De E is van Euwe
Het Schaakalfabet is een serie, geschreven door de ons helaas vroeg ontvallen Huub van Dongen, in oorsprong geschreven voor het Brabantse jeugdblad Minorpromotie, waarin alle letters van het Alfabet aan beroemde schakers, schaaktermen of andere schaakcuriositeiten worden gekoppeld.
Bij de E ontmoeten we een fantastische naam die nergens op rijmt: Prof. Dr. Max Euwe (zie foto, bron onbekend), met de ‘eu’ van reus, en de ‘we’ van gewoon het verkorte ‘wij’. Want hij is van ons allemaal! Euwe is onze held. De beste van allemaal. In de rest van de wereld zeggen ze bijna overal “Joewie” tegen Euwe. En ik heb Nederlandse schakers wel eens “Joewians” of beter “Euwianen” horen noemen.
Euwe was een groot man. Letterlijk. Donner en Euwe waren zo groot dat ik lang heb gedacht dat je om grootmeester te worden vooral veel moest groeien. Maar Euwe was vooral figuurlijk erg groot. Hij was een held. Hij kon alles. Hij is de enige Nederlander die ooit wereldkampioen schaken was. Hij werd twaalf keer kampioen van Nederland, want hij deed twaalf keer mee. Hoewel hij maar twee jaar wereldkampioen was (1935-1937) hoorde hij tientallen jaren lang tot de absolute wereldtop. In zijn lange carrière won hij van de wereldkampioenen Lasker (wereldkampioen van 1894-1921), Capablanca (1921-1927), Aljechin (1927-1935 en 1937-1946), Botwinnik (1948-1957, 1958-1960 en 1961-1963), Smyslov (1957-1958) en Fischer (1972-1975). Tal (1960-1961) hield hem in 1961 met moeite op remise.
Max Euwe (zie foto bron onbekend) werd geboren op 20 mei 1901 in Amsterdam. Zijn moeder was een fanatiek schaakster. De kleine Max schijnt als vierjarige al eens een nachtmerrie te hebben gehad dat zijn koning mat stond. In elk geval was hij vanaf ongeveer 1920 duidelijk de sterkste schaker van Nederland. En dat bleef hij zeker tot begin jaren zeventig. In 1973 won hij nog met 1½-½ van Hans Ree die in die tijd Nederlands kampioen was.
Ondertussen doctoreerde Euwe in de wiskunde, werd hij één van ’s werelds eerste professoren in de informatica en bleek hij een grote ster als President van de Wereldschaakbond. We dachten allemaal dat hij onsterfelijk was en voor altijd de beste, tot hij volkomen onverwacht in 1981 overleed.
Euwe schreef zo ongeveer een bibliotheek vol schaakboeken. Enorm veel schakers hebben het spel uit de boeken van Euwe geleerd. Vooral in Nederland. Toen Euwe in 1935 wereldkampioen werd, gingen er duizenden mensen de straat op. Alsof Ajax de Europacup had gewonnen. Zo’n groot feest was het in Amsterdam nog nooit geweest. En al die mensen wilden schaken. Euwe schreef boekjes voor beginners, maar ook boeken voor gevorderden over opening, middenspel en eindspel. Zijn boeken werden in bijna alle talen van de wereld vertaald. Hij bedacht “Losbladige Schaakberichten” een tijdschrift van losse blaadjes over openingsnieuwtjes die je keurig gerangschikt in ordners kon opbergen. Er kwam geen eind aan zijn productie. Jammer genoeg was Euwe erg bescheiden. Er is geen enkele opening naar Euwe genoemd. Dat komt omdat Euwe zelf bijna alle namen voor de moderne openingen heeft bedacht. De beroemde Scheveningen-variant van het Siciliaans heet zo, omdat die variant voor het eerst in Scheveningen gespeeld werd. Door Euwe. En zo zijn er nog een heleboel andere openingen.
En wist je dat ook veel van jouw leeftijdsgenoten door Euwe het schaken zo leuk vinden?
Toen je net met schaken begon heb je vast en zeker de film “Lang leve de koningin” gezien. Die film is gemaakt door Esmé Lammers. Euwe was haar opa. Esmé heeft heel goed naar haar opa gekeken. Kun je je Sara herinneren, het meisje dat in de film schaken leert van de witte koningin? Als ze denkt, mompelt ze de zetten in zichzelf. Dat deed Euwe ook. Toen hij erg oud was en een beetje doof, kon je hem tijdens het schaken de varianten horen fluisteren. Al het schaken dat in de film voorkomt, komt uit Euwe’s beginnersboekje Oom Jan leert zijn neefje schaken. Van Wijgerden en Brunia zijn ook met dat boekje begonnen. En ze hebben daarna Euwe’s Praktische Schaaklessen deel 1 tot en met 4 doorgenomen. Die boeken zijn trouwens nog steeds te koop!
Snap je nu waarom Nederlandse schakers wel Euwianen worden genoemd? We hebben het allemaal van Euwe geleerd. Het is alleen te hopen dat we nog een keer een Nederlandse wereldkampioen krijgen. Misschien is één van de lezertjes van Minorpromotie wel de nieuwe Euwe. Hé, een nieuwe Euwe! Rijmt dat?
Euwe heeft honderden schitterende partijen gespeeld. Die kun je gemakkelijk vinden in allerlei boekjes. Dit keer laten we een onbekender fragment zien. Uit de allerlaatste officiële partij van Euwe. Een partij uit de Nederlandse hoofdklassecompetitie tegen de sterke Brabantse schaker René Moonen.
Zwart heeft door superieur positiespel een paar pionnen weten te veroveren, maar Eindhovenaar René Moonen lijkt een gevaarlijke aanval te hebben. Euwe vindt een verbluffende manier om de dreigingen af te wimpelen.
35…Td8-d2!!36.Ta7xg7
Wat doet ie nu nog tegen het mat, zal René Moonen gedacht hebben.
36…Df4xg3+ !!
Ai, da’s gemeen. Opgave 1: Wat volgt nu op 37. Kh2xg3?
37.Dg6xg3 Tg8xg7
Hier gaf de witspeler op.
Opgave 2: Wat volgt op 38. Dg3-b8+ Kh8-h7 39. Db8xb6?
Opgave 3: Hoe wint zwart na 38. Dg3-f3?
Oplossingen:
Opgave 1: Dan volgt heel eenvoudig 37. … Tg8xg7 en zwart blijft een toren en twee pionnen voor.
Opgave 2: 39. … Td2xg2+ 40. Kh2-h1 Tg2-g1+ 41. Kh1-h2 Tg7-g2 mat
Opgave 3: 38. … Td2xg2+ 40. Kh2-h1 Tg2-g1+ 41. Kh1-h2 Tg7-g2+ 42. Df3xg2 Tg1xg2 43. Kh2xg2 en zwart heeft drie pluspionnen waar hij gemakkelijk dame mee haalt en de partij wint.
Het fragment via de viewer:
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Voor het overzicht van het Schaakalfabet klikt u hier.
Volgens mij wint 36…Txg2+ nog eenvoudiger dan 36…Dxg3: na 37.Kxg2 Dxg3 wint zwart zowel na 38.Dxg3 als na 38.Kxg3 met 38…Txg7 de dame terug en heeft 3 pionnen meer.
Het woordje ‘nog’ in mijn eerste reactie moet weg. Dit wekt een andere indruk dan ik bedoelde.