Hoogeveen, Hoogeveen… wat doe je nu?

De organisatie van het Univé-toernooi in Hoogeveen gaat een nieuwe koers varen. De verandering in de toernooiformule is niet groot. De kroongroep bestaat uit twee tweekampen in plaats van een vierkamp.

Wel een revolutionaire verandering is dat toernooidirecteur Jeroen van den Berg na zeventien jaar zomaar is vervangen door Loek van Wely. Uit onvrede met dit besluit is het voltallige toernooicomité opgestapt.

Voor Schaaksite sprak ik met de afgetreden toernooisecretaris Johan Valk, bestuurslid Sytze Faber en Jeroen van den Berg.

In 2001 (en veel vaker) nam Loek van Wely zelf aan het toernooi deel. Hier zit hij tussen Lazaro Bruzon, Viktor Kortchnoi en Judit Polgar. Samen met Polgar won hij het toernooi.

Alle drie waren ze erbij, in maart 1997 op een persconferentie in Hoogeveen waarop het VAM-toernooi, zoals de eerste naam luidde, werd gepresenteerd. “Wij gaan iets nieuws doen”, waren de openingswoorden van Faber, de trotse burgemeester van Hoogeveen. In de Canon van het Nederlandse schaak is de ontstaansgeschiedenis te lezen.

Lex Jongsma was door de directeur van de sponsor (een kennis van hem) erbij gehaald als adviseur. Jongsma haalde Jeroen van den Berg erbij, als erkend schaakorganisator. Johan Valk was bij de gemeente beleidsadviseur kunst en cultuur. Hij had het toernooi bedacht! Bij de eerste editie, in de herfstvakantie van 1997, werd het toernooicomité aangevuld met Tom Thomas (sportambtenaar), Koos Stolk (hoofdarbiter) en nog enkele mensen van de gemeente en sponsor VAM, een afvalverwerkingsbedrijf dat later werd overgenomen door Essent, dat de sponsoring voortzette. Van den Berg werd perschef en vanaf de tweede editie toernooidirecteur.

Het was een hechte groep, die al snel goed op elkaar was ingespeeld. Van den Berg zocht de wereld af naar grootmeesters en jonge talenten. Hij was ook verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken tijdens het toernooi, maar wist die in goede handen bij Valk, Thomas en hun collega’s. Zeventien jaar lang bleef het comité vrijwel ongewijzigd, zelfs nadat Valk en Thomas als ambtenaar met pensioen gingen.

Aanvankelijk werd ieder jaar de sterkste vrouw ter wereld uitgenodigd. Steeds weer constateerde het comité dat dat Judit Polgar was. Zij had het in Hoogeveen altijd reuze naar haar zin en dat gold ook voor de meeste van haar tegenstanders.

De toernooiformule moest wel een paar keer worden aangepast. Zo werd aanvankelijk voor de kroongroep altijd de sterkste vrouw ter wereld uitgenodigd, maar als Judit Polgar daarvoor bedankte was de op een na sterkste vrouw wel eens te zwak voor de groep. Ook de wereldjeugdkampioen, die standaard werd uitgenodigd, was niet altijd even sterk. Al wonnen de opeenvolgende jeugdkampioenen het toernooi wel vele malen! Het uitnodigen van een oud-wereldkampioen was leuk, maar ook niet altijd een succes. Toen verzekeringsmaatschappij Univé de sponsoring in 2009 overnam, besloot het comité op verzoek van die sponsor dat de vierkamp altijd supersterk bezet moest zijn en niet moest worden beperkt door wat ooit was bedacht als stoffige toernooiformule. Zo geschiedde.

Sytze Faber, net gepensioneerd als burgemeester van Hoogeveen, zit hier in 1999 tussen Ed van Thijn (links, oud-burgemeester van Amsterdam) en Gerard van Egenschot (directeur van sponsor VAM). Op de achtergrond Johan Valk.

Behalve een toernooicomité was er een Raad van Toezicht. Die werd enige jaren geleden omgevormd tot een bestuur, dat zich iets actiever met het beleid ging bezighouden. Tot het bestuur behoort de inmiddels gepensioneerde burgemeester Faber, die via het toernooi in het bestuur van de KNSB terechtgekomen was en de schaakwereld dus goed kent. Na het toernooi van vorig jaar besloot het bestuur dat er weer wat moest gebeuren, het toernooi kon wel een opwaardering gebruiken. Geen probleem voor Van den Berg, die in Nederland en daarbuiten al vele toernooiformules van dichtbij heeft bestudeerd. Terwijl hij erover nadacht, en ook al een suggestie had gedaan, kwam het bestuur echter in contact met Loek van Wely, die een enthousiast idee had. Hoogeveen was in 2012 wereldkampioen steden geworden (een merkwaardige titel, omdat het team Giri, Sokolov, Tiviakov, Smeets toch niet echt ‘Hoogeveen’ genoemd kan worden) en Van Wely opperde tijdens het Univé-toernooi een revanchematch van de finale te houden. Het plan werd overwogen, er werd serieus naar gekeken, het ging uiteindelijk niet door maar opeens was Loek van Wely toernooidirecteur van het Univé-toernooi. Jeroen van den Berg was intussen al bezig met zijn voorbereidingen, die altijd al een maand of twee na het vorige toernooi beginnen en veel meer omvatten dan alleen de keuze voor de kroongroep. Het droge berichtje dat hij kon stoppen kwam als een enorme klap. “Dit had ik echt niet zien aankomen”, zegt hij daar nu over. Hij weet het al twee maanden en de eerste emoties zijn voorbij, maar de teleurstelling is nog groot.

Jeroen van den Berg (rechts) is blij bij de prijsuitreiking van 2001, met Michael Goerevitsj die de open groep won.

De andere leden van het toernooicomité waren ook verbijsterd en besloten unaniem hun taak neer te leggen. Na zeventien jaar was het plotseling voorbij. Bij Johan Valk zijn de emoties nog hoorbaar. “Het toernooi was een deel van mijn leven. Ik was naar de schakers het gezicht van het toernooi en naar mijn collega’s bij de gemeente het gezicht van de schakers. Wij zijn niet door het bestuur aan de kant gezet, maar Jeroen was één van ons. We zijn zelf opgestapt.”

Uit de mond van Sytze Faber klinkt uiteraard geen verkeerd woord over Van den Berg. Zijn uitleg: “We vonden het tijd voor een nieuwe impuls, we wilden iets nieuws en Loek van Wely had het beste verhaal. Hij kwam bij ons in beeld tijdens het sponsordiner, tijdens het toernooi van vorig jaar. Bij alle aanwezigen kwam hij prettig en geestig over. Ik ben een Fries en bij mij is het vergelijkbaar met Marco van Basten die wordt binnengehaald bij Heerenveen.”

Jan Timman is er dit jaar weer bij. In 1999 kreeg hij voor het eerst de hoofdprijs, een glazen schaakspel, uit handen van burgemeester Willem Urlings.

In plaats van een vierkamp worden er twee matches gespeeld: Anish Giri tegen Alexei Sjirov en Jan Timman tegen Baadur Jobava. Dat is interessant, maar geen reden om Van den Berg te vervangen door Van Wely. Van den Berg zou met een vergelijkbaar idee zijn gekomen. Een bijzonderheid is, dat behalve de zetten en de computerevaluatie tijdens de live-weergave op internet ook de hartslag van de spelers wordt doorgegeven. Niet voor het eerst trouwens en ook geen reden om de toernooidirecteur te vervangen.

Zo blijven er vragen. Een topsporter die toernooidirecteur wordt is niet uniek, zie Richard Krajicek bij het tennistoernooi in Rotterdam. Maar die was al gestopt met toptennis, terwijl Van Wely volgende maand deelneemt aan het Nederlands kampioenschap, om maar wat te noemen. Moeten topschakers en bestuurders niet als twee gescheiden groepen opereren? Heeft het bestuur voorzien dat met het vertrek van Van den Berg het complete hart uit het toernooi zou verdwijnen, de mensen die er hun ziel en zaligheid in legden, die het hebben bedacht en er zeventien jaar lang liefdevol voor hebben gewerkt? Is Van Wely een constante factor voor de toekomst? Heeft hij behalve een passie voor topschaak ook een passie voor de eenvoudige mensen op de werkvloer, zoals Van den Berg die heeft? Op dat soort vragen behoor je te antwoorden dat je de nieuwe toernooidirecteur de kans moet geven en het voordeel van de twijfel. Hem is, voor zover ik van de betrokkenen heb begrepen, ook niets te verwijten. Van Wely gaat, zoals hij vaker heeft gedaan, een nieuw avontuur aan. Maar de grootste vraag is: beseffen ze in Hoogeveen wat ze hebben weggegooid?

(Alle foto’s zijn gemaakt door de schrijver van dit artikel.)