Weer een anticlimax
De voorlaatste partij in de tweekamp om de wereldtitel tussen titelverdediger Anand en uitdager Gelfand is opnieuw in een puntendeling geëindigd. Dit keer was het eindelijk Anand die zijn tegenstander in de opening wist te verrassen. In een Nimzo-Indiër haalde hij op de achtste zet een heel oude zet (8… Ld7!?), een idee van Bronstein, van stal. Zijn tegenstander ging daarna flink in de denktank, een teken dat dit voor hem niet bekend was. Anand heeft nu nog één keer wit en dan mag hij proberen om de naderende tiebreak te vermijden.
De elfde partij toonde ons opnieuw een Nimzo-Indiër, omdat Anand kennelijk is afgeknapt op de problemen die Gelfand hem in het Slavisch heeft weten voor te schotelen. Er leek een heel andere Anand achter het bord te zitten dan in de partijen tot dusver, waarin hij erg vermoeid oogde en ook lang nadacht. Ditmaal speelde hij razendsnel en daarmee slaagde hij erin om druk op zijn tegenstander te zetten. Sommige commentatoren tasten bij deze partij soms totaal in het duister om de zetten die werden gespeeld. Svidler en Kramnik riepen regelmatig in wanhoop uit dat ze niet begrepen waar de wereldkampioen mee bezig was. Desondanks bereikte hij toch een wat betere stelling waarin Gelfand enorm op zijn tellen moest passen. Die was komen te zitten met de zogenaamde hangende pionnen en na een dameruil zouden die wel eens zwak kunnen worden. Dat gebeurde ook, maar de Israëliër wist net op tijd voldoende tegenspel te ontwikkelen zodat de stelling in evenwicht bleef. Omdat hij echter weinig tijd had en het spreekwoord ‘een ongeluk zit in een klein hoekje’ hier van toepassing leek, ging iedereen er eens flink voor zitten. Maar net toen het interessant leek te gaan worden, gaf Anand remise. Dit werd ontvangen als de zoveelste anticlimax in deze tweekamp. De verwachting is dat ook de twaalfde partij in remise gaat eindigen. Dus mag het schaakminnend publiek zich gaan opmaken voor een tiebreak. Zou die dan wel leuk en interessant worden? Zover is het nog niet, want de wereldkampioen heeft nog eenmaal wit.
Gelfand, Boris – Anand, Viswanathan (elfde partij)
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pc3 Lb4 4. e3 O-O 5. Ld3 d5 6. Pf3 c5 7. O-O dxc4 8. Lxc4
8… Ld7!?
Een verrassing! Het is het team van Anand eindelijk gelukt om Gelfand voor het blok te zetten. Deze wat obscure zet is geïntroduceerd door Bronstein in het Russisch kampioenschap van 1957! Blijkbaar was Gelfand niet op de hoogte van deze mogelijkheid, want hij verzonk maar liefst voor ongeveer 35 minuten in een diep gepeins. Hier zien we een mooi voorbeeld van hoe een oud idee nieuw leven ingeblazen kan worden. In de vorige partij tussen beide spelers met dezelfde kleuren, volgde hier 8… cxd4.
9. a3
Een interessante mogelijkheid. Wit wil de zwarte loper tot een verklaring dwingen. Twee voorbeelden van Bronstein met nog een ander alternatief, namelijk 9. dxc5 Lc6 10. Pb5 a6 11. Pbd4 Lxc5 12. b3 [12. Ld2 Ld5 13. Tc1 Le7 14. Db3 Pbd7 15. Lb4 Lxb4 16. Dxb4 Db6 17. Dxb6 Pxb6 18. Lxd5 Pbxd5 1/2-1/2 Petrosian,T-Bronstein, D, Moskou 1957] 12… Ld5 13. Lxd5 Dxd5 14. Lb2 Pbd7 15. Tc1 Tac8 16. Pe2 Le7 1/2-1/2 Furman,S-Bronstein,D Moskou 1957. De hoofdvariant is 9. De2 met als mogelijk vervolg 9… cxd4 10. exd4 Lc6, waarna zwart het zogenaamde stopveld (het veld voor de geïsoleerde pion) stevig onder controle heeft. Niettemin ontbrandt zich vanaf deze stelling een interessante strijd die we helaas niet gaan meemaken in deze partij.
9… La5
De loper geeft zich nog niet meteen op voor het paard. Dat is in het Nimzo-Indisch juist vaak wel het geval. Omdat Anand twee zetten wel neemt, is het de vraag wat hier de gedachte achter is. Een logische zet is nu 9… cxd4 (wat ook door Kramnik werd voorspeld), maar die toch niet zoveel aanhangers heeft, als we de database moeten geloven. Wat Anand speelt vindt men beter.
10. De2 Lc6
Het hoofdidee achter Bronsteins … Ld7. De loper streeft naar dit veld om veld d5 onder controle te krijgen. Tevens kan zwart onder omstandigheden met de dreiging … Lxf3 werken.
11. Td1
11… Lxc3
Opmerkelijk om te zien dat Anand op dit moment toch ineens zijn loperpaar gratis inlevert. Daarbij heeft hij dus ook nog een tempo verloren. De belangrijkste reden is dat de witte toren nu niet zo handig op d1 staat, maar wel als zwart niet op c3 ruilt. Normaal is hier 11… De7 met als mogelijk vervolg:
- 12. Pe5 Pbd7 13. Pxc6 bxc6 14. Pa4 Lc7 niets voor wit, want in Schweber-Damjanovic, Buenos Aires 1970 werden de handen meteen geschud.
- 12. Ld2 Een belangrijke variant is nu 12… Lb6 [12… Lxf3 13. Dxf3 Pc6 zoals ooit gespeeld werd in een partij Kortschnoj-Matanovic, 1968. In deze stelling komt natuurlijk ook in aanmerking 14. dxc5 Dxc5 15. Lf1 De7 Maar wit had na 16. Pe4 Pxe4 17. Dxe4 Lxd2 18. Txd2 Tfd8 19. Tc2 Td5 helemaal niets bereikt. 1/ 2-1/2 Donner-Kholmov,R, Havana 1965.] 13. dxc5 Dxc5 14. b4 Lxf3 15. gxf3 Dh5 16. f4 Pg4 17. f3 Pf6 18. Kh1 Pc6 19. Tg1 want wit had het loperpaar en aanvalskansen. In een partij Iotov-Cheparinov, Plovdiv 2004 kwam de witspeler ook tot winst.
- Wellicht dat Anand ook 12. d5 vreesde. Na 12… exd5 13. Pxd5 Pxd5 14. Lxd5 Lxd5 15. Txd5 Pc6 lijkt zwart echter geen problemen te hebben.
12. bxc3 Pbd7
De partij was voor vele topgrootmeesters een compleet mysterie, als we Svidler (die de live-commentator was) moeten geloven. Vrijwel niemand heeft de stelling die nu op het bord staat voorspeld. Svidler en Kramnik, die de partijen volgden, hadden bedacht dat Anand nu 12… La4 van plan was. De toren heeft namelijk geen handig veld op de d-lijn. 13. Te1 Pc6 met het plan om dan verder te gaan met … Pc6-a5 waarna er typische Nimzo-Indische ideeën op het bord komen.
13. Ld3 Da5
Ook deze zet speelde Anand erg snel, dus het lijkt erop dat hij deze stelling met zijn secondanten heeft voorbereid.
14. c4
Gelfand gaat voor de zogenaamde hangende pionnen. Het dekken van de pion met 14. Lb2 nodigt niet erg uit na 14… Le4 en zwart ontneemt zijn tegenstander in elk geval het witte loperpaar. Grootmeester Naiditsch vond dat 14. e4!? de kritieke zet moest zijn. Wit krijgt ineens een sterk centrum, maar waarschijnlijk heeft het team Anand hier ‘iets’ gezien. Wat dat dan is, blijft onduidelijk. Een nadere blik op de stelling leert dat het slaan op c3 erg riskant is: 14… Dxc3 15. Ld2 Db3 en de dame kan in grote problemen komen.
14… cxd4
Ook een verrassing, maar wederom vrij snel gespeeld door Anand. Waarom speelt Anand hier ook geen 14… Le4? Maar waarschijnlijk had hij een duidelijk concept voor ogen dat hij zo snel mogelijk wilde spelen om druk te zetten op de tegenstander, die nog steeds zeeën van tijd aan het gebruiken was.
15. exd4 Dh5
Dat was dus de bedoeling achter de ruil op d4. Volgens Naiditsch was dit een slechte zet omdat zwart volgens hem toch niet op f3 dreigt te ruilen. De verzwakking in de pionnenstructuur weegt niet op tegen de kracht van het witte loperpaar tegen de kreupele zwarte paarden in het eindspel. Wat is de gedachte dan wel? Het enige wat we kunnen bedenken is dat zwart wil voorkomen dat wit aanvalskansen op de koningsstelling krijgt en dat hij vermoedelijk makkelijk spel heeft na een eventuele dameruil. Het witte paard kan dus eigenlijk niet zo goed weg, als wit tenminste op voordeel wil spelen.
16. Lf4 Tac8
Eindelijk twee normale zetten, verzuchtten de specialisten…
17. Pe5
Het feit dat Gelfand krap in zijn tijd zat, doet hem besluiten om de muziek uit de stelling te halen met deze dameruil. Hij wilde niet op buigen of barsten spelen in dit stadium van de tweekamp en hij was bang dat Anand hem tactisch ergens te grazen zou nemen. Niettemin is de speler met de hangende pionnen er meestal bij gebaat om zoveel mogelijk stukken op het bord te houden, zodat hij daarmee aanvalskansen kan genereren. Bij stukkenruil kunnen de pionnen een potentieel doelwit worden.
17… Dxe2 18. Lxe2 Pxe5 19. Lxe5 Tfd8
20. a4
Het is een logische gedachte van wit om zijn a-pion op te spelen. Het ontmoedigt een eventueel … b7-b6 en hij vergroot tegelijkertijd zijn ruimtevoordeel. Volgens Naiditsch was 20. f3! de juiste voortzetting. Het perkt de loper op c6 in en het verhindert de actieve paardzet die nu in de partij volgt.
20… Pe4!
Na deze zet waren de meeste commentatoren het erover eens dat de stelling in evenwicht is. Sterker nog: sommigen vonden dat zwart het nu eindelijk eens zou kunnen gaan proberen.
21. Td3 f6 22. Lf4
Hier had Gelfand 30 tegen Anand 1 uur en 9 minuten.
22… Le8
Plotsklaps wordt duidelijk dat de witte pionnen inderdaad in de lucht gaan hangen, maar Gelfand slaagt erin de beste tegenkans te verzinnen.
23. Tb3!
Hiermee houdt hij de zaken in balans.
23… Txd4 24. Le3 Td7
Remise gegeven op voorstel van Anand. Objectief gezien is de stelling gelijk, maar waarom zou hij niet even doorspelen? De zoveelste anticlimax in deze tweekamp.
½ – ½
De analyse via de viewer:
