Vandaag precies 100 jaar geleden

Vandaag, precies 100 jaar geleden, werd Federico Fellini in Rimini (Italië) geboren. Hij was een van de markantste filmregisseurs van de 20^ste eeuw. In Zutphen werd Berend Jan Withuis geboren. Berry, zoals hij later werd genoemd, was de grondlegger van een nieuwe organisatie van grote toernooien en van de invoering van de Persdienst hierbij. In de Nederlandse schaakwereld was hij in de 20^ste eeuw een van de meest markante personen die zich altijd op de achtergrond hield. Voor zijn baanbrekende werk verdient hij een monumentje en een momentje aandacht op deze rustdag van zijn Hoogovens Schaaktoernooi. We zijn een beetje schatplichtig aan hem. Want zijn ideeën worden nog steeds gebruikt, zij het aangepast aan de technologische ontwikkelingen. In Wijk aan Zee mogen ze er best even bij stilstaan. Schaaksite.nl doet al tien jaar in het Nederlands verslag van dit wereldvermaarde toernooi met analyses, partijen, foto’s en video’s. Schaaksite.nl is ook een bijzondere historische bron nu de mooie toernooiboeken helaas tot het verre verleden behoren.

Max Euwe en Berry Withuis bij de presentatie van het boek Jeugdschaak in 1972. Het was het jaar waarin Fischer wereldkampioen werd. Max Euwe was president van de FIDE. Max en Berry hadden een zeer speciale band. Max was zijn beschermheer en het respect voor elkaar was wederzijds. Misschien was Max Euwe de enige in de schaakwereld waarvoor Berry echt respect had. Zijn zoon heet Max en zijn hond heette FIDE. Het boek Jeugdschaak werd een bestseller!

De Grote Roerganger van het Nederlandse schaak

Na de publicatie van het boek Raadselvader in 2018, geschreven door zijn dochter Jolande Withuis, besteden we op onze site aandacht aan de andere kant van de communist Berry Withuis. Hij besloot na de Russische inval in Hongarije afscheid te nemen als journalist van De Waarheid en een professioneel schaakleven te starten en dit ook strikt gescheiden te houden van zijn politieke overtuiging. De schaakverslaggeving in De Waarheid bleef hij trouw en hij publiceerde in landelijke en regionale dagbladen. Hij was op schaakgebied zeer veelzijdig, organisator, schrijver, journalist, simultaanspeler en organisator van (V&D) simultaans, spelersbemiddelaar, promotor, media-adviseur, gastheer en liefhebber van het spel. Alhoewel hij nooit officiële functies in de schaakwereld heeft bekleed werd hij vaak gezien als de officieuze toernooidirecteur. Hans Ree, die hem goed gekend heeft, noemde hem eens de Grote Roerganger van het Nederlandse schaak!

Deze aflevering is tegelijkertijd een heel bijzondere. Een aflevering waarin de Persdienst van Berry en zijn vrouw Jenny centraal staat. Jenny was zijn steun en toeverlaat bij de persdiensten van de verschillende schaaktoernooien. Maar er was meer dat bleek uit het BVD-dossier en een bijzonder artikel.

Raadselvader

In Raadselvader komt aan het eind kort de actie Stop de N-bom aan de orde. Jolande Withuis, de dochter van Berry, schrijft onder meer dat uit de BVD-stukken bleek dat haar vader in 1978 zijn politieke activiteiten hervatte. ‘Zijn oude kameraden hadden een beroep op hem gedaan en hij had geen nee gezegd.’

‘Blijkens de terugblik van een medewerkster van ‘Stop de N-bom’ na de dood van mijn vader hadden Jenny en Berry samen met plezier en energie leiding gegeven aan een jonge groep vrijwilligers, die al doende door Berry werden opgeleid. Ruim dertig jaar na hun kennismaking in Meppel waren mijn ouders door hun decennialange schaakervaring geroutineerd geraakt in het samen runnen van een persdienst.’

Eveline Dirksen

Tijdens mijn onderzoek naar het schaakleven van Berry Withuis stuitte ik op een bijzonder artikel uit april 2014 gepubliceerd in De Oud Amsterdammer en geschreven door Eveline Dirksen. Eveline heeft onder meer bij het FIDE-bureau in Amsterdam gewerkt in de periode dat Euwe president van de FIDE was en Ineke Bakker de rechterhand was van Euwe. Ineke Bakker werd in die periode ook secretaris-generaal van de FIDE. Daarna heeft zij gewerkt bij het Max Euwe Centrum in Amsterdam. Ook is Eveline secretaris geweest van het Ohra-toernooi. Zij heeft Berry en Jenny Withuis zeer goed gekend. Met toestemming van de nu 72-jarige Eveline Dirksen publiceer ik graag hieronder haar bijzondere artikel. Ze vertelde mij dat destijds alles in goed overleg was gegaan.

quote

‘Ernstige incidenten bleven uit: dat was het mooiste bericht’

door Eveline Dirksen

Tegen mijn gewoonte in om ervaringen met veel mensen te delen, wil ik mijn herinnering aan de demonstratie op het Museumplein op zaterdag 21 november 1981 wél delen. Waarom? Als eerbetoon aan wat ik de ‘stille helden’ noem, de talloze naamloze vrijwilligers. Zonder hun onbetaalbare hulp en door idealisme gevoede inzet zou deze demonstratie niet hebben plaatsgehad. Net zo min als de vredesconferentie (1977) in de RAI (Amsterdam) die de congreszaal gratis ter beschikking stelde, en de twee vredesdemonstraties in Den Haag, enige jaren later op het Malieveld en in de Houtrusthallen.

Schaakjournalist

Op vrijdagmiddag 20 november 1981 werd ik rond het middaguur op het in Amsterdam gevestigde (hoofd)kantoor van mijn werkgever, de Wereldschaakbond FIDE, gebeld. Aan de lijn de schaakjournalist van De Waarheid, Berry Withuis, die in WO II in het verzet zijn sporen verdiend had. Berry en ik kenden elkaar uit zijn FIDE-tijd. Van 1970 tot 1978 was namelijk prof. dr. Max Euwe FIDE-president en Berry Withuis was min of meer zijn officieuze persadviseur; Max Euwes opvolger was de IJslander Fridrik Olafsson. Het was de tijd van de Koude Oorlog – Oost versus West – waarin schaken soms het enige contact was. Berry Withuis en zijn echtgenote Jenny genoten al jarenlang in de (inter)nationale schaakwereld faam door hun persdienst bij schaaktoernooien. Berry was misschien de allereerste in de Nederlandse sportwereld die in de jaren zestig van de vorige eeuw begreep hoe belangrijk het was om het journaille te ‘faciliteren’. Vandaar een perskamer. Dat hield in die tijd naast informatieverstrekking ook in: een ruimte met mechanische en/of elektrische typemachines (met het befaamde IBM-bolletje), (veel) telefoons, een telex, een fotokopieermachine en de toen nog vrij onbekende fax. Zonder registratie, ook wel accreditatie genoemd, geen toegang.

Schrijvende pers en filmploegen

Terug naar die vrijdagmiddag. Berry vertelde me dat ik me om circa 14.30 uur in het Doelenhotel moest melden, want “Jenny kon wel wat hulp gebruiken”. Hij hing op zonder te zeggen waarvoor. Door mijn werk had ik ruime ervaring in congres- en persdienstverlening. Dat kwam goed van pas die middag, bij de accreditatie van een – in mijn herinnering eindeloze – stoet van schrijvende pers, tv-ploegen en film-crews die hun persbadge kwamen halen. Alle windstreken waren vertegenwoordigd. Berry nam rond half acht die avond afscheid van me met de woorden: “Tot morgenochtend uiterlijk 08.00 uur bij de NVJ.”

Johannes Vermeerstraat

Op die zaterdagochtend meldde ik me op dat vroege tijdstip in de Johannes Vermeerstraat. Het Museumplein zag er, een enkele wandelaar uitgezonderd, leeg en verlaten uit in de duisternis waarmee het daglicht nog worstelde. De Nederlandse Vereniging van Journalisten bleek die dag de gastheer te zijn van talloze in- en uitlopende journalisten die in de bomvolle perskamer hun stukjes schreven, doorbelden, lieten telexen of faxen. Aan de hand van, onder andere van hen verkregen, informatie schreef Berry in het Nederlands persberichten die naar de nationale en de Nederlandse agentschappen van de internationale persbureaus, werden getelext of gefaxt. Ten behoeve van de aanwezige buitenlandse journalisten werden deze bulletins in het Duits, Engels en Frans vertaald. Jenny bediende de telex, ik fungeerde als receptionist, telefonist en assisteerde waar nodig. Regelmatig drongen geluiden van de demonstratie op het Museumplein het gebouw binnen. Kennelijk bleven velen daar hangen in plaats van deel te nemen aan de tocht richting Centraal Station. We hoorden dat de stoutste verwachtingen overtroffen waren, dat veel, héél veel mensen waren komen opdagen. Ernstige incidenten bleven uit: dat was het mooiste (pers)bericht.

Voldaan

Het was laat en donker die avond toen ik voldaan het NVJ-gebouw aan de Johannes Vermeerstraat uitstrompelde. Het Museumplein lag er, net als vroeg die ochtend, verlaten bij. Niet leeg: er lag rommel, rotzooi, als stille getuige van die immense mensenmassa die overdag het plein bevolkt had. Naar later bleek, een opkomst van ten minste honderdduizend. Vierhonderdduizend: dat was het aantal deelnemers van de grootste in Nederland gehouden protestmanifestatie in 1983 op het Malieveld. Een demonstratie waarvan de voorbereiding meteen na die 21ste november begon. Met een persdienst van opnieuw vrijwilligers die door Berry Withuis geformeerd en ook opgeleid werden. De toen jonge Gijs von der Fuhr (CPN) en Else Rose Kuiper (D66) werden mijn collega’s. Zij waren in 1983 de persvoorlichters, ik bleef het ‘hoofd technische dienst’. Met hen kan ik jammer genoeg geen herinneringen meer delen. Zij, evenals Berry Withuis, zijn al enige jaren niet meer onder ons. Ook om hen te eren, wilde ik deze herinnering met u delen.

unquote

AD-Schaakpuzzels

Het is 20 jaar gelden dat de 80-jarige Berry Withuis stopte met zijn langlopende dagelijkse schaakpuzzels in het AD. Hij had een goed gevoel voor schaakpromotie en wat schakers leuk vonden, zowel beginners als gevorderden. Berry heeft ca. 12.000 schaakpuzzels gepubliceerd. Rini Kuijf heeft deze puzzelrubriek in 2000 van Berry overgenomen en publiceert nog steeds! Wekelijks kunnen op onze site de zaterdagpuzzels uit het AD worden opgelost. Waarschijnlijk de langstlopende dagelijkse schaakrubriek! Rini heeft het aantal schaakpuzzels van Berry mogelijk ook al bereikt.