AFTELLEN 3: Oplossers actief op schaakmanifestatie.
Knopen ontrafelen
In de wereld van de schaakproblemen zijn vaak twee soorten mensen actief. De eerste soort zijn de mensen die schaakproblemen componeren (ja, dit wordt echt zo genoemd, net als bij musici) en de andere soort zijn de Oplossers. Een flink aantal
is actief in beide soorten. De ene groep (probleemcomponisten) maakt de knoop, de andere groep (probleemoplossers) ontrafelt de knoop.
Op het schaakfeest van 13 november in Sliedrecht kan iedereen meedoen met de Henk Hagedoorn Oploswedstrijd van Schaakproblemen. De Belgische kandidaat FIDE meester in oplossen van schaakproblemen Luc Palmans schrijft in dit artikel over deze wedstrijd en wat wordt georganiseerd door de Nederlandse Bond van Schaakprobleemvrienden (NBvS). Hij schrijft ook hoe een Oploswedstrijd in zijn werk gaat en de regels die dan gelden.
11.15 – 12.15 uur Merwede Kennismaking met schaakproblemen door Henk leGrand en Henk Prins
12.30 – 14.30 uur Merwede Henk-Hagedoorn-oploswedstrijd
14.30 – 17.00 uur Ambachtsheren Snelschaaktoernooi
Schaakliefhebbers die ook graag puzzelen een aanrader om eens met zo’n wedstrijd mee te doen. Er zijn zeer mooie prijzen te behalen. Voor de wedstrijd kunt u genieten van de Presentaties over schaakproblemen en na de wedstrijd kunt u nog ontspannen meedoen met een snelschaaktoernooi. Ondertussen kunt u de gehele dag genieten van de schaaksfeer in het tot schaakkasteel omgebouwde gebouw “de Lockhorst” in Sliedrecht. Opgeven voor de activiteiten en meer informatie kunt u vinden op www.schaakmanifestatie.nl. Zie link onderaan dit artikel.
Internationaal grootmeester in Oplossen van Schaakproblemen.
In het tweede gedeelte van het artikel komt aan het woord Dolf Wissmann uit Leeuwarden.
Een fanatiek oplosser op een zeer hoog niveau. Sinds 2004 is hij Internationaal grootmeester in het Oplossen van Schaakproblemen. De tot nu toe enige van Nederland met deze zeer hoge titel. Dolf vertelt in dit artikel zijn verhaal over deze titel en hoe deze werd bereikt. Verder schrijft hij hoe prachtig het is om met deze hobby bezig te zijn. Dolf Wissmann verzorgt de wekelijkse schaakrubriek in het Friesch Dagblad.
Foto: Dolf Wissmann (foto van H. Gielen)
Een schaakfamilie
Zowel de mensen die graag puzzelen, de fanatieke schakers, de kunstliefhebbers en/of verzamelaars (Motief groep schaken) ze kunnen allemaal hun hart ophalen op die 13e november. De reünie, de simultaans van Timman en Peng, de presentaties over problemen en kunst, de schaaktoernooien, de exposities (Motiefgroep/historie SV Sliedrecht…. het kan dus allemaal niet op daar in Sliedrecht. En dat allemaal omdat die gezellige Sliedrechtse schaakclub de leeftijd van 75 jaar viert. Al die mensen van welke pluimage dan ook, ze vormen een grote schaakfamilie en ze vieren het feest dus allemaal mee.
Henk Prins
De Henk Hagedoorn Oploswedstrijd (door Luc Palmans)
Een ieder mag zich inschrijven voor deze oploswedstrijd. Binnen de tijdslimiet worden een aantal twee-, drie-, meerzetten en een eindspelstudie ter oplossing gevraagd. Ook zal 1 of 2 eenvoudig heterodox probleem (zelf- of helpmat) optioneel ter oplossing worden toegevoegd. De bedoeling is de opgaven goed op te lossen en daarbij speelt de oplostijd een belangrijke rol. Des te eerder opgelost des te beter resultaat.
De bedoeling is dat er twee groepen zijn, groep A en groep B. Groep A zijn professionals. Voor groep B kan iedereen zich opgeven. Organisator en wedstrijdleider namens de NBvS is Ward Stoffelen.
Wereldkampioenschap Oplossen
In de jaren vijftig van de vorige eeuw ontstond uit de samenkomsten van een aantal bekende schaakcomponisten een internationale bond voor de schaakproblematiek. De PCCC (Permanent Commission of Chess Composition) werd een kleine afdeling van de grote Wereldschaakbond FIDE, en organiseerde jaarlijks een congres.
In de beginjaren lag de nadruk vooral op de compositie zelf, maar op het einde van de jaren zeventig veranderde dit. Er werd ook een oploswedstrijd voor schaakproblemen gehouden. Die wedstrijd kreeg de titel van “wereldkampioenschap” en zou snel uitgroeien tot één van de belangrijkste gebeurtenissen op het congres.
Dit is een beetje de omgekeerde wereld: hier was er eerst sprake van een wereldkampioenschap. Pas daarna kwamen de nationale kampioenschappen. Bijvoorbeeld Duitsland, Groot-Brittannië en Finland begonnen begin jaren tachtig. Heerste Belgische kampioenschap was er in 1992 en Nederland had pas een officieel kampioenschap vanaf 1995! Maar voordien kenden we wel de Henk Hagedoorn Memorial.
Limburger Henk Hagedoorn
De jong gestorven Henk Hagedoorn (3 maart 1941 – 19 november 1989) was een sterke clubschaker en vooral een sterke probleemoplosser uit het Limburgse Brunssum. In zijn werk, het transcriberen van Oudnederlandse teksten, vond hij grote voldoening. Uit Probleemblad citeren we: “Bij wilsbeschikking heeft Henk Hagedoorn aan zijn zuster en broer gevraagd, jaarlijks de rente van een bedrag uit zijn nalatenschap aan de NBvS te schenken voor het houden van oploswedstrijden.”
Deze donatie liet de bond toe om vanaf 1990 een jaarlijks toernooi te organiseren. Dit gebeurde steeds samen met de najaarsvergadering. De bijgevoegde palmares geeft een mooi overzicht van de geschiedenis. Dolf Wissmann en Peter van den Heuvel waren de grote slokoppen, maar de laatste jaren lijkt Eddy Van Beers zijn achterstand te willen goedmaken.
Palmares Henk Hagedoorn Oploswedstrijd
1 2 3
1 1990 Arnhem 11 Henk Nijmeijer Koen Versmissen Dolf Wissmann
2 1991 Arnhem 13 Dolf Wissmann Hans Uitenbroek Peter van den Heuvel
3 1992 Arnhem 16 Piet le Grand Peter van den Heuvel Cor Goldschmeding
4 1993 Arnhem 16 Peter van den Heuvel Dolf Wissmann Peter Bakker
5 1994 Arnhem 18 Peter van den Heuvel Dirk Borst Markus Ott
6 1995 Arnhem 16 Marcel Van Herck Peter van den Heuvel Hans Uitenbroek
7 1996 Arnhem 12 Hans Uitenbroek Peter van den Heuvel Johan de Boer
8 1997 Delft ??? Hans Uitenbroek Peter van den Heuvel Dolf Wissmann
9 1998 Delft 17 Peter van den Heuvel Dolf Wissmann Koen Versmissen
10 1999 Delft 21 Dolf Wissmann Peter Bakker Marcel Van Herck
11 2000 Delft 16 Peter van den Heuvel Dirk Borst Hans Uitenbroek
12 2001 Delft 13 Peter van den Heuvel Dolf Wissmann Hans Uitenbroek
13 2002 Delft 14 Dolf Wissmann Peter van den Heuvel Dirk Borst
14 2003 ‘s Gravenhage 19 Peter van den Heuvel Dolf Wissmann Piet le Grand
15 2004 Utrecht 14 Dolf Wissmann Hans Uitenbroek Eddy Van Beers
16 2005 Utrecht 17 Dolf Wissmann Marcel Van Herck Peter van den Heuvel
17 2006 Utrecht 14 Dolf Wissmann Hans Uitenbroek Eddy Van Beers
18 2007 Utrecht 12 Dolf Wissmann Eddy Van Beers Johan de Boer
19 2008 ‘s Gravenhage 12 Eddy Van Beers Peter van den Heuvel Andy Ooms/ Wissmann
20 2009 Utrecht 13 Eddy Van Beers/Dolf Wissmann Peter van den Heuvel
21 2010 Sliedrecht ? ?
Overwinningen: Wissmann (8), van den Heuvel (6), Uitenbroek en Van Beers (2), Nijmeijer, . Piet le Grand en Van Herck (1)
Het reilen en zeilen van een oplostoernooi.
Een oplostoernooi van schaakproblemen kun je nog het best vergelijken met een schriftelijk examen. Je zet je aan een tafel, je krijgt een oplosformulier en een blad met de opgaven. En na het startsein van de scheidsrechter kun je beginnen.
Ervaren oplossers brengen meestal hun eigen materiaal mee. Je ziet alles: platte stukken die je op het bord moet kleven, kleine houten borden, traditionele miniatuurbordjes met magnetische schijven enzovoort. Sommige oplossers kiezen voor het materiaal dat de organisatie hen aanbiedt. En een enkeling lost alles op vanaf het diagram op het papier.
Een aantal regels uit het bordschaken zijn niet van toepassing. Aanraken is niet noodzakelijk zetten: je mag naar hartenlust schrappen en verbeteren op het oplosformulier. Maar afkijken mag dan weer niet. Het gebruik van gsm, schaakcomputer en/of andere
elektronische ongein is natuurlijk strikt verboden. Iedere seconde kan kostbaar zijn en tegenwoordig heeft elke zichzelf respecterende topoplosser een stempel met zijn naam erop. In plaats van tijd te verspelen met het invullen van je naam, volstaat een eenvoudige klik met de stempel. De grote internationale toernooien beginnen tegenwoordig dan ook met een wilde kakofonie van klikkende stempels, alsof het een oud postkantoor is.
Foto: Oploswedstrijd België Open 2010 (foto van X. Stockman)
Als je een probleem correct oplost, krijg je het volledige puntenaantal dat bij het probleem hoort. Als je enkele varianten mist, verlies je uiteraard enkele punten. Vind je niets, of je hebt je laten verleiden door een schijnoplossing, dan krijg je nul punten. Voor een orthodox probleem (“mat in x zetten”) geldt dat je de afsluitende matzet niet moet geven. Dat betekent bijvoorbeeld dat bij een tweezet (“mat in 2”) je alleen de sleutelzet moet geven. Bij een driezet moet je dan de sleutelzet geven, eventueel de dreiging en alle varianten waarop de dreiging niet werkt tot en met de tweede zet van wit. Bij een helpmat en een zelfmat moet je alle zetten van wit en zwart geven.
Als je alles opgelost hebt, mag je vroegtijdig opstaan. Om een overrompeling in de laatste seconden te vermijden, mag je de laatste minuut niet meer rechtstaan (“One minute! Please remain seated!” klinkt het dan) en worden na afloop de overblijvende oplosformulieren door de scheidsrechter en zijn assistenten opgehaald.
De oplosser met het meeste aantal punten wint het toernooi. Eindigen deelnemers met gelijke punten, dan wordt diegene die het minste tijd gebruikte het hoogst geklasseerd.
Na de wedstrijd wordt de bladeren met de oplossingen uitgedeeld, zodat iedereen precies kan zien wat hij er van heeft gebakken. Ondertussen verbeteren de scheidsrechter en zijn assistenten de formulieren. Als hun werk klaar is, wordt een voorlopige rangschikking uitgehangen. Op dat moment heb je nog altijd de mogelijkheid om te protesteren tegen de beslissing van de scheidsrechter. Die zal samen met jou je oplosformulier nog eens bekijken, en indien nodig het puntenaantal aanpassen.
Let wel dat je oplossing steeds eenduidig is. Veronderstel dat de witte paarden op b4 en e7 staan, en de sleutelzet 1.Pb4-c6 is. Met eenvoudig 1.Pc6 zul je geen punten verdienen, want de scheidsrechter kan niet opmaken welk paard je bedoelde. Maar in principe zijn scheidsrechters heel “lief” en hebben begrip voor duidelijke schrijffouten.
Na de protestperiode wordt de definitieve eindrangschikking gemaakt, en volgt er een prijsuitreiking. Rijk zul je er overigens niet van worden. Bekers, medailles en trofeeën à volonté, en slechts uitzonderlijk kun je een kleine geldprijs winnen.
Maar zo’n oploswedstrijd is er voornamelijk voor de intellectuele en sportieve uitdaging. In een competitieve omgeving kun je naar hartelust je hersenen laten kraken met het zoeken naar de oplossingen van mooie schaakproblemen.
Luc Palmans (21-4-1663) is werkzaam als typograaf in de drukkerij-wereld.
In de schaakproblematiek is Luc “ambassadeur” namens Belgische Probleembond op PCCC congressen, bestuurslid van Arves en redacteur van Horizon (probleemtijdschrift van België).
Hij behaalde in WK 2000 Oplossen een FIDE meesternorm. Luc is thans actief bezig in de geschiedenis van de schaaksport.
Links op foto: Luc Palmans
“Oplossen van problemen” is een lust. (door Dolf Wissman)
Fries kampioenschap
Begin jaren 80 ben ik met het oplossen van schaakproblemen in wedstrijdvorm begonnen. Er waren toen nog niet veel toernooien, maar Jouwert Turkstra (probleemcolumn Schaakmagazin) organiseerde vanaf 1980 het Open Fries Oploskampioenschap, het OFOK.
De eerste keer deed ik niet mee, ik weet niet meer waarom, maar ik herinner me wel dat ik toen thuis de problemen uit dat toernooi oploste en een hogere score dan de winnaar haalde. Dat het me wel lag, vermoedde ik waarschijnlijk al.
Mijn eerste oploswedstrijd In maart 1981, ik was toen 16, was het OFOK. Ik had hoge verwachtingen die nogal ruw verstoord werden omdat ik uiteindelijk door een schrijffout met de 2e plek genoegen moest nemen.
Het jaar daarop waren mijn verwachtingen nog hoger, maar er ging weer iets mis en ik werd opnieuw tweede.
In 1983 en 1984 vonden enkele landelijke cracks het tijd worden om naar Friesland af te reizen. In die tijd kwam ook internationaal het oplossen op en Frank Visbeen had al laten zien dat hij een van de betere was. Hij werd in die twee jaar dan ook de logische winnaar van het OFOK en ik voegde een derde en tweede plek toe aan mijn verzameling.
Pas in maart 1985, het zesde OFOK, Visbeen was thuis gebleven, won ik mijn eerste wedstrijd.
Daarna heb ik het OFOK (dat volgens mij werd gehouden tot begin jaren 90, en later nog één keer) vaak gewonnen.
Wereldkampioen en oplostitels
van Nederland
.)In 1985 werd ik voor het eerst uitgenodigd om namens Nederland mee te doen aan het WK oplossen. In Italië werd dat toen mijn eerste WK. Het bleek de eerste van vele te zijn, want ik heb sindsdien slechts twee keer niet meegedaan. Inmiddels heb ik 23 keer met aardig succes deelgenomen.
Ik haalde mijn eerste meester-resultaat op het WK 1990. Resultaten op het WK van 1993 leverden me de IM-titel op. Na Visbeen was ik de tweede met die titel.
Frank Visbeen, die ooit één GM-resultaat haalde, overleed midden jaren 90. Daardoor werd ik de hoogst geklasseerde Nederlandse oplosser op de ratinglijst, maar ik had toen nog niet het idee dat ik grootmeester kon worden.
Mijn eerste GM-norm, op het WK 1999 in Israel, kwam voor zover ik het me herinner, voor mezelf een beetje uit de lucht vallen. Pas toen ben ik overgegaan op een wat serieuzere aanpak. Het doel om de eerste Nederlandse GM in het oplossen was een grote stimulans en uiteindelijk lukte het me de titel te pakken met goede resultaten in 2003 en 2004.
Ik werd derde op het WK van 2003 en won de voorwedstrijd bij het WK van 2004 en had daarmee de drie benodigde resultaten binnen. Ik was met het behalen van de titel John Nunn, die twee dagen later wereldkampioen werd, nog net voor en werd zo de 19e GM. Het aantal grootmeesters in het oplossen is nu (2010) 26, de Belg Eddy van Beers was een van de laatste.
Op foto: EK2006 1(m) P. Murdzia , 2(l) J. Mestel en 3(r) Dolf Wissmann.
Oplos prestaties Dolf:
GM-titel, eerste resultaat in 1999, laatste in 2004
3e op WK, Moskou 2003
3e op EK, Warshau 2006
Winnaar Open toernooi voor WK, Halkidiki (Griekenland) 2004
Winnaar Open toernooi voor EK, Subotica (Servië) 2009
IM-titel, eerste resultaat in 1990, laatste in 1993
10 keer Nederlands Kampioen, eerste in 1997, laatste in 2009
9 keer winnaar Henk Hagedoorn-wedstrijd, eerste in 1987, laatste in 2007.
Hoogste score op de problemen (dus exclusief studies) op het WK van 1999 in Netanya
6 keer winnaar Open Fries Oploskampioenschap.
Oplostitels door Nederlanders behaald:
1985 IM Frank Visbeen
1993 IM Dolf Wissmann
2000 FM Peter van den Heuvel
2000 FM Hans Uitenbroek
2002 IM Peter van den Heuvel
2004 GM Dolf Wissmann
2006 FM Johan de Boer
Medailles op WK of EK door Nederland behaald:
1982 WK, Frank Visbeen, derde
1982 WK, Nederland (team: Frank Visbeen, Cor Goldschmeding, Piet le Grand), derde.
2003 WK, Dolf Wissmann, derde
2006 EK, Dolf Wissmann, derde.
Oplossterkte Dolf nu
Tegenwoordig doe ik zo’n acht toernooien per jaar:
In Nederland: drie vaste wedstrijden: Open Nederlands Oploskampioenschap, de Henk Hagedoorn-wedstrijd en de Arves-oploswedstrijd.
Internationaal: WK, EK en Open kampioenschappen van België, Engeland, Duitsland.
De laatste twee jaar heb ik een aantal zeer matige resultaten behaald, waardoor ik nu op mijn laagste rating en klassering (34e) sinds lang sta.
Maar de motivatie is er nog. Doordat er niet al te veel wedstrijden zijn, vind ik het soms niet gemakkelijk om thuis te gaan trainen maar vanaf een paar maanden voor een WK of EK lukt me dat altijd wel. Leuk vind ik dat ervaring best zwaar telt en je naar mijn mening, als de motivatie blijft, wel op behoorlijk niveau moet kunnen blijven.
Training voor Oploskampioenschap in Sliedrecht (Henk Prins)
Dolf Wissmann, Hans Uitenbroek, Eddy van Beers, Luc Palmans en vele anderen zijn volop aan het trainen om in Sliedrecht goed voor de dag te komen. Wie de eerste prijs in Sliedrecht haalt schrijft bijzondere historie. Historie die is gebonden aan een jubileum van de gezellige Sliedrechtse schaakvereniging. Bedankt Dolf en Luc voor jullie artikelen.
PRIJSVRAAG VAN WWW.SCHAAKSITE.NL
In ieder artikel leggen wij onze bezoekers een schaakpuzzel voor die zij kunnen oplossen. Deze oplossingen kunnen worden ingezonden naar: . Schaaksite.nl stelt drie geldprijzen van 75, 50 en 25 euro ter beschikking voor de drie beste deelnemers. Voor de plaatsen vier en vijf is een prachtig jubileumboek van de SV Sliedrecht beschikbaar. De bekendmaking van de winnaars is op 13 november tijdens de schaakmanifestatie in Sliedrecht.
De inzending van de oplossingen van alle opgaven kan tot uiterlijk vrijdag 5 november 24.00 uur.
Een opgave uit het Oploskampioenschap van Nederland van 13-3-2010. Wit geeft mat in twee zetten. Het aangeven van de sleutelzet is voldoende.
75 jaar later
De schaakvereniging Sliedrecht wordt 75 jaar en dit wordt gevierd. Zie de aankondiging. Het aftellen is al een eind……
Het wordt stil die zaterdag in Schakend Nederland, behalve in Sliedrecht want dat is dé schaakstad van Nederland die dag. Jammer dat we nog tot 13 november moeten wachten, maar gelukkig hebben we nog de nieuwe website waar we het nieuws en de actuele informatie over de schaakmanifestatie op de voet kunnen volgen.
Tot ziens op 13 november in Sliedrecht!
Website Schaakmanifestatie Sliedrecht
Eerdere publicaties op onze site:
Schaken is ontmoeten. Op schaaktoernooien mensen ontmoeten die reageren op artikelen van de `schaaksite` geeft voldoening. Pierre Smeets, een sterke schaker uit Dordrecht, heeft Henk Hagedoorn, van de oploswedstrijd, persoonlijk gekend. Pierre komt uit Limburg. Een heel goed idee van Pierre om een `Herinnering aan Henk Hagedoorn` te schrijven. Tevens is dit een zeer waardevolle aanvulling op het artikel, waarvoor dank!
Herinnering aan Henk Hagedoorn
Ter gelegenheid van het schaakfeest van Sliedrecht wordt een Henk Hagedoorn oploswedstrijd georganiseerd. Reden om wat herinneringen op te halen aan Henk.
In de tijd dat ik bij schaakvereniging Brunssum contact had met Henk liet hij weleens wat schaakproblemen zien. Hij was een trouw deelnemer aan de ladderwedstrijd van de schaakbond. Je loste de schaakopgaven uit het bondsblad op en kreeg daarvoor punten. Als je bovenaan stond kreeg je een prijsje en dan begon je weer onderaan de ladder. Henk heeft heel wat keren de top van de ladder bereikt. Hij heeft mij ook proberen te enthousiasmeren voor deze discipline in het schaken maar ik ben toch meer voor de praktische partij en de eindspelstudie.
Met Henk Hagedoorn heb ik een aantal jaren gespeeld in het eerste team van Schaakvereniging Brunssum dat uitkwam in de tweede klasse van de KNSB.
Henk was een leuke, gezellige schaker, altijd in voor een grapje en serieus en scherp spelend achter het bord. Hij zat in het eerste team meestal rond het vijfde bord. De topborden werden bezet door veelvoudig Limburgs kampioen Hein Meddeler en Toon Notten, samen goed voor meerder titels Nederlands kampioen correspondentieschaken.
Henk trok veel op met Toon Notten. Jaarlijks reisden ze samen af naar de tienkampen van de Hoogovens.
Het vervolg van `Herinnering aan Henk Hagedoorn` door Pierre Smeets:
Als je Henk leerde kennen dan viel naast zijn zonnige karakter ook op dat hij gehandicapt was. Hij had aan de ene hand nog twee stompjes vingers van één á twee centimeter en aan de andere hand ook zoiets met nog een stukje duim.
Toch lukte het Henk om met die stompjes te schrijven, te snelschaken en zelfs om shagjes te rollen. Dat laatste heb ik altijd bewonderd, het leek wel een behendigheidsact. Hij reed zelfs jaren lang op een brommer!
Pas later, soms zelfs veel later viel zijn ander handicap op. Ik heb meegemaakt dat een clublid pas na een paar jaar ontdekte dat Henk ook twee klompvoeten had.
Een ander speler van het eerste team, Jo Goddery (toen Limburgs jeugdkampioen) hoor ik nog zeggen: “Goh Henk, ik zie nu pas dat je ook iets aan je voeten hebt”. Waarop Henk gevat als altijd zei ”Ja, dat van die rare fikken ziet iedereen meteen, daardoor vallen die poten niet zo op”.
Henk had een bijzondere humor. Tijdens de interne competitie speelde Henk tegen competitieleider Mathieu Boeyen. Die was nog bezig met wat zaken te regelen. Let wel: in die tijd werd het Keizersysteem met de hand uitgerekend!
Na zo’n tien minuten klonk de stem van Henk hard en luid door de stille speelzaal: “Zo nu heb ik al vijf zetten gedaan en Mathieu is er nog niet”. Op dat soort absurde humor had hij een patent.
Helaas kan ik geen partij van Henk laten zien. Toevallig heb ik in de interne competitie nooit tegen hem gespeeld terwijl mijn oude notatieboekjes van schaakvereniging Brunssum vol staan met partijen tegen andere spelers van het eerste team.
Het was leuk om Henk gekend te hebben. Jammer dat hij jong overleden is. De schaakwereld had nog jaren plezier aan hem kunnen beleven. Henk heeft, slim als hij was toch iets voor de schakers achtergelaten: menigeen kan vanwege zijn legaat nu nog genieten van de Henk Hagedoornoploswedstrijd!
Pierre Smeets.