Canon (63): Jan Timman
Je mag hem niet de grootste Nederlandse schaker aller tijden noemen, want hij werd geen wereldkampioen, maar hij is waarschijnlijk wel de sterkste. Jan Timman werd geboren op 14 december 1951. Hij was een enorm natuurtalent en werd al op zijn veertiende jeugdkampioen van Nederland. Hans Bouwmeester ontfermde zich daarop enige tijd als trainer over hem, maar Timman ging toch vooral zijn eigen weg.
Na zijn middelbare school te hebben afgerond trok hij met zijn vriend Hans Böhm op de bonnefooi langs toernooien in heel Europa. Op 22-jarige leeftijd werd hij grootmeester, wat in die tijd jong was. In 1974 werd Timman voor het eerst kampioen van Nederland, wat hij nog acht keer zou herhalen. Van ongeveer 1975 tot 1990 won hij talloze internationale toernooien. In Nederland won hij alle grote toernooien: Hoogovens, IBM, VSB en Interpolis. In 1981 won Timman een toernooi in Las Palmas voor Kortchnoi en het IBM-toernooi voor wereldkampioen Karpov. Het bracht hem per 1 januari 1982 op de tweede plaats van de wereldranglijst. Kort daarna kwam Gari Kasparov op en was voor Timman de derde plaats het hoogst haalbare. Het leverde hem wel de bijnaam ‘Best of the West’ op. Een bijzonder toernooiresultaat was het Immopar-toernooi, een rapidtoernooi in 1991 in Parijs. In het knock-outtoernooi schakelde hij Kamski, Anand en Karpov uit, waarna Timman in de finale Kasparov versloeg.
In 1982 was Timman de nummer twee van de wereld, maar het duurde tot de cyclus 1985-87 voordat hij eindelijk de kandidatenmatches voor het wereldkampioenschap bereikte. In het venster over ’het smalle pad’ is te lezen hoe het daarvoor steeds mis ging. Als een soort compensatie voor zijn misgelopen confrontaties met de wereldtop organiseerde de KRO van 1982 tot en met 1991 tien matches tegen de sterkste schakers ter wereld. Timman versloeg Portisch en Ljubojevic, speelde vier matches gelijk en verloor er vier. In 1990 en 1993 bereikte hij de finale van de kandidatenmatches. Timman mocht op dat moment tot de meest ervaren matchspelers ter wereld worden beschouwd.
Timman verloor beide kandidatenfinales, maar dankzij de breuk van Kasparov met de FIDE mocht hij in 1993 toch een WK-match tegen Karpov spelen, die hij met vier punten verschil verloor. Die WK-match mag je als een hoogtepunt in zijn carrière beschouwen, maar ook als een afsluiting van zijn sterkste jaren.
Timman heeft zich altijd beschikbaar gesteld voor het Nederlandse team. Op dertien Olympiades scoorde hij 101 uit 169, van alle Nederlanders het hoogste aantal punten en het hoogste aantal partijen. In 2005 behaalde hij een goede score in het Nederlandse team dat Europees kampioen werd.
Timman heeft altijd veel analyses geschreven, in de tijdschriften Schaakbulletin en New in Chess en in een flink aantal boeken. Ook schreef hij over zijn carrière, zoals in zijn befaamde boek ‘Het smalle pad’. Hij componeerde een groot aantal eindspelstudies en is de sterkste wedstrijdschaker die zich op dat vlak onderscheidde.
Jan Timman is erelid van de KNSB en ontving in 1991 de Euwering voor zijn verdiensten voor het Nederlandse schaken. Onlangs verscheen van de hand van John Kuipers de biografie ‘Jan Timman, de geest van het spel’.
Partijen van Jan Timman via de viewer (het laden duurt eventjes):
