Gelfand verrassende winnaar Tal-memorial
Niet Nakamura, koploper na zes ronden. Ook niet Carlsen, de nummer 1 van de wereld, Anand, de wereldkampioen, of Kramnik, de sterkste Rus. De winnaar van de achtste Tal-memorial is de 44-jarige Boris Gelfand, de oudste speler van het veld. Met 6 uit 9 bleef hij Magnus Carlsen een half punt voor.
Voor Gelfand is het het sterkste toernooi dat hij ooit gewonnen heeft (wat hoopgevend moet zijn voor andere ambitieuze veertigplussers!). De aandacht ging in het toernooi vooral naar de jonge spelers: Nakamura, die lang bovenaan stond, Carlsen, die Anand wist te verslaan, Caruana, die even virtueel derde van de wereld stond. Gelfand speelde ondertussen gewoon zijn partijtjes, verloor niet, won af en toe, en stond door koploper Nakamura te verslaan na zeven ronden opeens bovenaan. Toen was het zaak om te consolideren, wat hij met twee remises deed. Carlsen kwam op het laatst nog opzetten en kwam zo nog dichtbij, maar hij had in de laatste ronde met zwart moeten winnen van Mamedyarov om gelijk met Gelfand te komen. Dat zat er nooit in.
Nakamura zal met spijt terugdenken aan de zevende ronde. Waar andere spelers misschien hun koppositie hadden proberen te verdedigen, zag hij vooral mogelijkheden: bij winst met wit tegen Gelfand zou hij (met nog twee ronden te spelen) maar liefst anderhalf punt voorstaan! Hij ging er dus voor, maar vergat op tijd aan de noodrem te trekken en toen liep het voor hem uit de hand.
Nakamura – Gelfand
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 e5 6. Pdb5 d6 7. Lg5 a6 8. Pa3 b5 9. Lxf6 gxf6 10. Pd5 f5 11. c4
In de variant met 9.Pd5 Le7 10.Lxf6 Lxf6 is de zet 11.c4 (lang een zijvariant) heel populair geworden. In deze stelling is 11.c4 echter zo obscuur dat het in het boek ‘The Sveshnikov reloaded’ van Rogozenko niet eens genoemd wordt. Maar wie weet wordt het dankzij Naka ook populair? Al had ie beter kunnen winnen…
11… b4 12. Pc2 fxe4
Een van de doelen van de Svesh is om het witte centrum om te blazen en dat is met deze zet gelukt. De pion voorsprong is slechts tijdelijk.
13. g3 Lg7
De pion op e4 verdedigen met 13.. .f5 gaat niet, maar 13… h5 14. Lg2 f5 kan wel. Gelfand is iemand die liever gewoon ontwikkelt.
14. Lg2 O-O 15. Lxe4 Tb8
b4 moest nog even gedekt worden, het is ook fijn om niet meer op de lange diagonaal te staan.
16. b3 f5 17. Lg2 e4
Ook een typische zet in Evgeny’s variant, waarmee de zwartveldige loper en het paard geactiveerd worden. Nadeel is dat wit f4 krijgt voor het paard (en een paard op e3 niet meer met f4 weggeschopt kan worden, en wit kan met f3 het zwarte centrum aantasten).
18. Tb1 Da5!?
Is het winnen van pion a2 drie tempi waard? Waarschijnlijk wel, het betekent ook dat wit iets moet doen (anders staat hij gewoon een pion achter).
19. O-O Dxa2
De dame staat hier (dankzij Lg7) redelijk veilig. Ik zou wel wat nerveus worden van het ongedekte paard op c6, zeker met de koning op g8, maar wit kan er maar beperkt van profiteren.
20. Pde3 Da5
Net op tijd terug om Dd5+ te voorkomen.
21. Dxd6 Tf6 22. Df4 De5 23. Dxe5 Pxe5
Als er niet meteen iets aan de hand is, hoeft zwart niet bang te zijn voor een eindspel in de Sveshnikov, dankzij het loperpaar. Er is nu in zoverre iets aan de hand dat wit b4 kan winnen, maar Gelfand heeft goed ingeschat dat dat maar een tijdelijk probleem is.
24. Pd5 Tf7 25. Pcxb4
Er valt iets te zeggen voor 25. f3 exf3 26. Lxf3 Pxf3+ 27. Txf3 De zwarte zwaktes en het loperpaar heffen elkaar dan op. Wit is in ieder geval zijn inactieve loper op g2 kwijt dan.
25… a5 26. Pc2 Tfb7
Dreigt nog niet op b3 te slaan (wegens de paardvork op e7) maar wel eventueel op c4.
27. Pce3
Een onnauwkeurige zet wegens 27…a4!, maar Gelfand gaat verder alsof er niets aan de hand is. Houdini geeft overigens 27. Tbd1 Pd3 28. Pce3 Tf7 29. Tb1 Tfb7 30. Tbd1 Tf7 als beste… (achteraf gezien was dit ook de verstandige voortzetting geweest voor Nakamura)
27… Pc6 28. c5
Hier en op de volgende zet had wit beter zijn loper kunnen activeren door 28.g4 (of 29.g4) te spelen.
28… Txb3 29. Pb6 Txb1 30. Txb1 Le6
Gelfand zal hier blij zijn geweest met zijn beslissing op zet 18 om pion a2 op te gaan halen, want zijn eigen a-pion is nu erg lastig voor wit. Die dreigt nu ook al gewoon door te lopen.
31. Lf1 Ld4
31… a4 32. Lc4 Lxc4 33. Pexc4 houdt de a-pion nog net tegen.
32. Tb5 Kf7 33. Pec4 Kg7 34. Pd6?!
Meestal is het erg voordelig om een octopus op d6 te hebben, maar in dit geval had het paard eigenlijk beter op e3 gestaan, zoals snel blijkt.
34… Kf6 35. Pa4? e3!
En wel hierom. Met beperkt materiaal weet zwart een koningsaanval op te zetten.
36. fxe3 Lxe3+ 37. Kg2 Ld5+ 38. Kh3
De koning staat hier afzijdig, op zich al vervelend, maar ook bijna mat…
38… Txb5 39. Lxb5 Pe5 40. Pc3?
De laatste zet voor de tijdcontrole is de beslissende fout. Na 40. Pb6 Lf3 41. Pdc4 Pg4 42. Pxe3 Pxe3 43. g4 fxg4+ 44. Kg3 is wit uit het matnet ontsnapt en mag hij nog hopen op remise.
40… Lf3! 41. Le2
41. Pc4 Pxc4 42. Lxc4 Lxc5 geeft zwart twee lopers, koning en vrije a-pion tegen twee stukken, makkelijk gewonnen voor zwart.
41… Lxe2 42. Pd5+
42. Pxe2 Lxc5 is nauwelijks beter als de net genoemde variant.
42… Kg5 43. Pxe3 Pg4!
Met het plan 44…Lf3 en 45. ..Pf2 mat. Wit kan daar zonder stukverlies niets aan doen: 44.Pdxf5 helpt niet en 44.Pxg4 Lf1 is meteen mat. 44.Pdc4 Lf3 45.Pd1 helpt ook niet, na 45…a4 kan wit niet alles gedekt houden en ook nog de a-pion en het mat tegenhouden.
44. Kg2 Pxe3+ 45. Kf2 Pc4 0-1
Na 45….a4 was de a-pion niet meer tegen te houden, maar de partijzet is goed genoeg: zwart wint het pionneneindspel na 46.Kxe2 Pxd6 47.exd6 Kf6.
Zodoende stond Gelfand een half punt voor op Nakamura en een punt op Carlsen. De achtervolgers speelden in de achtste ronde tegen elkaar. Het leek een heel eenzijdige partij en dat was het ook wel, vrijwel de gehele partij stond wit zeer goed tot gewonnen maar op 1 moment miste Nakamura een goede kans op remise.
Carlsen – Nakamura
1. c4 e6 2. g3 d5 3. Lg2 c6 4. Dc2 Pf6 5. Pf3 dxc4 6. Dxc4 b5 7. Db3 Lb7 8. O-O Pbd7 9. d4 a6 10. Pe5 Db6 11. Le3 c5 12. Pxd7 Pxd7 13. d5
De stelling is nog bekend van Meier-Ponomariov, Dortmund 2011. Daar kwam wit na 13…exd5 14.Lxd5 Lxd5 15.Dxd5 Td8 iets beter te staan. Nakamura probeert de stelling gesloten te houden, maar na het witte antwoord heeft hij een groot probleem.
13… e5? 14. a4! b4
Liever zou zwart de pion op b5 laten, maar dit leidt ook tot grote problemen, bijvoorbeeld 14… Le7 15. axb5 axb5 16. Txa8+ Lxa8 17. Pc3 b4 18. Da4 Lb7 19. Lh3 Lc8 20. Pe4 is uit. Ook 14… c4 15. Lxb6 cxb3 16. Lc7 is duidelijk beter voor wit.
15. Pd2
Vanaf hier speelt het vanzelf voor wit.
15… Ld6 16. Pc4 Dc7 17. f4 O-O 18. Tac1
Dreigt 19.fxe5: waarna Pxc5 een pion verliest en 19…Lxe5 20.d6! ook erg vervelend is.
18… exf4 19. Lxf4 Lxf4 20. gxf4
Nu dreigt zwart overrompeld te worden in het centrum, en helaas voor hem is tegen e4 en e5 niets te beginnen (f5 gaat helaas niet.
20… a5 21. e4 Tae8 22. e5 La6
Het ziet er hopeloos uit voor zwart, maar Carlsen blijkt ook maar menselijk: juist omdat hij zo goed staat verliest hij een beetje de focus.
23. Tfe1 Kh8 24. Pd6 Te7 25. De3 Dd8 26. b3 g5 27. Kh1 Db8 28. Df2 gxf4 29. Dxf4 Ld3
Tot zover niets aan de hand, na 30.Lh3! was de partij vast snel afgelopen. Er dreigt dan o.a. simpel 31.Lxd7 en 32.Txc5. In plaats daarvan mist Carlsen een truc…
30. Te3? Lg6?
De truc was 30… Txe5! 31. Txe5 Dxd6 32. Tf5 Dxf4 33. Txf4 c4 waarna zwart goede compensatie voor de kwaliteit heeft. 31. Tf1?!
Weer was 31.Lh3 erg sterk. 31…Txe5 verliest dan gewoon een stuk na 32.Lxd7.
31… Txe5!
Een zet te laat, maar nog steeds de beste kans.
32. Txe5 Dxd6 33. Te8 Dxf4 34. Txf8+ Kg7!
Veel beter dan meteen terugslaan: de koning kan nu helpen de d-pion tegen te houden.
35. Txf4 Kxf8
Wit staat nog beter (zolang hij Ke7 niet toelaat), maar winst is moeilijk. b3 is zwak, en hij moet ook rekening houden met de doorbraak c5-c4. Vanaf nu begint Carlsen echter weer sterk te spelen.
36. d6! Pe5 37. Lf1! Lc2?
Op zich logisch, want b3 is moeilijk te dekken. Het blijkt echter niet nodig voor wit om dit te doen, 37…Ke8 was daarom beter waarna zwart nog behoorlijke remisekansen heeft.
38. Lb5! f5
De pointe van het witte spel: 38… Lxb3 39. Tf5! f6 40. Txf6+ Pf7 41. d7! Ke7 42. Tf5! waarna c5 er ook afgaat.
39. Kg2 c4
Dit verliest, maar waarschijnlijk was de zwarte stelling sowieso niet meer te houden.
40. Lxc4 Le4+ 41. Kg3 Pxc4 42. bxc4 Ke8
42… b3 43. Tf2 Lc2 om door te lopen faalt op 44.Te2 (of 44.Td2) omdat wit met schaak promoveert.
43. c5 Lc6
43… Kd7 44. Th4 Kc6 45. Kf4 b3 46. Txh7 b2 47. Tc7+ Kd5 48. Tb7 Kxc5 49. Txb2 Kxd6 50. h4 +-
44. Txf5 Lxa4 45. Te5+ Kd8 46. Te7 Lc6 47. Tc7 1-0
In de laatste ronde speelden zowel Gelfand als Carlsen remise, waarmee de Israëliër het halve punt voorsprong behield. De arme Nakamura verloor weer, met wit van Morezevich, en eindigde uiteindelijk op 50%. Daarmee deed hij het nog altijd beter dan Anand en Kramnik, die laatste en voorlaatste eindigden…
Eindstand:
1 Gelfand 6pt 2 Carlsen 5.5pt 3 Caruana 5pt 4 Mamedyarov 5pt 5 Andreikin 5pt
6 Nakamura 4.5pt 7 Karjakin 4pt 8 Morozevich 3.5pt 9 Anand 3.5pt 10 Kramnik 3pt
