Schaakrubrieken weekend 25 februari 2017
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Schaakluilekkerland
Ik vond een oud schrift met krantenknipsels over het zonetoernooi in Wageningen in 1957. Ik was toen dertien en ik spaarde partijnotaties. De artikelen waren geschreven door Lodewijk Prins, de schaakmedewerker van Het Parool. Heel schakend Nederland leefde mee met Hein Donner in zijn strijd om een plaats in het interzonetoernooi en Prins, een levenslange vijand van Donner, deed loyaal of hij ook meeleefde. Er was ook een knipsel met een artikel dat ondertekend was door C.B. van den Berg. Die werkte voor de D eTeleg ra af, een krant die er bij ons thuis niet inkwam, dus een vriendelijke buurman heeft waarschijnlijk dat artikel voor me uitgeknipt. Voor mijn verzameling had ik in mijn schrift ook een aantal partijen opgeschreven van grote schakers zoals Keres en Euwe, en een van mezelf uit een wedstrijd van het Cartesius lyceum tegen het Vossius gymnasium. Ach, wat speelde die jongen van het Vossius slecht, en wat een domme commentaren had ik opgeschreven. Toen ik honderd partijen had verzameld was ik blij en had ik het gevoel dat ik er een leven mee voort kon. Nu heeft mijn database bijna zes miljoen partijen. Ik kijk naar de app Follow Chess, een van de vele manieren om alles van belang live te volgen. Op het scherm staan 40 partijen uit het Aeroflot toernooi in Moskou, waar Benjamin Bok en Jorden van Foreest spelen. Met twee muisklikken ben ik bij de halve finale van het WK van de vrouwen. Sopiko Guramishvili, met wie ik vorige week meeleefde, is al eerder uitgeschakeld. Ik kan ook kijken naar het Grand Prix toernooi in de Verenigde Emiraten of naar Batavia Blitz in Amsterdam. Een snelschaaktoernooi live volgen is opwindend. Er is nog veel meer, en je vraagt je af hoe je ooit zonder kon.
Ding Liren – Richard Rapport, Grand Prix 2017, Sharjah, Verenigde Emiraten.
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 b6 4. g3 Lb7 5. Lg2 Lb4+ 6. Ld2 a5 7. 0-0 0-0 8. Lf4 Le7 9. Pc3 Pe4 10. Dd3 Pxc3 11. bxc3 Dc8 12. e4 d6 13. Tfe1 Pd7 14. Tad1 a4 15. h4 Ta5 16. Lc1 Te8 17. Ph2 Da8 In een oude opening vlecht Rapport een origineel patroon. Zijn Ta5 heeft invloed op de vijfde rij en zijn Da8 op de diagonaal. Of het behalve origineel ook goed is, is wat anders. 18. Pf1 Pf6 19. d5 Wit gaat tot actie over. 19…Lf8 20. Pe3 a3 21. f4 Ta4 22. e5 Pd7 23. h5 Pc5 24. Df1 h6 25. Td4 Dekt c4 en maakt in sommige gevallen de aanvalszet Tg4 mogelijk. 25…Da5 26. Ld2 exd5 27. Pxd5 c6 28. Pb4 Da8 29. exd6 Td8 30. f5 Pd7 Wit staat een pion voor, maar hij moet energiek spelen om in het voordeel te blijven. Een sterke zet was nu 31. Te7 en als zwart dan een stuk wint met 31…c5 heeft wit na 32. Lxb7 Dxb7 33. Tg4 cxb4 34. Lxh6 een winnende aanval. Een prachtige computervariant.
19-jarige Shiqun Ni weet als enige outsider ver te komen
De knock-outtoernooien om de alternatieve FIDE-wereldtitel in de periode 1997-2004 werden soms loterijen genoemd die ongewenste kampioenen als Alexander Khalifman en Roestam Kasimdzjanov opleverden. Het woord is blijven hangen. Onlangs nog zei wereldkampioen Yifan Hou dat ze haar titel niet wenste te verdedigen in de loterij in Teheran, die het knock-out-WK voor vrouwen volgens haar was.
Het is de vraag of de critici gelijk hebben. Sinds de introductie in het Interpolistoernooi in 1992 is ruime ervaring opgedaan met de knock-outformule en kan worden vastgesteld dat die bijna altijd waardige winnaars oplevert. Anand won het FIDE-WK tweemaal en in het knock-out World Cup toernooi, dat sinds 2007 om de twee jaar plaatsvindt, ging de hoofdprijs altijd naar een speler uit de elitecategorie. Misschien zijn Khalifman en Kasimdzjanov de uitzonderingen die de regel bevestigen.
Het verloop van het vrouwen-WK bewijst opnieuw dat ook in een knock-outtoernooi vrijwel altijd de sterksten om de hoogste prijzen spelen. Voor de kwartfinales kwalificeerden zich zes van de acht hoogstgeplaatste deelneemsters. Het was hooguit een kleine surprise dat de als negende geplaatste Chinese Zhongyi Tan vervolgens ten koste van haar favoriete landgenote Wenjun Ju doordrong tot de laatste vier.
Een andere Chinese, de 19-jarige Shiqun Ni, was de enige outsider die ver wist te komen. Ze ging in de kwartfinale ten onder tegen de Russische oud-kampioen Alexandra Kostenjoek, nadat ze voordien met drie hoger aangeslagen spelers had afgerekend.
Vooral haar 2-0-zege op Valentina Goenina maakte indruk. De Russin bleef in december in een rapidtoernooi in Londen met de opzienbarende score van negen punten uit tien partijen 42 grootmeesters voor.
Shiqun Ni – Goenina Teheran 2017
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. c3 d5
Goenina moest ten koste van alles winnen, nadat ze de eerste partij van de minitweekamp had verloren. Verstandiger was daarom 3 … Pf6, een zet die meer kansen op een ongebalanceerde stelling biedt dan het vervlakkende 3 … d5.
4. exd5 Dxd5 5. d4 Lg4 6. Le2 e6 7. h3 Lf5 8. Le3 cxd4 9. Pxd4 0-0-0
Zonder de dwang van het moeten winnen zou zwart waarschijnlijk 9 … Pxd4 10. Dxd4 Dxd4 11. Lxd4 Pe7 hebben gespeeld.
10. 0-0 Ld6 11. Pd2 Pge7 12. Db3 Lb8 13. Tfd1 Da5?
In de hoop op complicaties in een middenspel met dames op het bord maakt zwart een zware fout. Na 13 … Dxb3 14. P2xb3 zou de kans op winst minimaal zijn geweest.
Met de dreiging 15. Pc4 Da6 16. Pcd6+
14 … Td5 15. Pc4 Dd8 16. Lf3 b6 17. Da3! Kd7 18. Pcd6 Lg6 19. c4! Pe5 20. Le2 Lc2 21. cxd5 Pxd5 22. Td2 Lg6 23. Pc4 Df6 24. Pc3 Pxc4 25. Lxc4 De5
Dreigt een onschuldig schaakje. Wit trekt zich er niets van aan.
26. Pxd5 Dh2+ 27. Kf1 exd5 28. Txd5+ Ke6
Zwart geeft op. Ze staat mat na 30 … Kf5 31. g4+.
TataSteel Challengers
Het TataSteeltoernooi met zowel wereldtop als een kleine twee duizend liefhebbers is net een grote zalm. Het neusje komt in de media en is in vorige rubrieken uitvoerig behandeld, nu leggen we de tweede groep op de schaal: de Challengers. Ook weer een sterke bezetting met vijf top honderd spelers: Markus Ragger (Australië, geboren 1988, Elo 2700), Gawain Jones (Engeland, 1987, 2680), Ilia Smirin (Israël, 1968, 2670), Jeffery Xiong (USA, 2000, 2670) en Nils Grandelius (Zweden, 1993, 2650). Ik had vooraf hoge verwachtingen van onze jeugdspelers Jorden van Foreest (1999) en Benjamin Bok (1995) en had alle vertrouwen in de gevestigde kracht van Erwin l’Ami (1985) die alle drie een Elorating hebben van ongeveer 2610. Een op voorhand moeilijk in te schatten kracht was de Chinese ex-jeugdwereldkampioen Shanglei Lu (1995, 2620). Er zaten twee lieftallige koppen van Jut bij: Sopiko Guramishvili (Georgië, 1991, 2370) en Tingjie Lei (China, 1997, 2460). Kortom, het beloofde spannend en dramatisch te worden en dat werd het ook.
De slotstand spreekt voor zich:
1.Jones, Ragger 9 3.Xiong 8,5 4.Hansen, Lu, Smirin 8 7.Tari (Noor) 7,5 8.l’Ami, Grandelius 7 10.Bok 5,5 11.Dobrov (Rus) 4,5 12.Van Foreest 4 13.Lei 3,5 14.Guramishvili 1,5
Bij de onderste drie ging alles mis wat er mis kon gaan. Jorden is nog jong en heeft een mooie toekomst maar hij zal de zaken serieuzer moeten aanpakken als hij echt wil doorstoten naar de wereldtop. Vaak komt hij de opening niet goed door.
Zwart wil geen kwaliteit geven (19…Kf8 20.Pe6+) dus moet hij wel overgaan tot
19…d5 20.Pxd5 Lxd5 21.Lxd5 Pxd5 22.e4 f4!?
Daar zit een origineel plan achter. Normaal is 22…c6 23.exd5 cxd5 24.0-0 d4 25.Tfd1 f4 26.Dh3 Kg8 en wit staat wel beter maar er is nog genoeg te spelen. 23.Dh3 Pe3! 24.Txd8+ Taxd8 25.Ke2 Td4 26.Tc1 Ted8 27.Dh5+ Kg8 28.Dxe5 Td2+ 29.Ke1 h6 30.Dxc7 T8d3 31.c6 Kh7 32.Da5 Txg2 33.c7 Td1+ 34.Txd1 Pc2+ 35.Kf1 Pe3+ remise. Jammer dat zwart met sterk inventief spel maximaal remise kon maken vanuit de diagramstelling.
Benjamin Bok was niet in vorm. Wit heeft alles gedekt en als hij e7-e5 tegenhoudt kan zwart niets doen: 35.Td4 Pe6 36.Td2 Pc5, maar wit voelt het gevaar niet en wordt in luttele zetten overspeeld:
35.Tb1 e5 36.a3 e4 37.b4 Te8 38.Td4 exf3 39.Pc3 axb4 40.axb4 Pe4+ 41.Pxe4 fxe4 en met een pion meer en twee ver opgerukte vrijpionnen won zwart soepel.
Erwin l’Ami speelde een gedegen toernooi, hij won van beide dames, verloor van Jorden en hield de rest keurig op remise. De onderlinge partij tussen de winnaars was cruciaal.
Wit staat actiever maar als zwart snel zijn toren laat meeverdedigen (Ta1-d1) is er nog alle hoop. Tijdnood beslist.
35…h6 36.Pb3 Kd7? De enige weg lag in 36…Ta3 om de witte stukken te binden. 37.c6+! Kc8 want 37…Kxc6 38.Te6+ Kd7 39.Pc5+ verliest op slag.
38.Pc5 Ta1 39.Te8+ Ld8 40.Pe6 Td1 41.h4 g6 42.Kb3 Td2 43.Tg8 h5 44.g5 Td6 45.Pxd8 Txd8 46.Txg6 Kb8 47.Th6 en wit won na nog wat zetten. De kans is groot dat beide winnaars voor de hoofdgroep van TataSteel 2018 worden uitgenodigd.
Het gaat natuurlijk om de inhoud, maar het oog wil ook wat. Bijvoorbeeld de harde prachtbanden, het grote formaat en aantal bladzijden van de biografieën die bij McFarland Books verschijnen van minder bekende schaakgrootheden uit de dagen van Olim. Zoals nu van H. Renette: H.E.Bird (1829-1908) A chess biography with 1.198 games. In ruim 600 pagina’s leidt de auteur ons door het leven van de schaker maar, zoals in deze serie boeken gebruikelijk, ook door de 19e eeuw met de grote veranderingen op sociaaleconomisch gebied die het leven ingrijpend beïnvloed hebben.
De ouders van Henry waren eerst travellers maar vestigden zich toch ergens waar de hoofdpersoon een goede opleiding genoot. Pas in 1873 ging hij serieus schaken. Sport werd nog nauwelijks professioneel beoefend in Engeland, met uitzondering van voetbal, schaken al helemaal niet. Maar dat kon de hoofdpersoon van dit boek niet veel schelen, hij was ‘liefhebber’ met een aanvallende stijl waarmee hij ook vaak op de koffie kwam, maar dat maakte niet uit, remise vond hij maar niets. Hij reisde langs vele wereldsteden, waaronder Gouda. Overal genoot hij ‘like a schoolboy’ van schaken tegen iedereen die maar wilde, ondanks kwakkelende gezondheid. Hij stierf in het harnas maar is nu helaas ook in Engeland vrijwel vergeten. Hij componeerde ook schaakproblemen die we in het boek terugvinden want niets is Renette’s oog ontglipt en de aanwezigheid van zo’n 1200 partijen mag ook opmerkelijk heten omdat Bird zelf niet veel noteerde. Een monument voor de man en de tijd waarin hij leefde. Hij was al 70 toen hij nog aan grootmeestertoernooien deelnam en voor hem gold zeker: ik ben wel een oude man maar als ze een vinger in mijn mond steken bijt ik wel. Zo tegen Janowski, gerenommeerd grootmeester: 1.e4 e5 2.f4 die slaat Bird zeker exf4 3.Lc4 Dh4† Een opening uit vroeger eeuwen maar nog zeer bruikbaar in het snellere schaakwerk. 4.Kf1 d6 5.d4 g5 6.Pc3 Pe7 7.Pf3 Dh5 8.h4 f6 9.e5 Lg7 10.exf? (wit speelt een beetje slordig, misschien toch een beetje door onderschatting, beter was 10.exd cxd 11.Pe4.) 10..Lxf6 11.Pe4 Tf8 12.De1 nu kan het paard daar niet heen na g4 12..h6 13.Kg1 g4 14.Pxf6 Txf6 15.Pd2 Pbc6 16.Pe4 Tf8 17.c3?? Ld3 18.Ld3 dxe 19.Lxe4 Ld7 20.d5 Pe5 21.Df2 Hoelang speel je door met een paard achter? Denk aan Carlsen-Giri, irriterend voor de tegenstander en in die inmiddels legendarische partij werd het, zoals ieder schaakliefhebber weet, toch nog remise al betekende dat wel dat beiden de volgende dag duidelijk de kluts kwijt waren. Misschien dacht Janowski wel aan een luguber schaakgrapje: nooit opgeven, de tegenstander kan altijd nog overlijden. 21… g3 22.Dd4 f3 23.Lg5 f2† 24.Kf1 Lb5† en wit gaf eindelijk op want na 25.c4 komt Lxc4† 26.Ld3 Lxd3† enz. Nu nog bijna 1200 partijen te gaan… Er zijn fraaie aanvalspartijen bij, hoogstaand positioneel spel was in die jaren pas in ontwikkeling bij wereldkampioen Steinitz
Yifan Hou wil alleen tegen mannen
De sterkste actieve schaakster ter wereld zal het wereldkampioenschap voor vrouwen niet winnen. Ze doet namelijk niet mee. De sterkste schaakster is misschien nog Judit Polgar, maar die is niet meer actief. De Chinese Yifan Hou steekt er nu boven uit. Bij de ‘mannen’ staat ze net iets onder de top honderd van de wereld, wat een stuk minder is dan Polgar, die in de top tien heeft gestaan. Voor het WK, dat momenteel plaatsvindt in Iran, heeft ze zich teruggetrokken. Hou is niet alleen wereldkampioene, maar ook met afstand de nummer één op de wereldranglijst van actieve speelsters. Haar bezwaar is, dat het WK in een toernooi wordt beslist. Bij de mannen is er een kandidatentoernooi, waarvan de winnaar de wereldkampioen in een match mag uitdagen. Dat wil ze bij de vrouwen ook. De FIDE werpt daartegenin dat voor een WK-toernooi wel een sponsor te vinden is, maar voor een kandidatentoernooi niet. Verder vindt Hou de formule van het toernooi niet deugen. Het is een knock-outtoernooi met matches van maar twee partijen, zoals dat eind jaren negentig bij de mannen werd geïntroduceerd, maar na een paar keer werd afgeschaft vanwege de vele bezwaren. Daar heeft Hou dus wel een goed punt.
Is het erg dat Yifan Hou zich terugtrekt voor het WK voor de vrouwen? Ach, ze steekt er net zo boven uit als Judit Polgar in het verleden. Zij wilde ook al snel niets meer met vrouwentoernooien te maken hebben. Gezien de genoemde toptiennotering van Polgar gaat de vergelijking nog een beetje mank, maar de overeenkomst is dat ook Hou nauwelijks of geen uitdaging meer heeft tussen de vrouwen en het sekseverschil in haar sport dus maar beter kan negeren.Dat doet ze volop, maar bizar is wat haar overkwam in het jaarlijkse grote toernooi in Gibraltar, begin januari. In de eerste negen ronden kreeg ze zeven vrouwen tegenover zich. De kans hierop is heel klein, maar het overkwam haar. Hoe erg is dat eigenlijk? Nou, in haar ogen zo erg dat ze in de tiende en laatste ronde, wel tegen een man, uit protest vijf belachelijke zetten speelde en toen opgaf. Een van die zeven vrouwen was trouwens haar landgenote Wenjun Ju, die (op afstand) tweede staat op de wereldranglijst. Hou verloor van haar. We hadden op het WK dan toch graag de confrontatie gezien. Tegen de Oekraïnse Mariya Muzychuk, nummer zes van de wereld, won Hou wel overtuigend.
Hou-Muzychuk
1.Pf3 d5 2.c4 c6 3.b3 Pf6 4.Lb2 Lg4 5.e3 Pbd7 6.Le2 e6 7.h3 Lh5 8.Pc3 Ld6 9.d3 h6 10.a3 0-0 11.g4 Lg6 12.Tg1
Niet rokeren, maar meteen aanvallen over de vleugel. Op zo’n Bosbooms, maar misschien beledig ik Hou daarmee.
12…e5 13.h4 dxc4 14.dxc4 Pc5 15.g5 e4 16.Pd2
Het logische 16.gxf6 exf3 17.fxg7 Te8 18.Lxf3 faalt op 18…Pd3+ met stukverlies.
16…hxg5 17.hxg5 Ph7 18.Pdxe4
Die staat toch genoeg gedekt?
18…Pxe4 19.Pxe4 Le7
Ja, maar na 19…Lxe4 20.Dd4 wint wit het stuk terug bij een florissante stelling met ook nog een pluspion.
20.Ld3 Lxg5 21.Dc2 De7 22.Pxg5 Pxg5 23.Lxg6
Kwaliteitwinst, maar het gaat zwart niet redden.
24.Ke2 Pxg1+ 25.Txg1 fxg6 26.Dxg6 Tf7
Dreigt mat in twee en daar heeft zwart geen goed antwoord op.
27…De8 28.Dh7+ Kf8 29.Th4 Dc8 30.Te4
Zwart geeft het op.
Voor beginners A7257
Voor gevorderden B7257
In de bespreking van de wittelijnen-thematiek is twee weken geleden thema B aangekondigd. Thema B wordt ook wel Somov-thema genoemd en heeft alles te maken met tweezet 909, waar dit thema voor het eerst werd vertoond. De componist E.N. Somov van dit probleem kreeg de eer om zijn naam te mogen verbinden aan dit thema. Tweezet 909 behaalde een derde prijs in het Russische schaaktijdschrift Schachmaty in 1928.
De definitie van thema B is: zwart opent een witte lijn dat naar een veld rond de zwarte koning kijkt, waardoor een matzet mogelijk wordt van wit die een andere witte lijn afsluit dat naar hetzelfde veld kijkt. Een definitie wordt vaak dan pas duidelijk als dit met voorbeelden wordt getoond.
De Duitse grootmeester Ahues bewerkte het thema B vele maken. Hij combineerde de thematiek met thematische verleidingen om dit thema meer inhoud en dimensie te geven. De tweezetten 910 en 911 zijn van hem en kunnen worden opgelost.
Markus Ragger is een Oostenrijker…
Lost in translation, neem ik aan: Austria… die fout zal wel vaker gemaakt worden.
Ik begrijp dat Donner het Interzonale toernooi net niet gehaald heeft. Hij werd vlak achter Szabo en F. Olafsson gedeeld derde samen met Larsen, die hij wel in een geweldige partij versloeg. Twee jaar later in 1959 kreeg hij de beloning, want hij werd toen grootmeester.
Al lezende in het boek Ich spiele auf Sieg van Larsen, kwam ik er achter dat er in 1958 in Den Haag een beslissings-match tussen Donner en Larsen werd gespeeld voor plaatsing voor het Interzonale toernooi. Larsen won door twee winstpartijen met 3-1.