Column 39 “Ik speel h7-h5 en h5-h4 en dan…”
Ooit werd niet alleen de talentvolle jeugd getraind door de schaakbond, maar ook de ambitieuze subtop van Nederland kreeg trainingsmogelijkheden om zich te verder bekwamen. Moeilijk te zeggen wat de criteria waren, maar in elk geval ging het om twintigers die actief met hun sport bezig waren en op de ranglijst bij de eerste twintig, vijfentwintig spelers behoorden. Vanuit de bond werden er trainingsweekenden georganiseerd, waarin een select groepje te samen kwam. De trainers waren van divers pluimage.
Ik herinner me hoe grootmeester John van der Wiel een paar keer voor de groep werd gezet, hoewel hij van dezelfde generatie, zo niet jonger was dan de mensen waar hij instructie aan gaf. In een ander weekend had men meervoudig Nederlands kampioen Hans Ree (zie foto, bron onbekend) ingehuurd om de subtopspelers het nodige bij te brengen. Dat hij voor een ‘stelletje ongeregeld’ kwam te staan, had hij waarschijnlijk van te voren niet verwacht, anders had hij zich wellicht wel tweemaal bedacht. Ree begon zijn verhaal met de opmerking dat hij ons graag wilde proberen het fijnzinnige positiespel bij te brengen.
Dat deed hij aan de hand van een partij waarin een rustig Flankspel op het bord werd gebracht. Terwijl de grootmeester de zet g2-g3 op het bord bracht, riep een van de toehoorders, te weten Manuel Bosboom (zie foto Jos Sutmuller), dat hij hierop direct … h7-h5 zou spelen.
Terwijl iedereen in de lach schoot, reageerde Ree nogal geagiteerd. “Dit soort zetten, meneer, daar kijken we niet naar,” zo begon hij. Maar voordat hij kon uitleggen, waarom dit type zet in het positiespel not done was, onderbrak Bosboom de docent nogmaals met de later onsterfelijk geworden woorden: “Maar de volgende zet speel ik … h5-h4 en dan moet je er wél naar kijken!”
Met Manuel Bosboom is meteen een creatieve speler genoemd, die te pas en te onpas zijn h-pion naar voren stuwt.
Van Dijk – Van Mil, KNSB-competitie 1976.Ook in stellingen waarin het totale onzin lijkt, slaagt hij er vaak ook nog in om zijn acties te rechtvaardigen. Bij deze anekdote moest ik onwillekeurig denken aan een bijzondere partij die ooit gespeeld werd door de helaas vroeg overleden Eindhovense schaker, IM Johan van Mil (zie foto Jos Sutmuller). Het was zijn debuut als jeugdspeler in de hoofdklasse en met de volgende onvoorstelbare partij gaf hij zijn visitekaartje af.
1. Pf3 Pf6 2. g3 b5
Het Pools.
3. e3?!
Een inconsequente zet. [Uiteraard is 3. Lg2 de normale voortzetting.]
3… b4 4. a3
4… Lb7!
Zwart brengt een interessant pionoffer.
5. axb4 e5 6. c3 e4 7. Pd4
7… h5!
Daar is de zet waar dit artikel aan opgehangen is. Zwart trekt direct fel van leer.
8. h3 a5!
Een tweede pionoffer om op originele wijze de toren in het spel te brengen.
9. bxa5 c5 10. Pb3
10… Ta6! 11. Lg2
Wit ziet in dat hij zijn witveldige loper niet kan missen. [Het is duidelijk dat aanname van dit offer met 11. Lxa6 Lxa6 wit voor grote problemen stelt omdat hij de witte velden kwijt is.]
11… h4!
Van Mil heeft ook de volgende actie voorzien, toen hij dit speelde.
12. g4
12… Pxg4!?
Een tamelijk onverwacht stukoffer, maar het was de rechtvaardiging van het voorafgaande. Objectief gezien misschien niet helemaal in orde, maar dat mocht de pret niet drukken. [Sterk in aanmerking komt 12… Pc6 met de bedoeling … Pe5, waarna zwart fantastisch staat.]
13. d3?
De witspeler had zich het beter kunnen laten bewijzen. Het zwarte initiatief is sowieso heel sterk. Op 13. hxg4 had Van Mil 13… h3! gepland met als bedoeling 14. Txh3 [Nu anno 2011 lijkt het erop dat zwart misschien te weinig heeft na 14. Lf1! maar of dat in een praktische partij bewezen zou kunnen worden, is maar zeer de vraag.] 14… Txh3 15. Lxh3 Dh4 16. Lg2 Tf6 [16… Dh2] 17. De2 La6 18. c4 d5 en zwart lijkt voldoende aanval te hebben voor het geofferde materiaal. [Van Mil gaf hier indertijd 18… Lxc4 maar dat lijkt bij nader inzien niet juist. 19. Dxc4 Dxf2+ 20. Kd1 Dxg2 21. a6 want de witte koning komt in veiligheid en wits a-pion is niet meer af te stoppen.] Na 13. Dxg4 Tg6 wint zwart het stuk met rente terug.
13… Pxf2!?
Dit paardoffer gooit de witte koningsstelling open.
14. Kxf2
14… Dc7!
Een subtiele aanvalszet. De dame dreigt op g3 binnen te vallen.
15. Kg1
Een logische reactie. Na 15. Lxe4 Tf6+ 16. Ke2 d5 17. Lg2 Dg3 18. Dg1 lijkt wit stand te houden, hoewel zwart wel zijn stuk herovert met. 18… Tg6.
15… Tg6
dreigt exd3 met opening van de diagonaal.
16. d4?
Dit verliest geforceerd. Het laat ook een mooi slot toe. 16. a6! Is de beste kans om de sterke witveldige loper van zwart buiten gevecht te stellen of buitenspel te zetten. Zwart kan dan met het originele 16… Thh6! zijn aanval gaande houden.
16… Txg2+!
En wit gaf het op. De belangrijkste verdediger in het witte kamp, de witveldige loper is buiten gevecht gesteld. Na 16… Txg2+! 17. Kxg2 Dg3+ 18. Kf1 La6+ verricht de witveldige loper zijn verwoestende werk.
0-1
Eigenlijk moet een dergelijke partij gewoon nagespeeld worden, zonder hem te toetsen met de hedendaagse engines. Het blijft echter een speciaal ‘werkstuk’.
Het merkwaardige is dat deze partij niet op zichzelf staat. Er is een beroemde partij, die een frappante analogie met de partij hierboven vertoont. En die kan de tand des tijds wel doorstaan.
Larsen – Spassky, Sovjet-Unie – Rest van de wereld, Belgrado 1970.
1. b3 e5 2. Lb2 Pc6 3. c4 Pf6 4. Pf3
4. g3 d5 is iets beter voor zwart.
4… e4 5. Pd4 Lc5 6. Pxc6
6. e3? Lxd4 7. exd4 d5 en ook hier heeft zwart bepaald geen problemen.
6… dxc6 7. e3 Lf5 8. Dc2 De7 9. Le2?!
Wit ‘vergeet’ zijn damevleugel snel te ontwikkelen.
9… O-O-O
10. f4?!
Volgens Larsen was 10. a3 beter. Spassky vond 10. Lxf6 Dxf6 11. Pc3 de voorkeur verdienen.
10… Pg4!
Zwart grijpt het initiatief.
11. g3
11. O-O Dh4 12. h3 h5 ‚ met winnende aanval, volgens de witspeler. Geen pretje is 11. Lxg4 Dh4+ en zwart heeft alle witte velden.
11… h5!
Daar is ie weer, die opmars met de h-pion! Interessant is overigens ook 11… Txd2!? 12. Dxd2 [12. Pxd2 Pxe3 13. Dc3 Td8 ‚ met aanval.] 12… Pxe3 en zwart heeft een gevaarlijk initiatief.
12. h3
Dit laat een formidabele wending toe. [12. Pc3 Txd2! S]
12… h4!!
Prachtig gezien van de toenmalige wereldkampioen.
13. hxg4
13. Lxg4 Lxg4 14. hxg4 hxg3 15. Tg1 Th2 ° wint voor zwart. Ook mogelijk is het spectaculaire 15… Th1! 16. Txh1 g2 17. Tg1 Dh4+ 18. Ke2 [18. Kd1 Df2 19. Dxe4] 18… Dxg4+ 19. Ke1 Dg3+ 20. Ke2 [20. Kd1 Df2 21. Dxe4 Dxg1+ 22. Kc2 Df2 °] 20… Df3+ 21. Ke1 Le7 °.
13… hxg3 14. Tg1
Het is geweldig om te zien hoeveel materiaal zwart mag geven vanwege die doorgebroken pion op g3.
14… Th1!!
Ook sterk was overigens 14… Dh4 15. Tg2 Dh1+ 16. Lf1 Lxg4 17. Dxe4 The8 18. Le5 f5 19. Dc2 Lh3 met winst.
15. Txh1 g2 16. Tf1
Dit verliest nog sneller dan het alternatief. Op 16. Tg1 volgt 16… Dh4+ 17. Kd1 Dh1 met winst voor zwart.
16… Dh4+ 17. Kd1 gxf1D+
Na 17… gxf1D+ zou wit mat gaan met 18. Lxf1 Lxg4+ 19. Kc1 De1+ 20. Dd1 Dxd1#.
0-1
Uiteraard mag dit artikel niet eindigen zonder een partij van Bosboom, waarin hij … h7-h5 speelt. Zijn tegenstander laat niet toe dat hij tot … h5-h4 komt en wordt door de grote verzwakkingen die daardoor ontstaan snel opgerold.
De Ruyter, Luuk – Bosboom, Manuel, Dieren 1999.
1. d4 Pf6 2. c4 a6 3. Pc3 c5 4. Pf3 cxd4 5. Pxd4 e6 6. g3 Dc7 7. e3
Een vreemde zet.
7… h5!
Een kolfje naar de hand van Bosboom.
8. Pf3 b6 9. h4
Wit wil … h5-h4 rigoureus uit de stelling halen, maar daarmee verzwakt hij zijn koningsvleugel dusdanig dat hij daar later de tol voor betaalt. Ik verdenk Bosboom ervan dat hij na 9. Lg2 Lb7 10. De2 h4!? zou spelen!
9… Lb7 10. Tg1 Pc6
Zwart ontwikkelt gezond, terwijl wit wat kromme zetten heeft gedaan.
11. Ld2 Pg4 12. Tc1 Pce5 13. Pxe5 Pxe5 14. Le2 Dd6
Niet heel doortastend ditmaal.
15. f4 Pd3+ 16. Lxd3 Dxd3 17. De2 Dd6 18. e4 Dc6 19. Le3 Tc8 20. Kf2 Dxc4 21. Lxb6 Db4 22. Le3 Lc5 23. Lxc5 Txc5 24. Tgd1 Lc6
Het lijkt erop dat wit het een klein beetje bij elkaar heeft weten te houden.
25. Pd5 Lxd5 26. exd5 Txc1 27. Txc1 O-O 28. dxe6 dxe6 29. Tc4 Db6+ 30. Kg2 Td8 31. Dc2 g6 32. Dc3 Db7+ 33. Kh2 Dd7
Wit heeft zijn zaakjes in orde gekregen, maar de onveilige koning speelt hem nu toch parten na zijn volgende zet.
34. Df6??
34. a4 lijkt nog speelbaar.
34… Dd2+ 35. Kh3 Dd1
Opgegeven: de zware stukken van zwart penetreren in de witte stelling.
0-1
Alle partijen met analyses via de viewer:
