Column 52: Sparren in het blindschaak
Uit de tijd van Morphy weten we dat hij een zeer sterke blindschaker was. Zijn verrichtingen op dit gebied zijn fenomenaal te noemen; later zwoor hij het schaken volledig af. Veel later werd bekend dat autoriteiten in de voormalige Sovjet-Unie het blindschaken verboden. Het zou een aanslag zijn op iemands (geestelijke) gezondheid. Daar hadden ze in andere landen lak aan. In 1937 vestigde George Koltanowski in Edinburgh een wereldrecord met een blindsimultaan aan 34 borden (+24 =0 – 10).
Het record bleef staan tot Miguel Najdorf het in 1943 in het Argentijnse Rosario aan 40 borden deed (+36 =1 –3). Daarna verbeterde hij zijn huzarenstukje in Sao Paolo (Brazilië) in 1947 (+39 =4 – 2). Het huidige record wordt geclaimd door de Hongaarse GM Janos Flesch (rechts op de foto van Wikipedia) in Budapest 1960. Hij zou op 52 borden simultaan hebben gespeeld (+31 =3 – 18). De records van Najdorf en Flesch zijn volgens bepaalde bronnen onbetrouwbaar omdat de juiste details van de evenementen niet op duidelijke wijze zijn vastgelegd.
Ik heb tegen Flesch overigens nog de degens gekruist in een open toernooi in het Engelse Ramsgate. Nadat die partij gespeeld was, kwam hij iets later tijdens een rustdag op tragische wijze om het leven bij een auto-ongeluk.
Zelf had ik als jong spelertje enige ervaring op het gebied van het blindschaak opgedaan. Tijdens mijn middelbare schooltijd speelde ik soms in de pauze tegen twee tegenstanders tegelijk blind, terwijl ik ook nog een potje zat te kaarten met drie anderen. Dat is helemaal niet zo’n uitzonderlijke prestatie, maar voor ‘niet-schakers’ zag het er wel stoer uit.
Blindschaak heeft sowieso een magische klank bij veel mensen en wellicht sprak dat idee Joop van Oosterom ook aan toen hij een toernooivorm had bedacht waarin hij wereldtoppers zowel een rapidpartij als een rapidblindpartij tegen elkaar liet spelen. Dit toernooi, dat werd opgedragen aan zijn oudste dochter Melody Amber, heeft vele jaren een succesvol bestaan gekend, totdat het wegens de slechte fysieke gesteldheid van Van Oosterom werd beëindigd. Het toernooi is uiteindelijk 20 maal gespeeld in de periode van 1992 – 2011.
De eerste keer dat Loek van Wely voor deze vuurproef werd uitgenodigd, had hij weinig tot geen ervaring met het spelen. Hij zocht een sparringpartner die met hem dat blindschaak eens even wilde oefenen. Omdat we elkaar al sinds jaar en dag kennen (zie ook het artikel Van Wely en de bushalte ), maar vooral ook omdat ik in de buurt woonde en vermoedelijk een gewillig slachtoffer was, kreeg ik een telefoontje. Of ik zo’n vier rapidpotjes wilde spelen, waarin ik met bord en hij zonder bord zou spelen. Hij zou dan de helft meer tijd krijgen en ik moest noteren en de klok bedienen. Hoewel ik al zo’n donkerbruin vermoeden had hoe dit zou voor mij zou gaan aflopen, stemde ik in met het voorstel. Misschien heb ik een selectief geheugen, heb ik het grotendeels uit mijn geheugen verbannen, maar waarschijnlijk is het 4-0 of 3½ – ½ voor de grootmeester geworden. De notatie van de partijen heb ik helaas niet meer en door een computercrash al een hele tijd geleden ben ik een groot deel van mijn partijen (inclusief analyses) kwijt, ook mede omdat de dubbele back-up niet in orde bleek te zijn… De eerste partij staat mij nog wel gedeeltelijk voor de geest. Dat was de eerste uit deze minitweekamp.
|
|
|
Van Wely (blind), Loek – Grooten, Herman
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 b6 4. a3
Typisch Van Wely: hij weet dat ik dit systeem graag met wit speel en daarom zoekt hij mij daarin nu op.
4…La6 5. Dc2 Lb7 6. Pc3 c5 7. e4 cxd4 8. Pxd4 Pc6 Hier is 8…Lc5 een belangrijk alternatief.
9. Pxc6 Lxc6
Deze stelling heeft een voorgeschiedenis. Zelf kreeg ik als witspeler tegen GM Tony Miles deze speelwijze ooit voorgeschoteld. De Brit behoorde even tot de wereldtop en hij won op originele de schoonheidsprijs met zijn zege op mij. Later slaagde ik erin in zijn voetsporen zelf ook een fraaie partij op IM Farago te winnen, nu met zwart. Wat die schoonheidsprijs trouwens inhield, beschrijf ik in mijn column getiteld ’schoonheidsprijs’.
10. Lf4
Dit doorkruist eventjes de zwarte opzet, hoewel dat niet van lange duur is. Ik ging destijds verder met 10. Le2 om e4-e5 te dreigen omdat nu … Pf6-g4 uit de stelling is gehaald. Maar Miles antwoordde met het gepointeerde 10…Db8!?
10…Ph5!
De juiste manier
11. Le3 Db8
Dit is allemaal nog bekend, bijvoorbeeld uit een mooie partij Lutz-Karpov, 1993. Bekend is de ongelooflijke blunder van Karpov in zijn partij tegen Christiansen, Wijk aan Zee … 11…Ld6?? 12. Dd1! Dit voorval heb ik beschreven in ‘This is the complete bottom’.
12. g3
Uiteraard moet wit verhinderen dat het paard naar f4 kan.
12…Lc5 12…f5 13. O-O-O Pf6 is de bewuste partij.
13. Lxc5 bxc5 14. O-O-O
Eigenlijk hield mijn theoriekennis al eerder op. 12… Lc5 was al improvisatie, maar ik kon me – vooral door het snelle spel van mijn tegenstander – voorstellen dat het nog allemaal wel eens eerder op het bord had gestaan. Inderdaad zijn er betrekkelijk veel partijen mee bekend. Ik besloot nu, na een tijdje nadenken, om eens een langzaam strategisch plan in de stelling te vlechten. Daarbij was ik uiteraard heel benieuwd of hij dat blind ook zou zien aankomen. 14. f4 werd gespeeld in een partij Sakaev-Solozhenkin, 1995.
14…g6!?
Het idee is om het paard niet terug te spelen naar f6 (wat in alle partijen die ik later met de stelling heb kunnen vinden het standaardplan is) terug te spelen, maar het via g7, de voorbereidende zet … e6-e5, e6 naar het prachtige veld d4 om te spelen. 14…O-O 15. f4 Pf6 En dit is eerder op het bord verschenen, o.a. in Khalifman-Nisipeanu, 1999 en Lautier-Anand, 1995.
15. f4
Vooralsnog speelt Loek de juiste zetten, maar vermoedelijk had hij hier nog niet door wat ik aan het doen was.
15…Pg7 16. Lg2 Gezien het vervolg, moet hij hier misschien voor een andere set-up kiezen. Zo komt wellicht 16. Lh3 in aanmerking, een zet die hij na de partij onmiddellijk voorstelde.
16…e5?!
Dat was dus het idee. Veld e6 wordt vrijgemaakt voor het paard. De gedachte was als volgt: wit kan geen f4-f5 antwoorden en daarmee slaagt zwart in zijn opzet. De factor dat hij veld d5 kwijtraakt is van ondergeschikt belang. Het paard op d4 blijkt weldra een reus, terwijl die van wit op d5 er desgewenst afgeslagen kan worden. Wat klopt er niet aan deze redenering?
17. Pd5?!
Daarmee krijgt zwart min of meer zijn zin.
Wit had hoe dan ook 17. f5! moeten spelen. De tactische rechtvaardiging zit hem in de volgende variant. 17…gxf5?! [17…O-O is relatief beter, maar zwarts plan is in duigen gevallen.] 18. exf5 Lxg2 19. Dxg2 Pxf5 Zwart heeft een pion verdiend, maar ten koste van een heleboel. Zijn witte velden zijn vreselijk verzwakt en wat erger is: zijn koningsstelling is danig verzwakt. De allersterkste voor wit is nu 20. Pe4! Pd4 21. The1 en dit zal zwart vermoedelijk niet overleven.
17…Pe6 18. Thf1 Pd4
Het paard heeft de plaats van bestemming bereikt. En daarmee heeft hij een substantieel voordeeltje weten te bereiken.
19. Dd3
Gek genoeg kan 19. Pf6+ hier. Na 19…Ke7 heeft wit 20. Df2 exf4 [Vooral niet 20…Kxf6?? wegens 21. fxe5+ Kg7 22. Dxf7+ Kh6 en wit heeft een slimme manier om de positie van de dame optimaal te krijgen. 23. Df4+ Kg7 24. Df6+ Kh6 25. Dh4+ Kg7 26. De7+ Kh6 27. Txd4 cxd4 28. Tf4 en het gaat mat.] 21. Txd4 cxd4 22. Dxd4
19…O-O
De rest van de zetten kan ik me totaal niet meer voor de geest halen. Wel dat zwart over de b-lijn met een toren wist binnen te komen, maar dat wit aan de andere kant probeerde een counter op te zetten. Zwart kwam ergens gewonnen te staan, maar ging – mede onder druk van de klok – toch nog ten onder.
1-0
Achteraf gezien bleek dat het vinden van het idee van het wat mysterieuze idee achter 14… g6 in een blindpartij lastig te vinden was. Niettemin was ik onder de indruk van zijn capaciteiten als blindspeler. Ik had verwacht toch iets meer weg te halen met bord tegen een speler zonder bord, maar dat bleek niet het geval. Dat Van Wely in de meeste van de Ambertoernooien in de onderste regionen eindigde, geeft aan hoe sterk die wereldtop wel moet zijn.
(Meer artikelen van de auteur via even doorklikken ) .
De Duitser FM Marc Lang zette in 2011 een officieel wereldrecord voor blindschaken: www.chessvibes.com/?q=reports/fm-marc-lang-sets-new-blindfold-simul-record-of-46-boards
Bedankt voor de aanvulling, dit record is me inderdaad ontgaan, hoewel ik nog wel ‘gegoogeld’ had hierop :).
Herman, de link naar ‘This is the complete bottom’ is niet de juiste. Mijn complimenten voor het interessante artikel. Hans Meijer.
Beste Hans, bedankt voor de complimenten en de melding; de link is inmiddels in orde gemaakt.