Gespot 33: Fischer’s ongeëvenaarde serie overwinningen
Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen.
Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.
Wellicht heeft u deze week het prachtige artikel van Huub van Dongen over Fischer gelezen.
Dat Bobby Fischer (zie foto, bron onbekend)een fenomeen was, zal vrijwel iedereen beamen. Waarschijnlijk ook zelfs degenen die vinden dat hij van zijn voetstuk was gevallen toen hij inliet op het geld van de dubieuze Servische miljonair.
Veel mensen hebben leren schaken toen Fischer zijn opmars maakte. De Nederlandse schaakbond kreeg een enorme toeloop van leden door de fantastische resultaten die de grillige Amerikaan behaalde. Volgens mijn bronnen kende de KNSB destijds zo’n 35.000 leden, aantal waar nu alleen maar van gedroomd kan worden. De WK-tweekamp in Reykjavik werd op de Nederlandse televisie gevolgd. Professor Max Euwe gaf commentaar bij de belangrijkste fragmenten, ‘aangever’ Willem Jan Muhring zorgde voor de vrolijke noot.
De weg van Fischer naar de WK-titel was zeer opmerkelijk. De Fide had een vier-jarige cyclus uitgeschreven waarin spelers zich via zonetoernooien, interzonale toernooien en kandidatentweekampen konden proberen om de uitdager van de wereldkampioen te worden. Fischer kwam in het Interzonale toernooi te Las Palmas uit dankzij een landgenoot uit de Verenigde Staten die zijn plek voor hem afstond. Dat toernooi won Fischer met grote overmacht. Zeer indrukwekkend was zijn slotserie van zeven overwinningen op rij.
De einduitslag van het Interzonale toernooi was:
Daarmee had hij zich gekwalificeerd voor de kandidatenmatches die elk over tien partijen gingen. Daar gebeurde het ongelooflijke. Met de ‘tenniscijfers’ 6-0, 6-0 klopte Fischer achtereenvolgens de sterke Sovjet-speler Mark Taimanov en de Deen Bent Larsen. Larsen had zich in de periode ervoor nog de ‘Best of the West’ genoemd, maar hij moest het op een smadelijke manier afleggen tegen Fischer.
Ondertussen was ex-wereldkampioen Tigran Petrosian ook in de finale van het kandidatentoernooi weten te komen. Dat ging met hele andere cijfers gepaard. Hij hoefde geen Interzonaal toernooi te spelen omdat hij samen met Korchnoi al geplaatst was voor de Kandidatenmatches. Petrosian nam het op tegen de 22-jarige verrassing uit het Interzonale toernooi, de Duitser Robert Hübner. Die bleek ook in de tweekamp een geduchte tegenstander. Negen partijen eindigden in remise, slechts een werd door Petrosian gewonnen.
Hetzelfde scenario speelde zich af in de daarop volgende halve finale tweekamp tegen Viktor Korchnoi, de man die later zijn aartsvijand zou worden. Ook hier negen remises, eenmaal brak Petrosian door de verdediging heen.
Zo was de confrontatie tot stand gekomen tussen de man die zo’n beetje alles had gewonnen, Fischer, tegen de onverslaanbare, de man die vrijwel alles remise speelde en slechts toesloeg als de tegenstander de fout in ging. Petrosian was al tijden ongeslagen en hij stond vooral bekend om zijn fenomenale eindspeltechniek. De eerste partij die in Buenos Aires gespeeld werd, kwam Petrosian met een tot in detail voorbereid nieuwtje in een variant van het Siciliaans waarin de Sovjets van mening waren dat Fischer die niet optimaal behandelde. En inderdaad, Petrosian kwam met zwart in de buurt van de winst, maar Fischer verdedigde zich uiterst taai. En toen Petrosian er niet in slaagde de partij naar zich toe te trekken ontstond er een zenuwslopend eindspel waarin Fischer alleen meer krachtzetten speelde. Op zet 40 moest de ex-wereldkampioen zich gewonnen geven. Een fascinerende partij en met deze zege had Fischer (7+6+6+1) maar liefst twintig partijen op rij gewonnen. Deze serie is bij mijn weten, zeker niet op dit niveau, nooit geëvenaard. Daarbij had Fischer de ook onverslaanbaar geachte Petrosian, nota bene op zijn eigen terrein, het eindspel, verslagen. Hoe zou de Amerikaan nu nog af te stoppen zijn?
Maar de tweede partij liet Petrosian zien dat hij niet afgeschreven hoefde te worden. Wat heet! In een werkelijk fantastisch gespeelde aanvalspartij, waarin hij van alles offerde, zette hij een weergaloze koningsaanval op touw in een obscure variant van het Grünfeld-Indisch. En zowaar kreeg hij Fischer op de knieën. Daarmee maakte hij niet alleen een einde aan de ongelooflijke winstreeks van Fischer, hij bracht de stand van de tweekamp onmiddellijk weer in evenwicht. Toen volgden drie remises en iedereen hield de adem in. Zou Petrosian er opnieuw in slagen om de tegenstander in slaap te wiegen met remises om aan het eind van de match op ondoorgrondelijke wijze zijn slag te slaan? Dat gebeurde niet. Fischer vond het nu wel genoeg en hij won vanaf dat moment maar liefst vier partijen op rij waardoor de einduitslag van de tweekamp op 5½ – 2½ werd bepaald. Daarmee had hij het recht verworven om wereldkampioen Spassky uit te dagen. Met Petrosian kwam het niet meer goed. Het verhaal luidt dat hij na afloop als een gebroken man de trappen af kwam van de zaal waar gespeeld was. Fischer had hem niet alleen verslagen, hij had ook zijn ego geknakt.
Nadat de Amerikaan in een turbulente tweekamp, twee jaar later in Reykjavik, ook Spassky van de troon wist te stoten, was zijn missie gelukt. Maar daarover een andere keer.
Hier nog even de zetten van de eerste twee fascinerende partijen tussen Fischer en Petrosian uit hun veelbewogen tweekamp in Buenos Aires.
Fischer, Robert James – Petrosian, Tigran, eerste matchpartij, Buenos Aires 1971.
1. e4 c5 2. Pf3 e6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pc6 5. Pb5 d6 6. Lf4 e5 7. Le3 Pf6 8. Lg5 Le6 9. P1c3 a6 10. Lxf6 gxf6 11. Pa3
11… d5 12. exd5 Lxa3 13. bxa3 Da5 14. Dd2 O-O-O 15. Lc4 Thg8 16. Td1
16… Lf5 17. Ld3 Lxd3 18. Dxd3 Pd4 19. O-O Kb8 20. Kh1 Dxa3
21. f4 Tc8 22. Pe4 Dxd3 23. cxd3 Tc2 24. Td2 Txd2 25. Pxd2 f5 26. fxe5 Te8 27. Te1 Pc2 28. Te2 Pd4 29. Te3 Pc2
30. Th3 Txe5 31. Pf3 Txd5 32. Txh7 Txd3 33. h4 Pe3 34. Txf7 Td1+ 35. Kh2 Ta1
36. h5 f4 37. Txf4 Txa2 38. Te4 Pxg2 39. Kg3 Ta5
40. Pe5 1-0
Petrosian, Tigran – Fischer, Robert James, tweede matchpartij, Buenos Aires 1971.
1. d4 Pf6 2. c4 g6 3. Pc3 d5 4. Lf4 Lg7 5. e3 c5 6. dxc5 Da5 7. Tc1 Pe4 8. cxd5 Pxc3 9. Dd2 Dxa2 10. bxc3 Da5 11. Lc4 Pd7 12. Pe2 Pe5 13. La2 Lf5
14. Lxe5 Lxe5 15. Pd4 Dxc5 16. Pxf5 gxf5 17. O-O Da5 18. Dc2 f4 19. c4 fxe3
20. c5 Dd2 21. Da4+ Kf8 22. Tcd1 De2 23. d6 Dh5
24. f4 e2 25. fxe5 exd1D 26. Txd1 Dxe5 27. Tf1 f6
28. Db3 Kg7 29. Df7+ Kh6 30. dxe7 f5 31. Txf5 Dd4+
32. Kh1 1-0
Alle partijen uit de tweekamp Fischer – Petrosian via de viewer:
Hier de serie van Fischer (Interzonale toernooi, eerste twee kandidatenmatches):
Hier de serie van Petrosian (Interzonale toernooi, eerste twee kandidatenmatches):
Mooi om die tijden van grote belangstelling voor het schaken weer terug te roepen. Over Fischer is heel veel geschreven en het blijft meestal zeer de moeite waard. Petrosian was misschien na die match tegen Fischer gebroken, maar een jaar later in 1972 werd hij samen met Portisch en Karpov gedeeld eerste [10,5 uit 15] in het sterk bezette toernooi van San Antonio. En raad eens wie de enige schaker was die ongeslagen bleef: uiteraard Petrosian.
Vreemde vlag staat er voor de Sovjets Geller, Taimanov, Smyslov en Poloe.
Ook het vlaggetje van Vlastimil is onjuist.
Duidelijk gemaakt na 1989. Ik zag exact dezelfde tabel in een chessbase-artikel uit 2015. Geen idee of dat hun eigen werk was of dat ze hem ergens anders vandaan hadden.