord staand wit paard in zijn zak.
41.e7 Ld7 42.Pg6 b2 43.Pf8+ Txf8
En beiden halen een dame en zwart geeft eeuwig schaak? Nee.
44.exf8P
Paard! Mat.
Volgens de overlevering viel Jasper Zilverberg hier met stoel en al achterover en bleven de omstanders nog minutenlang applaudisseren.
|
Voor beginners A6282 Zwart aan zet wint met?
|
Voor gevorderden B6292 Zwart aan zet, wat is sterk?
|
Vooruitlopend op de historische match van deze maand tussen Karpov en Timman in Groningen is vorige week aandacht besteed aan oud-wereldkampioen Karpov. Deze week wordt de schijnwerper op grootmeester Jan Timman gericht.
Van Timman een bijzondere partij tegen toenmalig wereldkampioen Gary Kasparov. De partij werd gespeeld in 1985, in Hilversum.
Timman – Kasparov
Zie de stelling na 31. …Ta3. Het lijkt dat Timman in de problemen is.
Timman speelde 32. Pf6!! (Een verrassende zet, er dreigt 33. Pxd8. De computer geeft de zet minder waardering, de winnende zet is hier 32. Txc6!) 32… Txe1 + 33.Txe1 Kxf6 (Dit wilde Timman. De zwarte koning uit zijn tent lokken door een paard aan te bieden.) 34. Dc3+ Pe5 35.f4 La4?? (En Kasparov gaat in de fout. 35. …Kg7 36. fxe5 dxe5 37. Db2 zal remise worden.)36.fxe5 + dxe5 37.d6! Dxd6 38.Df3+! Ke7 (De koning is in moeilijkheden. 38… Kg5 39.h4+ Kxh4 40.Te4+ K g5 41.Tg4+ Kh5 42. Dh3 is mat.) 39. Dxf7 + Kd8 40.Td1 Ta1! (Mooi gevonden van Kasparov, maar lost zijn probleem niet op.) 41. Df6!! + 1-0.
Een grappige en onvoorstelbaar mooie stelling met allerlei penningen en stukken die ongedekt staan. Een prachtige prestatie van Timman om op een dergelijke wijze een wereldkampioen beentje te lichten.
Nieuw probleem.
Tweezet 883 kan opgelost worden. Volgende week zal dit probleem worden uitgelegd.
