Ook de Engelse opening geeft Carlsen geen voordeel

Het lijkt erop dat de witspelers in de tweekamp om de wereldtitel tussen Magnus Carlsen en Fabiano Caruana een probleem hebben. Want opnieuw slaagde de speler achter de witte stukken – in deze vierde partij was dat Carlsen – er niet in om maar een klein spoortje van voordeel te behalen. Aanvankelijk zag het er naar uit dat zich een levendige strijd zou gaan afspelen. De Noor koos vandaag voor 1.c2-c4. de Engelse opening. En dat deed hij niet zonder reden. In zijn eerste partij heeft 1.d2-d4 niets opgeleverd en misschien heeft zijn secondantenteam meer bedenktijd gevraagd om dat probleem op te lossen. Men heeft uiteraard van te voren ook bedacht hoe er gevarieerd kan worden. En dat ze niet stilgezeten hebben, blijkt uit de partij van vandaag. Want op de Engelse opening had de wereldkampioen ontdekt dat hij in het vierpaardenspel een vrij curieus variantje met 6…Lc5 speelde. En zijn resultaten waren niet meteen om over naar huis te schrijven. Zo sloegen Aronian en Anand door de stelling van Caruana heen en tegen zijn landgenoot Wesley So bereikte hij een (schamele) remise. Dus daarin kon hij natuurlijk even aan de tand gevoeld worden.
Maar Caruana had zijn huiswerk goed gedaan. Met de partij tegen So in het achterhoofd speelde hij zijn zetten snel en vol zelfvertrouwen, uiteraard in afwachting wat Team Carlsen zou hebben bedacht.

Zwart heeft zojuist 10…Pd4 gespeeld en op zet 11 kwam dan de afwijking op bovengenoemde partij: 11.b4. Het leverde wit een optisch voordeeltje op de damevleugel op, maar de opstelling die zwart innam, bleek erg solide te zijn. Sowieso is het standaardplan voor zwart om met een snel …Pc6-d4 gevolgd door …c7-c6 dé manier om de sterke loper op g2 in te perken. De vuistregel in dit type stellingen is, dat als dat lukt, het voor wit lastig is om er nog iets van te maken.
Vandaag had ik voor de grap maar eens simultaan zitten kijken naar zo’n vier livestreams. Ik zag een heleboel varianten op mijn netvlies voorbij komen waarin de meest interessante dingen gebeurden. Ik zet er weer een paar bij elkaar:

  

  

 

Maar in de actuele partij kwam er allemaal weinig van terecht. Dat is ook logisch want de spelers zijn in dit stadium van de tweekamp natuurlijk niet genegen om ongehoorde risico’s te nemen. Misschien hadden we wel een heel andere tweekamp gezien als Carlsen in de eerste partij wél de kansen had waargenomen die hij ‘gratis’ in handen gespeeld kreeg. Maar “als” bestaat niet in de sport. De wereldkampioen liet diverse mogelijkheden onbenut en moest uiteindelijk berusten in remise. En vanaf dat moment opereren beide spelers heel voorzichtig. Caruana heeft nauwelijks ervaring met het spelen van een tweekamp en moet na die hachelijke toestanden uit de eerste partij nog even op adem komen. Carlsen wacht geduldig af of zijn tegenstander wil gaan forceren en stelt zich ook behoedzaam op.
Toen de gelegenheid zich voordeed om de dames te ruilen en de tegenstander een dubbelpion te bezorgen, greep de witspeler die onmiddellijk aan. Hij had op dat moment ook niet veel beters. Maar de wat statische stelling bood nauwelijks aanknopingspunten. Wit had een dubbelpion, waardoor hij zijn meerderheid op de koningsvleugel kwijt was. Daar stond tegenover dat zwart, ook met een dubbelpion op dezelfde vleugel, wat mooie velden had moeten inleveren. Aan de andere kant van het bord had Caruana voordeel. Virtueel stond hij een pion voor en hij had wits pion op b4 op de voor hem gunstige kleur vastgelegd. Er restte Carlsen weinig anders dan ervoor te kiezen om deze vleugel op een gegeven moment ‘schoon te vegen’. Nog voordat alle pionnen van het bord zouden gaan, hielden de spelers het voor gezien. In mijn analyse heb ik aangegeven wat een mogelijk zetverloop zou kunnen zijn.

chess24.com/en/watch/live-tournaments/carlsen-caruana-world-chess-championship-2018/1/1/1

Voorlopig dus steeds geen beslissing. Morgen weer een rustdag voor de spelers. Maar bepaald niet voor de secondantenteams. Die zullen allebei naarstig op zoek gaan naar mogelijkheden om de tegenstander ergens in zijn repertoire ‘lek te schieten’. Donderdag de vijfde partij. We zijn benieuwd!

 

ANALYSE VIERDE PARTIJ

Carlsen, Magnus – Caruana, Fabiano
1. c4 e5 2. Pc3 Pf6 3. Pf3 Pc6 4. g3 d5 5. cxd5 Pxd5 6. Lg2

6…Lc5!?
Een zelden gespeelde voortzetting, maar Carlsen zal niet verrast geweest zijn, want Caruana heeft zich vaker van deze mogelijkheid bediend. Voor zover ik het kan zien heeft de Amerikaan zich driemaal eerder met dit systeem beziggehouden. Vrijwel altijd wordt hier ‘automatisch’ 6…Pb6 geantwoord. Dat haalt de zet d2-d4 uit de stelling, maar belangrijker ook de truc met Pxe5. Dat is iets waar zwart voortdurend rekening moet houden, zolang het paard op d5 eenmaal gedekt staat.
7. O-O
De normale reactie op zwarts laatste zet. De eerste vraag die opdoemt is natuurlijk of het offer met 7. Pxe5 nu niet kan. De kritieke variant luidt: 7…Pxc3 (zie analysediagram)
8. bxc3 [Vooral niet 8. Pxc6?? dat normaal gesproken het idee moet zijn, maar hier faalt het vanwege de loper op c5. en omdat er een soort Herdersmat dreigt op f2 en de dame op d1 hangt, kan wit opgeven. 8…Df6!] 8…Pxe5 9. d4 Ld6 10. dxe5 Lxe5 11. Dxd8+ Kxd8 12. Ld2 en wit heeft niets bereikt.
7…O-O
Uiteraard stellen we ons opnieuw dezelfde vraag.
8. d3
Waarom wint wit nu geen pion met het schijnoffer. De kritieke variant is nu 8. Pxe5 Pxc3 9. bxc3 Wederom de enige juiste reactie. [9. Pxc6?! is weer niet zo goed en dat heeft opnieuw te maken met de loper op c5. 9…Lxf2+! 10. Txf2 Pxd1 11. Pxd8 Pxf2 en zwart heeft een kwaliteit gewonnen.] 9…Pxe5 10. d4 Ld6 11. dxe5 Lxe5 Maar ook hier kun je moeilijk spreken van een voordeel voor wit. De zwarte loper op e5 is sterk, de witte op g2 ook maar met …c7-c6 zal die weldra ingeperkt worden. In een partij Aronian-Caruana, 2017 kwam een vrij curieus zetverloop op het bord. 8. Pxd5 Dxd5 9. Pg5 Dd8 10. Pxh7 Dat wint pardoes een pion omdat het paard nauwelijks genomen kan worden vanwege Dc2+ en Dxc5. 10…Te8 11. Pg5 Dxg5 12. Lxc6 [Direct 12. d4 kan ook maar ook dat levert geen voordeel op.] 12…bxc6 13. d4 Dh5 14. dxc5 En de kansen waren volledig in evenwicht, ondanks de pluspion van wit. Aronian won de partij overigens wel.
8…Te8
Hij kiest voor de zet waar hij het beste resultaat mee heeft behaald, een remise tegen Wesly So. 8…Lb6 kwam voor in Anand-Caruana, 2017 en daar ging de Amerikaan ook al de mist in ergens, hoewel dat vermoedelijk niet aan de opening lag. Het was overigens een briljante partij van Anand die ik met groot genoegen ook in de viewer heb ingesloten, met analyses van GM Marin, voor Chessbase Megadata. Dan weet u waar u voor betaalt als u die aanschaft…
9. Ld2
Zo speelde So tegen Caruana in juni van dit jaar. 9. Pg5 was de keuze van Caruana (!) met wit tegen Adams, ook in 2017. Een partij die hij met een opmerkelijke triplepion in het centrum in het verre eindspel fraai wist te winnen.
9…Pxc3 10. Lxc3 Pd4
Allemaal heel snel gespeeld door de uitdager, hij volgt nog altijd zijn partij tegen Wesly So. 10…e4 is het alternatief maar dat is beter voor wit.
11. b4!?
Dit moet dan de verbetering zijn die Carlsen (met zijn secondanten) heeft voorbereid. In elk geval zit Caruana nu op onbekend terrein, hoewel hij deze zet wellicht ook bekeken zal hebben. Die speelde 11. Tc1 Lb6 12. Te1 Lg4 13. Lxd4 exd4 en bereikte niets met wit.
11…Ld6
Tegen Anand trok hij in een analoge stelling zijn loper terug naar b6, maar daar is hij van teruggekomen. 11…Lb6 12. a4 zou mogelijk lastig kunnen worden.
12. Tb1
12. Pxd4 exd4 13. Lxd4 Lxg3 is de pointe. Wit behaalt geen voordeel na 14. hxg3 Dxd4 15. Tb1 Lg4 16. Te1 want zwart mag het slaan op b7 negeren aangezien hij dan met …Tb8 en Txb4 de pion terugwint. Dus na een zet als 16…h5 mogen zwarts kansen zeker niet minder aangeslagen worden.
12…Pxf3+
Een aantrekkelijke mogelijkheid lijkt mij ook 12…Lg4 waarna wit misschien de dubbelpion moet toelaten: 13. Te1 Pxf3+ 14. exf3 Lf5 15. Tb2 Dd7 en de stelling lijkt mij ook hier in evenwicht. De dubbelpion voor wit is niet fraai evenals zijn pion op d3, maar daar staat tegenover dat zijn stukken actief staan en hij meer ruimte heeft op de damevleugel.
13. Lxf3 a6 14. a4 c6
Dit is natuurlijk de opstelling die zwart moet innemen, gericht tegen de witveldige loper op f3. Maar het is duidelijk dat wit wel wat spel heeft hier.
15. Te1
De meeste commentatoren keken naar 15. b5 en nu was hun hoofdvariant: 15…cxb5 16. axb5 a5 17. Da4 De7 18. Tfc1 Het is niet veel wat wit heeft, maar helemaal gelijk is ook niet.
15…Ld7 16. e3
Die is wat onverwacht, maar het plan is niet abnormaal.
16…Df6
Ook 16…f5 komt in aanmerking, maar daar zit wit juist op te wachten. Want dan zou zowel 17. e4  17…f4 18. d4 gunstig voor wit zijn als 17. b5 cxb5 18. Lxb7 Tb8 19. Ld5+ Kh8 20. axb5 Lxb5 ook een tikje beter zijn.
17. Le4
Nu staat wit klaar voor d3-d4, maar daar steekt zwart een stokje voor. Toch is zwarts antwoord tweesnijdend want Caruana laat een lelijke dubbelpion toe.
17…Lf5
18. Df3
Een dubbelpion bij de tegenstander werkt voor Carlsen meestal als een rode lap op een dolle stier. Maar toch kan men zich afvragen of hij zichzelf hier niet wat tekort mee doet.
18…Lxe4 19. Dxf6 gxf6 20. dxe4
Virtueel gezien heeft zwart namelijk een pion meer en het is de vraag of wit kan profiteren van de zwaktes op de koningsstelling.
20…b5!
Positioneel zeer juist. Hij legt pion b4 op de voor wit ongunstige kleur vast. En daarmee verschaft hij zichzelf ook tegenspel en reduceert hij wits winstkansen.
21. Ted1 Lf8 22. axb5
Wit heft de spanning op en geeft zwart de open a-lijn. Maar hij moet anders steeds rekening houden met zetten als …bxa4 en/of …a6-a5 dan wel …c6-c5. Uiteraard keken de commentatoren naar 22. Td7 maar die toren heeft toch vrij weinig te zoeken op de zevende rij in deze stelling.
22…axb5 23. Kg2 Ted8
24. Tdc1
Een van wits ideeën zou 24. f4 kunnen zijn om zijn loper te verbeteren. Maar hij laat dan wel een vijandelijk toren op de tweede rij toe: 24…Ta2+ 25. Kf3 [25. Kh3?! kan nooit een winstpoging zijn; de koning staat hier vreselijk buitenspel.] 25…Txd1 26. Txd1 Txh2 27. Tc1 Ta2 maar het is duidelijk dat wit hier geen winstkansen heeft.
24…Kg7 25. Le1 Tdc8 26. Tc2 Ta4
Beide partijen vallen aan twee kanten vijandelijke zwaktes aan (en verdedigen ondertussen hun eigen zwaktes). Het is duidelijk dat er sprake is van een dynamisch evenwicht.
27. Kf3
Ook nu kon 27. f4 maar er dreigt verder niets, nu wits loper op het bescheiden veld e1 staat.
27…h5
Natuurlijk laat zwart liever geen witte koning op g4 toe.
28. Ke2
Ik heb zelf zitten turen naar de mogelijkheid 28. h4 om dan met g3-g4 gevolgd door . ..h5xg4 en Kxg4 veld f5 in handen te krijgen en te kunnen werken met de vrije h-pion. Het loopt allemaal op niets uit na 28…Kg6 29. g4 en zwart zal nooit vrijwillig op g4 gaan ruilen.
28…Kg6 29. h3
29…f5
Nu heft zwart zelf zijn dubbelpion op, maar natuurlijk ook die van wit.
30. exf5+ Kxf5 31. f3
Daarmee heeft wit nu ook een meerderheid op de koningsvleugel gekregen maar zijn mooie velden is hij kwijt.
31…Le7
Een zet lijkt mij ook 31…e4 om wits e3-e4 te verhinderen. Maar ik kan me voorstellen dat Caruana geen zin heeft in 32. g4+ hxg4 33. hxg4+ hoewel hij na bijvoorbeeld 33…Kg5 ook niets te vrezen heeft.
32. e4+ Ke6 33. Ld2 Ld6 34. Tbc1
Wit heft de spanning op. Eigenlijk gaat alles eraf na een grootscheepse ruil en dat geeft beide spelers een argument in handen om de vrede te tekenen. Een mogelijk vervolg is 34. Tbc1 Lxb4 [Ook 34…Kd7 is geen winstpoging vanwege 35. Td1!] 35. Lxb4 Txb4 36. Txc6+ Txc6 37. Txc6+ Kd7 38. Th6 Tb2+ 39. Ke3 Tb3+ 40. Ke2 Tb2+ Als wit een winstpoging wil doen, zal hij met de koning naar de onderste rij moeten. Dat zijn zetten die sterke spelers wantrouwen. In dit geval ook omdat het bepaald geen goede winstpoging is. Ter illustratie: 41. Kd1 Tf2 42. Txh5 Txf3 43. Txe5 Txg3 44. Txb5 Txh3 Dat noemen ze nou een ‘catch as can’-fase!
½ – ½