Schaakrubrieken weekend 30 maart 2019
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
De Iraanse Anand
De jongste Nederlandse deelnemer bij het EK in Skopje was Siem van Dael, 15 jaar. Ik had nog niet eerder van hem gehoord, maar nu zag ik dat hij als zesjarige in het clubblad van de Limburgse schaakvereniging Leudal had gezegd dat hij wereldkampioen wilde worden als hij 32 was. Misschien een grapje. Voor een zesjarige kan 32 jaar iets zijn als Sint Juttemis, als de kalveren op het ijs dansen. In ieder geval getuigde het van de goede mentaliteit, als je schaken tenminste belangrijk vindt. Dat vindt hij zeker. Schaken is zijn lust en zijn leven, hij studeert zes uur per dag, heeft grootmeester Sipke Ernst als trainer en doet aan crowdfunding om zijn internationale toernooien te bekostigen.
Nederland heeft sterke jeugdspelers, maar de rest van de wereld heeft sterkere. Bij de top-20 van de jeugd vind je de Nederlander Jorden van Foreest en drie Iraniërs. De bekendste van die drie is jeugdwereldkampioen Parham Maghsoodloo, maar volgens Ivan Sokolov, die sinds 2016 coach van de jonge Iraniërs is, is niet Maghsoodloo, maar de 15-jarige Alizera Firouzja ‘wereldkampioensmateriaal’. Kampioen bij de volwassenen, bedoelt hij. Vorig jaar vergeleek hij in een interview op de site van Chessbase, Firouzja met de jonge Anand. Dezelfde snelheid van denken die soms te snel in daden wordt omgezet. „Ik heb hem wel eens gedreigd dat ik hem beide handen moest afhakken”, zei Sokolov. Iemand anders vergeleek Firouzja met de tovenaar Michail Tal.
Ik kwam hier op doordat ik een indrukwekkende partij van Firouzja zag die hij vorige week speelde in een toernooi in het emiraat Sjarjah. De Iraanse spelers kunnen in veel landen niet terecht, door visumproblemen en ook doordat het Iraanse geld moeilijk inwisselbaar is. Volgens Sokolov hebben de moeilijke omstandigheden ook voordelen voor het Iraanse schaak. Voor jonge Nederlanders zijn er aantrekkelijker mogelijkheden dan het onzekere bestaan van een profschaker, dacht hij.
Het kwam goed uit dat ik het laatste staartje van het EK in Skopje, waarvan ik vorige week het begin beschreef, nog niet kan meenemen, want daardoor ziet u hier deze prachtpartij.
Alizera Firouzja-Mila Zarkovic (Sharjah Masters 2019)
1.e4 c5 2. Pf3 d6 3. Pc3 a6 4. g3 b5 5. d4 cxd4 6. Pxd4 Lb7 7. Lg2 Pf6 8. 0-0 e6 9. Te1 Door een ongewone zetvolgorde is zwart in een lastige stelling terecht gekomen. Een gewone zet als 9…Le7 kost na 10. e5 materiaal en anders moet hij met het stukoffer 10. a4 b4 11. Pd5 rekenen. 9…Pfd7 10. a4 bxa4 Na 10…b4 is het offer 11. Pd5 sterk. 11. Txa4 Le7 12. Tb4 Pc5 Het lijkt of het nog min of meer gaat voor zwart. 13. Txb7 Maar nu komt eerst een kwaliteitsoffer. 13…Pxb7 14. e5 d5 15. Pxd5 En dan een stukoffer.
Partij in de viewer:
In de 19de eeuw gold zwart als de gelukskleur
Magnus Carlsen en Anish Giri vroegen op bijzondere wijze aandacht voor 21 maart, de internationale dag tegen racisme en discriminatie. Om te benadrukken dat kleur geen enkel voordeel mag opleveren speelden de grootmeesters in het Good Knight schaakcafé in Oslo een partij waarin zwart de eerste zet uitvoerde. In de Volkskrant schreef Robèrt Misset afgelopen woensdag een mooi artikel over het initiatief dat wereldwijd aandacht trok.
De ijzeren regel dat wit begint, heeft niet altijd gegolden. Voor 1870 was het gebruikelijk voor aanvang van een informele schaakpartij tweemaal te loten, om de kleur en om de beginzet. In tweekampen golden alternatieve regels. Zo speelden de Fransman De la Bourdonnais en de Engelsman McDonnell in hun lange match in 1834 steeds met dezelfde kleur. Het recht om de eerste zet uit te voeren wisselde nadat een partij was gewonnen.
Volgens de Oxford Companion to Chess werd in de 19de eeuw zwart gezien als de gelukskleur. Om de minder fortuinlijke witspelers te compenseren, stelde de Engelse schaakpropagandist George Walker al in 1835 voor hen voortaan de eerste zet te gunnen. Hij moest geduld hebben, pas 35 jaar later werd zijn suggestie breed omarmd.
Carlsen en Giri constateerden na hun exhibitiepartij dat ze met andere ogen naar de gebruikelijke openingspatronen hadden gekeken. Met verwisselde kleuren leken die een andere dynamiek te hebben gekregen. Voor de 19de-eeuwse aartsvaders van het spel maakte het niets uit. De Duitser Adolf Anderssen, in 1851 winnaar van het eerste moderne schaaktoernooi in Londen, speelde ongeacht de kleur met dezelfde flair zijn twee favoriete openingen, het Koningsgambiet en het Evansgambiet.
Carl Mayet, de verliezer van de volgende partij, was een sterke amateur uit Berlijn die goed opgewassen was tegen Anderssen. Ditmaal kwam hij er niet aan te pas.
Mayet-Anderssen (Berlijn 1855)
1 …e5 2. e4 f5 3. exf5 Lc5 4. f4 Met verwisselde kleuren wordt deze zet tegenwoordig terecht niet meer gekozen. Indertijd werd er druk mee geëxperimenteerd. 4 … Pc6 5. Dh5+ Kf8 6. Pf3 Pf6 7. Dh4 d6 8. fxe5 dxe5 9. Dc4 Een slag in de lucht. Van de geplande zet 9. g4 zag wit af vanwege het antwoord 9 … Dd5. 9 … De7 10. g4?
Een record en een mooie partij
We laten de hectiek van de actualiteit even voor wat-ie is en kijken naar een bijzonder record dat schreeuwt om verscherping. Dus, iedereen die in de geschiedenisboeken wil komen, hier is een kans.
1.Ph2+ f1P+ 2.Txf1+ gxf1P+ 3.Pgxf1+ Lg5+ 4.Dxg5+ Lg2+ 5.Pf3+ exf3+ 6.Kd3+ Pc5+ 7.Dxc5+ Te3+ 8.Pxe3+ c1P+ 9.Dxc1+ d1D+ 10.Dxd1+ e1P+ 11.Dxe1+ Lf1+ 12.Pxf1+ f2+ 13.Pe3+ f1D+ 14.Dxf1+ Dxf1+ 15.Pxf1+ Te3+ 16.Pxe3+ b1D+ 17.Txb1+ axb1D+ 18.Pc2+ Pf2+ Ik vond deze stelling bij toeval in een oud magazine dat ik bijna al had weggegooid. Wat een hoop schaakjes, daar word je vrolijk van. De bedenker is Giuseppe Ponzetto en hij publiceerde zijn compositie in 1993 in het vakblad Torre i Cavallo. Het is een record waarvan je aanvoelt dat het te verbeteren valt. Zoals altijd bij records zoek ik op de site van Tim Krabbé, grootmeester van schaakcuriosa. Wat bleek: Ponzetto had een record uit 1974 verbeterd:
Benjamin Bok deed mee aan een sterke tienkamp in St. Louis, zijn studiestad, en hij versloeg een oude topper.
V. Yvantsjoek–B. Bok
1.e4 e5 2.Pc3 Pf6 3.g3 d5 4.exd5 Pxd5 5.Lg2 Pxc3 6.bxc3 Lc5 7.Pf3 Pc6 8.0-0 0-0 9.Te1 Lg4 10.De2 Bekend was nog 10.h3 Lh5 11.g4 Lg6 12.Pxe5 Pxe5 13.d4 f5 14.g5 f4 15.dxc5 Dxg5 16.Dd5+ Pf7 17.Dxg5 Pxg5 en de rust was weergekeerd in Howell-Matlakov, Gibraltar 2017. 10…Dd7 11.Db5 Df5 12.Dxc5 Lxf3 13.d3 b6 14.Db5 Lxg2 15.Kxg2 Dd7 Wit moet compensatie zoeken voor de dubbelpion. 16.Lb2 a6 17.Da4 Tfe8 18.Te3 Te6 19.Tae1 Th6 20.h4 b5 21.Db3 g5! Lekker agressief maar wel tweesnijdend. Het verzwakt ook de eigen stelling. 22.Lc1 gxh4 23.Te4 h3+ 24.Kh2 Tf6 25.Le3 Te8 26.a4! Goed gezien, de aanval is voorlopig gestopt, Kh2 staat veilig achter h3 en op de damevleugel moeten de gaten worden gemaakt. 26…Tb8 27.axb5 axb5 28.f4? Maar dit is te optimistisch. Met rustig 28.Da3 pakt wit veel velden en houden beide partijen hun kansen. Vanaf hier wordt zwart gevaarlijk: 28…Dg4! 29.fxe5 Df3 30.Kxh3 Tg6 31.Lf4 Pe7 32.e6 Pf5 33.exf7+ Kg7 34.f8D+? Hiermee geeft wit de partij weg. Met 34.Le5+ Kf8 35.Db4+ Kxf7 36.Db3+ Kf8 37.Db4+ was deze originele partij vreedzaam geëindigd. 34…Txf8 35.Te7+ Pxe7 36.Txe7+ Kh8 37.Le5+ T8f6 38.Lxf6+ Txf6 39.Te8+ Kg7 40.Dg8+ Kh6 en wit gaf op want hij gaat mat of verliest groot materiaal. Bok zou verdienstelijk met 4/9 eindigen. Winnaar met 6 punten werd het achttienjarige talent Jeffery Xiong uit Amerika die grootmeester werd op zijn veertiende.
Partij in de viewer:
Kramnik
Het is in de schaakwereld niet onopgemerkt gebleven dat Kramnik, de ex-wereldkampioen, zich uit het topschaak heeft teruggetrokken. Ook het blad CHESS besteedt er aandacht aan, o.a. door een recensie van de Engelse versie van het boek van Carsten Hensel: Wladimir Kramnik, dat verscheen bij Verlag Die Werkstatt. Of zijn magere prestatie in Wijk aan Zee 2019 de druppel was die de emmer deed overlopen, is onzeker. Zijn leeftijd (44) kan het niet zijn. Zijn vaak briljante commentaren in het boek laten zien dat hij in die discipline zich met de besten kan meten. Hensel vertelt dat Kramnik soms veel emoties heeft aan het bord en af en toe door reuma gekweld kan worden. Een groot aantal partijen voor de na-spelers en de recensie in het blad prijst het Kramnik boek, ondanks enige kanttekeningen. De vele foto’s zijn zeker een waardevolle aanvulling.
Interessant is het overzicht van alle tweekampen om de wereldtitel vanaf 1886 (Steinitz-Zukertort) t/m 2016 (Carlsen-Karjakin). Overigens hebben ze bij Werkstatt nog een aantal leuke schaakboekjes, alle zeer de moeite waard. Chess heeft weer de gebruikelijke rubrieken die we niet graag zouden missen en natuurlijk een verslag van de London Chess Classic die dit keer werd gewonnen door Nakamura, één van die topschakers die van iedereen kan winnen, maar nooit de wereldtitel zal veroveren. Overigens ook veel rapid en blitz bij deze Chess Classic, maar dat hoort bij deze tijd waarin het klassieke schaak behoorlijk onder druk staat, mede door de sponsors. Iedere clubschaker kan zich lerend vermaken met de rubriek Find the winning moves, partijstellingen waarbij de moeilijkheidsgraad van de 1e tot de 24e oploopt. Kortom, een leuk blad voor iedere schaker.
Over de match tussen Kramnik en Kasparov (Londen, 2000) is heel wat getokkeld op de media. Sommigen vonden dat niet Kramnik had gewonnen maar Kasparov had verloren. En er was verontwaardiging dat Kramnik niet happig was op een revanche. Hier een wel heel opvallende partij:
Kramnik-Kasparov (Lodoen 2000)
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.e3 0-0 5.Ld3 d5 6.Pf3 c5 7.0-0 cxd 8.exd dxc 9.Lxc4 b6 10.Lg5 Lb7 tot zover niets nieuws 11.Te1 Pbd7 12.Tc1 Tc8 13.Db3 Le7? Nu kan wit tactisch toeslaan met een combinatie 14.Lxf6 Pxf6 15.Lxe6! fxe volgens veel commentatoren moest hier 15..Tc7 16.Pg5 Ld6 16.Dxe6† Kh8 17.Dxe7 Lxf3 18.gxf3 Dxd4 19.Pb5! Dxb2? Hier was Df4 beter en zelfs 19..Dd2 20.Txc8 Txc8 21.Pd6 Tb8 22.Pe8 Tb7 23.De5 Pg8 en zwart kan zich verdedigen. 20.Txc8 Txc8 21.Pd6 Tb8 22.Pf7† Kg8 23.De6 Tf8 24.Pd8† Kh8 25. De7 en hier gaf Kasparov op.
Sommigen dachten dat zwart nog wel even door kon spelen maar de witte dame bedreigt de toren en na Kg8 komt Pe6 met aanval op Tg8 en g7. Ook door deze partij werd Kramnik dus wereldkampioen, een zwaar onderschatte wereldkampioen (zoals bijv. Euwe of Petrosian), maar hier kwam dat vooral doordat de in ‘het Westen’ geliefde Kasparov werd verslagen door de Rus Kramnik. Wie het boek van Carsten Hensel leest, weet dat die onderschatting volstrekt onterecht is.
Partij in de viewer:
Probleem 2726 is een 2-zet van Ferkistov:
Het korte leven van de briljante Han Baudet
Het grootste schaaknieuws van de afgelopen weken was dat Loek van Wely is verkozen tot lid van Provinciale Staten van Noord-Brabant namens het Forum voor Democratie en binnenkort zal worden verkozen tot lid van de Eerste Kamer. Wat dat betekent voor zijn schaakcarrière is nog onduidelijk, het lijkt erop dat hij zijn positie op de lijsten als niet-verkiesbaar zag.
Van Wely kwam op die lijsten doordat partijleider Thierry Baudet een bewonderaar van hem is. Baudet was zelf een sterke jeugdschaker in Haarlem, maar ging er niet in door. In oktober verrichte hij de symbolische opening van het grootmeestertoernooi in Hoogeveen, waar Van Wely toernooidirecteur is, en zei bij die gelegenheid dat zijn overgrootvader een topschaker was. Zo’n bewering moet je altijd met een korreltje zout nemen, maar enig speurwerk leerde me dat het klopt.
Han Baudet werd in 1891 geboren in Baarn, waar zijn vader geneesheer-directeur was van het sanatorium, later bekend als het fameuze Badhotel. Als tiener al nam hij deel aan toptoernooien en in 1912 aan het Nederlands kampioenschap. Daar werd hij gedeeld derde. Baudet werd hoogleraar in de wiskunde. In die kringen staat hij bekend om het ‘Vermoeden van Baudet’, dat luidt: “Als m een natuurlijk getal is en de verzameling der natuurlijke getallen wordt in twee klassen verdeeld, dan bevat een van die verzamelingen een rekenkundig rijtje van lengte m.” Dat vond hij interessanter dan schaken. Toch won hij in 1919 in Scheveningen nog een partij van wereldtopper Richard Reti. In simultaanpartijen won Baudet van wereldkampioen Lasker en de latere wereldkampioen Capablanca. Met Lasker werd hij ook bevriend, ze konden samen namelijk niet alleen praten over schaken, maar ook over wiskunde.
In 1921 overleed Baudet, dertig jaar oud, aan een longontsteking. Lasker was geschokt en gaf de weduwe geld om de kinderen te laten studeren. Zoon Han, de opa van de huidige politicus, deed dat met succes. Hij werd ook hoogleraar. Deze Baudet schaakte bij DD in Den Haag en was ook actief als schaakbestuurder. Een deel van deze informatie komt van de Utrechtse schaakhistoricus Peter de Jong, die een boek schreef over alle Nederlandse topschakers tussen 1850 en 1950.
Bij het NK van 1912 won Han Baudet de partij tegen de uiteindelijke nummer twee, Johannes Esser. Het waren toekomstige briljante wetenschappers onder elkaar, Esser werd later de grondlegger van de plastische chirurgie.
Esser-Baudet
1.d4 Pf6 2.c4 d6 3.Pc3 Pbd7 4.e4 e5 5.d5 Le7 6.Ld3 0-0 7.h3 h6 8.g4 Ph7 9.Pf3 a6 10.Le3 Te8 11.Dd2 Pdf8 12.0-0-0 Pg6 13.Tdg1 Pg5 14.Pe1 Ph4
Zwart blokkeert heel effectief een witte opmars, maar wat hij zelf wil is volstrekt onduidelijk. 15.De2 Lf6 16.f3 Ld7 17.Kb1 c5 18.dxc6 Als wit dit niet doet, komt zwart nooit meer ergens toe. Maar wit ook niet. Met deze zet komt de stelling dus tot leven. 18…bxc6 19.Df2 Pe6 20.Pg2 Tb8 21.c5 dxc5 22.Lxa6
Partij in de viewer:
Voor beginners A7899
Voor gevorderden B7899
Uit de oude doos
De Verenigde Staten staat bekend als een sterk schaakland. Wie kent niet ex-wereldkampioen Bobby Fischer? Vorig jaar was er een tweekamp tussen wereldkampioen Carlsen en de nummer twee van de wereld, de Amerikaan Caruana. Dezer dagen wordt in Saint Louis het kampioenschap van de Verenigde Staten gespeeld. De topgrootmeesters Caruana, So en Nakamura uit de top dertien van de wereld doen daar eraan mee.
In de jaren 50 van de negentiende eeuw kende in Amerika een zeer sterke schaker: Morphy (1837-1884). Op 21- jarige leeftijd versloeg hij met overtuigend spel verschillende vooraanstaande meesters. De Duitse wereldkampioen Anderssen werd met 7-2 verslagen. De schaakcarrière van Morphy was van zeer korte duur. In mei 1859 stopte hij met schaken en een paar jaar later leed hij aan een ernstige psychische ziekte. Van dit schaakwonder een indrukwekkende partij.
Morphys partijen munten uit door prachtige aanvallen en combinaties. Hij was ook een zeer sterk positiespeler.
J.W. Schulten–P. Morphy (New York 1857)
1. e4 e5 2. f4 d5 Dit heet Falkbeers tegengambiet. Zwart geeft een pion om daarmee het initiatief te nemen. 3. exd5 e4 4. Pc3 Pf6 5. d3 Beter is 5. De2! 5. … Lb4 6.Ld2 e3! Een tweede pionoffer. De ontwikkeling van wit is vertraagd en zwart krijgt door snelle bezetting van de open e-lijn een gevaarlijke aanval. 7. Lxe3 0-0 8. Ld2 Lxc3 9. bxc3 Te8+ 10. Le2 Lg4 Wits ontwikkeling is in grote problemen. 11. c4 c6! 12. dxc6? Wit had 12. h3 of 12. Kf1 moeten spelen. 12. … Pxc6 Er dreigt 13. … Pd4 met beslissende aanval op e2. Wit heeft hier geen voldoende verdediging meer tegen. 13. Kf1 Helaas nu te laat. 13. … Txe2
Partij in de viewer:
Goed te lezen dat Ivan Sokolov de schaaktrainer is van de Iraanse jeugdspelers Alizera Firouzja [76e op de ratinglijst] en Parham Maghsoodloo [77e op de ratinglijst] en dat hij eerstgenoemde als een wereldkampioenskandidaat ziet. Het is mogelijk dat ze zich plaatsen voor de World Cup, maar dat kan met de concurrentie van Chinese en Indiase schakers nog wel lastig zijn. Ze plaatsen zich naar aller waarschijnlijkheid wel voor het Grote Zwitserse toernooi op het Isle of Man in oktober, want ze behoren al ruimschoots tot de top honderd van de wereld, die zich daar voor plaatst. Inzet een plaats in het kandidatentoernooi van 2020. Ivan Sokolov doet heel goed werk in het land dat de bakermat van het schaken is.
Hoe was de uitslag van de exhibitiepartij Carlsen-Giri? Wie had er zwart?
Carlsen had zwart en begon. Hoe het is afgelopen weet ik niet, maar op (www.youtube.com/watch?v=bODi3E-0Mk8) zie je de eerste zetten. Het ziet eruit als een Trompovsky met verwisselde kleuren, gespiegeld dus.
Of was deze exhibitiepartij ‘voorgeprogrammeerd’?
Er was geen uitslag, ze speelden de partij niet uit.