De H is van Jac. Haring
Het Schaakalfabet is een serie, geschreven door de ons helaas vroeg ontvallen Huub van Dongen, in oorsprong geschreven voor het Brabantse jeugdblad Minorpromotie, waarin alle letters van het Alfabet aan beroemde schakers, schaaktermen of andere schaakcuriositeiten worden gekoppeld.
Heb je je wel eens afgevraagd waar al die opgaven uit het Stappenboek vandaan komen? En al die problemen uit Minorpromotie? Ja, heel van die stellingen komen uit schaakpartijen. Daar vinden de Cor van Wijgerdens, Herman Grootens en Petra Schuurmansen hun vraagstukken. Ze spelen een partij na, zien een leuke stelling met een aardige truc, en ze hebben weer een opgave. Maar er zijn ook stellingen die níet uit partijen komen. Stellingen die door iemand worden verzonnen. Iemand die in zijn hoofd een mooie truc bedenkt en er dan een stelling omheen construeert. Zulke mensen heten schaakcomponisten. Je hebt eindspelcomponisten, zoals Grigoriev onze pionnenheld met een G uit het vorige nummer, en probleemcomponisten. En de beste Nederlandse probleemcomponist aller tijden was Jac. Haring, voluit Jacobus, maar zijn vrienden noemden hem Jaap.
Jac. Haring (zie foto bron onbekend) werd in 1913 in Hoorn geboren. Dat rijmt. En dat zal de heer Haring wel leuk gevonden hebben, want volgens mij was hij een echte grappenmaker. Toen in 1984 een boekje over zijn schaakproblemen verscheen (Bert Kieboom, 300 schaakproblemen van Jac. Haring), liet hij het volgende tweegesprek op de eerste bladzijde zetten:
“Wie is dat, Jac. Haring?”
“Dat is een man, die maakt al vijftig jaar problemen.
“En over zo’n ruziemaker wil je een boek schrijven?”
Verder vind je weinig info over Haring zelf in dit boek. Alleen dat er een keer een scherts-interview over hem is gepubliceerd:
“Bent u de heer Haring?
“ Neen, ik ben een heer geweest, maar nu ben ik dat niet meer. Sedert enkele jaren ben ik internationaal meester voor composities.”
Bert Kieboom vroeg aan Haring of hij dat spottende interview wel leuk vond. Hij zei: “M’n gevoel voor humor werd wel op de proef gesteld.”
En vooral zijn schaakproblemen waren erg leuk. Het valt nog niet mee een leuk schaakprobleem te bedenken. Zou jij het kunnen?
Opgave 1:
Bedenk zelf een stelling waarbij wit zwart alleen in één zet mat kan geven door naar paard te promoveren.
Opgave 2:
Bedenk zelf een stelling waarin wit alleen door rokade mat in één zet kan geven.
Jac. Haring leerde schaken van zijn oudere broers, maar hij was ook een uitstekende dammer. Op 15-jarige leeftijd werd hij kampioen van de Hoornse damclub en een paar jaar later pas bij de schaakclub. Toen hij jong was, componeerde hij ook een heleboel damproblemen voor in de krant. Maar hij was vooral als partijschaker erg actief. Hij speelde steeds hoger, zelfs tot in de Nederlandse hoofdklasse, de huidige meesterklasse. Vanaf 1951 begint hij fanatiek schaakproblemen te componeren. Het is jammer dat amateurs als Jac. Haring zoveel tijd aan werken en studeren moeten besteden. Hij bracht het van kwekeling (een soort klassenassistent) via veel bijscholing uiteindelijk tot ingenieur. Maar ondanks alle werk en alle avondcursussen wist hij honderden prachtige stellingen te verzinnen, waar schaakliefhebbers voor eeuwig van zullen genieten. In 1969 werd hij internationaal meester in de schaakcompositie, een eretitel van de wereldschaakbond die maar voor weinigen is weggelegd.
Jac. Haring wist de gekste dingen te bedenken. Als voorbeeld een helpmat in vier uit 1980 (zwart aan zet helpt wit om hem in vier zetten mat te zetten), waarbij de J van Jac. verandert in de H van Haring. Niet te geloven!
1…Kf5-e4 2.Pc1–d3 Df6xc3+ 3.Pd1xc3+ Ke4-e3 4.Le1xf2 mat. Het is gelukt: zie het volgende diagram.
Tot slot een echt schaakprobleem.
Dat betekent dat wit aan zet, tegen iedere verdediging, in maximaal twee zetten mat geeft. Als je al een heel sterke schaker bent, mag je het gerust zelf proberen op te lossen. De computer doet er nul seconden over, maar toch is het erg moeilijk. Goede clubschakers kost het al gauw een half uur of langer.
Zet de stelling maar eens op het bord. Omdat jullie nog maar gevorderde beginners zijn, zullen we een beetje helpen. De eerste zet is:
1.Tc5xg5!!
Zwart kan nu van alles doen.
Opgave 3:
Hoe is het meteen mat na: 1. .. Ke3-f4+?
Opgave 4:
Idem na 1. ..Pe2-c1?
Opgave 5:
En na 1. .. Pe2-d4?
Opgave 6:
Na 1. .. Pe2-g3?
Opgave 7:
Wat na 1. .. Lg1-f2?
Opgave 8:
En tenslotte na 1. .. Pe2-f4?
Zou je zelf ook niet zulke mooie stellingen willen componeren? Probeer het gerust. Je bedenksels kun je – samen met de oplossingen van opgaven 1 en 2 naar de redactie van Schaaksite mailen. Hieronder nog de oplossingen van de overige opgaven.
Oplossingen bij de H van Jac. Haring: Wit moest beginnen met 1.Tc5xg5
Opgave 3: 1. … Ke3-f4+ 2. Tg5-c5 mat. De toren heft het schaak op een geeft zelf aftrekmat.
Opgave 4: 1…Pe2xc1 2.Tg5-d5 mat.
Opgave 5: 1…Pe2-d4 2.Tg5-e5 mat.
Opgave 6: 1…Pe2-g3 2.Tg5-f5 mat
Opgave 7: 1…Lg1–f2 2.Tg5-g3 mat
Opgave 8: 1…Pe2-f4 2.Dh6-b6 mat
Op alle witte zetten volgt een ander wit mat. Let vooral op het prachtige schutterswerk van de batterij Dh6-Tg5!
De twee problemen met alle varianten via de viewer:
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Voor de overzichtspagina klikt u hier.
Leuk om ook eens te lezen wat voor mens Jac. Haring was. Het enige dat ik van hem wist was dat hij problemen kon componeren in de vorm van cijfers.
Huub is er wat mij betreft op voortreffelijke wijze in geslaagd om deze markante persoonlijk te portretteren.
Een prachtig artikel over probleemcomponist Jaap Haring en schitterende reclame voor het schaakprobleem. Ook de uitleg door Huub van Dongen met diagrammen bij iedere belangrijke variant in de tweezet, zal voor veel mensen verduidelijkend overkomen, zodat de schaakschoonheid niet kan worden gemist.
Jaap Haring was bij uitstek de promotor van het schaakprobleem. Denk maar aan de grote Nederlandse toernooien waar Haring een tweezet ter oplossing aanbood. Menig geroutineerde schaker lukte het niet om de goede oplossing te vinden. Er werd wel gezegd dat Haring de puzzelkoning is geweest van de 20e eeuw, zoals Sam Lloyd dat was van de 19e eeuw.
Toch was Jaap Haring niet Nederlands beste probleemcomponist aller tijden, dan zouden we te kort aan andere grootmeesters in compositie: Eeltje Visserman en Cor Goldschmeding. Eeltje Visserman (1922-1978) was met 170 plaatsingen in FIDE-albums ongetwijfeld de beste Nederlandse problemist. Hij was daarmee nummer 8 van de wereld. Cor Goldschmeding (1927-1995) was met 84 albumpunten nummer 2 van Nederland. Jaap Haring was wel de bekendste probleemcomponist, dit kwam o.a door zijn promotieactiviteiten voor partijschakers.
Overigens heeft de FIDE in 1990 Jaap Haring benoemd als grootmeester in de compositie. Jaap Haring behaalde in zijn leven 70,17 albumpunt, en is daarmee nummer 3 van Nederland in het rijtje van de Nederlandse probleemcomponisten aller tijden.
Bedankt voor deze waardevolle achtergrondinformatie!