Krantenrubriek 12 december 2020
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Dansen met vingers
Zou het waar zijn wat ik las, dat de schaakborden en stukken niet meer aan te slepen zijn door het succes van de Netflix-serie The Queen’s Gambit? In de schaakwinkel viel dat mee. Wie voor een schaakspel kwam kon nog kiezen uit een ruim assortiment. Neem de tijd, een schaakspel is een aankoop voor het leven, zei de eigenaar van de winkel.
Wel was het waar dat mensen die zelden een schaakstuk aanraken me enthousiast vroegen of ik de serie al had gezien, en dat internetschaakclubs duizenden nieuwe leden kregen. Peter Doggers, een van de hoofdmannen van het Amerikaanse chess.com, schreef eind november dat er in de week daarvoor per dag gemiddeld 1.600 nieuwe Nederlandse leden bij waren gekomen.
Het Brooklyn Museum had (tot 13 december) een virtuele tentoonstelling over de prachtige kleren die de hoofdpersoon van de serie Beth Harmon draagt. Kleren geïnspireerd door Dior en Cardin en luisterrijke locaties ondersteunen de beproefde succesformule van de serie: ‘door tegenspoed naar de sterren’.
In de laatste episode valt Beth de man op wie ze al een paar jaar heimelijk verliefd is in de armen, ze verslaat de Russische wereldkampioen Vasili Borgov en bij de schaaktafels in een parkje voelt ze zich opgenomen in een wereldwijde familie. Het is dat die laatste episode in het Moskou van 1968 speelt, anders hadden we aan het eind de kerstklokjes horen klingelen.
Bruce Pandolfini, een van de schaakadviseurs, leerde de acteurs hoe ze de stukken moesten vastpakken en verplaatsen. Dat lijkt simpel, maar het luistert nauw. Vaak zie je al in een seconde dat iemand geen echte schaker is, maar hier gaat alles goed, zelfs in de vluggertjes. De hoofdrolspeelster Anya Taylor-Joy zei in The New York Times dat ze profijt had gehad van haar training als danser. De bewegingen van de stukken noemde ze choreografieën voor de vingers.
Adviseur Garry Kasparov ging over de partijfragmenten in de serie. Die worden besproken in het decembernummer van het maandblad Chess, dat zes pagina’s aan de serie wijdt. Kasparov baseerde zich op echt gespeelde partijen en verzon er een mooi slot bij. Het mooiste dat hij verzon is de laatste fase van Beth Harmons partij tegen Dimitri Luchenko, een oude man die een wat slordige bohemien lijkt, heel anders dan de andere sovjetspelers. Vroeger won hij van Aljechin en Botwinnik, wat betekent dat hij losjes gebaseerd is op de grote schaker Grigori Löwenfisch (1889 – 1961). Nadat Luchenko van Harmon heeft verloren, zegt hij dat ze de sterkste schaker is tegen wie hij ooit speelde. Geen wonder, hij verloor nu van Kasparov.
Dimitri Luchenko – Elizabeth Harmon, Moskou 1968
In de echte wereld werd deze stelling bereikt in Arsjak Petrosian – Akopian, Jerevan 1988. Daar volgde 38…Tcf7 en het werd remise. Kasparov bedacht voor Beth Harmon iets moois. 38…h5 Een schitterende afgegeven zet. 39. gxh5 Kh8 Weer een wonderbaarlijke zet. Wat wil zwart? 40. hxg6 Txh4 41. Th1 Tch7 Deze prachtzet, een torenoffer dat niet mag worden aangenomen, is de pointe van het voorafgaande. Wit is verloren. 42. Tg1 Na 42. gxh7 Dg7+ zou wit na een reeks schaakjes mat gaan en na 42. Txh4 Txh4 heeft zwart een snel beslissende aanval. 42…T7h5 Nu werken vier zwarte stukken samen aan de koningsjacht. 43. Kf1 Kg7 44. Ld7 Td4 45. De3 Td1+ 46. Te1 Ld4 Wit gaf op.
Partij Arsjak Petrosian – Akopian in viewer:
Een kans die jongeling Doebov zich niet laat ontnemen
Zo sterk bezet is het toernooi om de Russische nationale titel dat herinneringen worden opgehaald aan de tijd waarin het kampioenschap van de Sovjet-Unie een van de hoogtepunten van het jaar was. Met uitzondering van Grisjoek en Tomasjevski, de kampioen van 2019, doen alle spelers van naam ditmaal mee. Ze hebben er de tijd voor nu het internationale contact zich beperkt tot online snelschaak.
In de Centrale Schaakclub in Moskou zijn maatregelen getroffen om twee toernooien met bord en stukken met 24 deelnemers (mannen en vrouwen) enigszins veilig te laten verlopen. Plexiglas schermen, met een opening aan de onderkant, zijn boven de borden gemonteerd. Het dragen van mondkapjes is een suggestie, maar geen verplichting.
In het toernooi vertegenwoordigen Svidler, Karjakin en Nepomniatsjtsji de gevestigde elite, waartoe jongeren als Doebov, Fedosejev en Jesipenko binnenkort hopen toe te treden. Ze moeten geduld hebben. In dit toernooi voeren de routiniers Sergey Karjakin en Ian Nepomniatsjtsji voorlopig de ranglijst aan met een score van 4,5 uit 6.
Drie van de twaalf deelnemers zullen in januari meedoen aan het Tata Steel toernooi. Nepomniatsjtsji beschouwt het als een nuttige training op weg naar de tweede helft van het kandidatentoernooi, waarin hij de leiding deelt met de Fransman Vachier-Lagrave. De twee andere Wijk aan Zee-invités speelden onderling de aardigste partij van de eerste ronde.
Doebov – Jesipenko
Moskou 2020
1.d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. g3 Le7 5. Lg2 0-0 6. Dc2 c5 7. dxc5 d4
Agressiever dan de gebruikelijke zet 7 … Da5+.
8. b4 a5 9. b5 Lxc5 10. Pbd2 Pbd7 11. Pb3 Lb4+
Dit voor de hand liggende schaakje lost de openingsproblemen niet op. Sterker is 11 … e5! 12. Pxc5 Pxc5 13. La3 (te gevaarlijk is 13. Pxe5 Te8 14. Pd3 Lg4) 13 … Dc7 14. 0-0 Te8 met een acceptabele stelling voor zwart.
12. Ld2 Lxd2+ 13. Pfxd2 a4
Noodgedwongen offert zwart een pion. Na 13 … e5 14. a4 kan zwart niet voorkomen dat wit met c4-c5 groot voordeel krijgt.
14. Pxd4 e5 15. Pf5 Pc5 16. Pe3 e4
Een betere praktische kans dan deze onstuimige zet is misschien 16 … Pg4 17. Pd5 f5.
17. 0-0 Dd4
18. Pd5
Ook 18. Tfd1 De5 19. Tac1 is goed, maar het voordeel van de tekstzet is dat
snel een overzichtelijke stelling ontstaat.
18 … Pxd5 19. cxd5 e3 20. Pc4 exf2+ 21. Kh1 Ld7 22. Tad1 Df6 23. d6 Tae8 24. Pb6 Te5
25. Dxc5!
Zo’n kans laat Doebov zich niet ontgaan. Het dameoffer wint in alle varianten.
25 … Txc5 26. Pxd7 Dg5 27. Pxf8 Kxf8 28. d7 Dd8 29. Txf2 Tc7 30. Lh3 g6 31. Tf6 Kg8 32. Tfd6 Tc2 33. T6d2 Tc7 34. Td3 f5 35. b6 Tc2 36. Te3
Zwart geeft op.
Partij in viewer:
The Queen’s Gambit
De feiten over de zeven-delige Netflix-serie The Queen’s Gambit spreken voor zich: wereldwijd bijna 70 miljoen kijkers en Netflix laat zelf weten dat het de best bekeken miniserie ooit is. In de vele kritieken lees je grote complimenten over het gecreëerde tijdsbeeld, Amerika zo rond 1960. Daar lag het begin van het vrije denken en dat spiegelt zich ook af in uiterlijkheden: kleding, interieurs, auto’s, huizen, hotels. De speelse creaties van de bepalende Parijse en Londense mode zijn een lust voor het oog. De hoofdpersoon is een meisje dat als wees opgroeit maar dankzij haar schaaktalent de wereld verovert. Iedereen die in die tijd opgroeide weet dat het bijzonder was als een kind een oudere versloeg met schaken. Maar dat waren bijna altijd jongetjes. Voor een meisje was dat nog bijzonderder. Toen Judit Polgar (geboren 1976) als tiener grootmeesters versloeg kreeg ze vaak te horen dat men net zijn dag niet had, dat ze dit keer geluk had gehad, dat ze nog veel moest leren. Dertig jaar eerder zou het een wereldwonder geweest zijn. Je kunt je het vandaag de dag bijna niet voorstellen maar het ‘Verdrag voor uitbanning van alle vormen van discriminatie tegen vrouwen’, kortweg Vrouwenverdrag werd door de VN pas aanvaard in 1979.
Voor de geloofwaardigheid van deze schaakfilm (gebaseerd op het gelijknamige boek uit 1983 van Walter Tevis) hangt dus alles af van het spel en daar is veel aandacht aan besteed. Dat is de grootste pijler onder het succes. De Argentijns-Britse actrice Anya Taylor-Joy speelt het schaaksterretje met overtuiging. Haar tegenstanders, tot de Russische kampioen (natuurlijk) aan toe, worden overtuigend neergezet. Wat daarbij cruciaal is, zijn de stellingen, de zetten, kortom het schaaktechnische aspect. Meestal wordt de schaaksport gebruikt om aan te geven dat inspecteur Slim dieper doordenkt want hij zet zomaar iemand mat en dat in één zet en ook nog eens in het voorbijlopen. Dat de stukken op de verkeerde velden staan maakt niet uit. In The Queen’s Gambit worden bestaande partijen nagespeeld en echte combinaties uitgevoerd. En ook de manier van zetten is goed: het verzetten van je eigen stuk en het slaan van een vijandelijk stuk wordt gedaan met één hand, dat vereist enige oefening. Voor die serieuze aandacht voor de schaaksport zorgt de regisseur. Dus alle lof voor Scott Frank, geboren 1960(!), een gelauwerd schrijver en regisseur (oa Little Man Tate, 1990, over een buitengewoon begaafd jongetje). Hij vroeg Gary Kasparov om advies. We zagen die professionele betrokkenheid gelukkig al eerder. Jan Keja (Dubbelpion, dertiendelige serie 1982) en Esmee Lammers (De schaker en de dame 1989; Lang leve de koningin 1995) vroegen mijn advies. Het is niet alleen de totale arena maar ook handelingen als zetten, klok indrukken, noteren en kijken die typerend voor de schaaksport zijn. Dat kijken is overigens een van de weinige zaken waar The Queen’s Gambit te ver afdwaalt, dat kun je als schaker niet meer met de mantel van dramatisch effect bedekken. Men kijkt meer naar de tegenstander dan naar het bord. Het is echter geen kwestie van staredown (het kijken in de ziel) het is meer zoals de tennisser vlak voor de service kijkt: om informatie te halen uit lichaamstaal.
The Queen’s Gambit zorgt voor een ware schaakrage. Schaakwebsites zien hun bezoekcijfers ongekend stijgen. En wat verheugend is, onder de nieuwe bezoekers zijn veel vrouwen.
De laatste zin op de aftiteling is: In memory of Iepe Rubingh. 1974-2020. Opmerkelijk, een eerbetoon aan een Nederlandse kunstenaar, die ook uitvinder was en de eerste wereldkampioen schaakboksen.
Ter afronding een snelschaakpartij uit de film, waar een partij wordt nagespeeld uit 1858 in de loge van de Parijse Opera tussen de officieuze kampioen Paul Morphy en het duo Hertog Karel van Brunswijk en Graaf Isouard de Vauvenargue. Het was tijdens de uitvoering van Norma, een opera in twee bedrijven en het verhaal gaat dat Morphy met zijn rug naar het toneel zat en snel klaar wilde zijn om ook wat te kunnen zien.
1.e4 e5 2.Pf3 d6 3.d4 Lg4 4 dxe5 Lxf3 5.Dxf3 dxe5 6.Lc4 Pf6 7.Db3! De7 8.Pc3 c6 9.Lg5 b5 10.Pxb5 cxb 11.Lxb5+ Pbd7 12.0-0-0 Td8 13.Txd7 Txd7 14.Td1 De6 15.Lxd7+ Pxd7 16.Db8+ Pxb8 17.Td8 mat.
Voor de kenner komen meer bekende stellingen en combinaties voorbij. Maar je hoeft absoluut niet te kunnen schaken om van deze serie te genieten. Het is te hopen dat deze nieuwe schaakkoorts nog steeds woedt als de corona-koorts is gezakt.
Partij in viewer:
Gemengde gevoelens bij het nieuws dat het grootmeester-toernooi van TATA-steel door kan gaan zodat Giri als training voor het Kandidatentoernooi weer zijn krachten kan meten met zijn rivalen. Maar Tata (vaak door mij noch Hoogoven genoemd, zoals ik in de winkel nog zeg: Zal ik er een gulden bijleggen? ) had natuurlijk de charme van de honderden fanatieke amateurs die zich uitleefden terwijl het volk elkaar vertrad in de poort om de grootmeesters te zien spelen. Dat kan allemaal nu niet, maar goed, alles is zoals het is.
Het blijft intussen een tsunami van online-geweld bv bijna 1400 kinderen en pubers van onder 10 t/m onder 18 mogen elkaar digitaal naar het leven staan ( zijn ze wel gewend van het gamen ) om zich te kunnen tooien met een wereldtitel. Ze krijgen daarbij 10 minuten per speler per partij plus 3 seconden per zet. Partijen voor latere bloemlezingen zal al dit gegame dus waarschijnlijk niet opleveren. Maar alle werelddelen doen mee dus zorgt het in ieder geval voor afleiding over de hele wereld in pandemie.
Weer een opmerkelijk en mooi uitgevoerd boek van Thinkers Publishing. Het boek is alleen al zeer bijzonder omdat het geschreven is door een echtpaar , de Iraanse grootmeester Elshan Moradiabadi en de Roemeense grootmeester Sabina Foisor. Zij wonen in Durham,North Carolina, waar ze hun beroep uitoefenen : schaken en schaakles geven. Zij hebben direct al mijn grote sympathie omdat ze gepassioneerde liefhebbers zijn van detectives in welke vorm dan ook en ik ken iemand goed die dat ook is. Dat verklaart ook de titel van hun boek Sherlock’s Method, The Working Tool for the Club Player (€ 31.95 ) De beroemde detective Sherlock Holmes ( de auteurs ) traint zijn bekende vriend Dr Watson (de lezer) voor een belangrijk schaaktoernooi. Natuurlijk een unieke en leuke methode voor een schaak-leerboek. Veel diagrammen als opgave om op te lossen met als tip: neem het diagram enkele minuten in je op en schrijf je ideeën op om ze later te kunnen vergelijken met de oplossing. Als je het boek uit hebt volg dan een week later dezelfde methode en kijk of het denkproces veranderd is. Alle aspecten van een partij komen aan de orde en vooral het deel over het eindspel is buitengewoon leerzaam. Voor de clubspeler die zich wil verbeteren.
Het is vandaag de verjaardag van ex-wereldkampioen Anand en daarom een partij die ik me nog goed herinner van Corus 2006 en ik herinner me ook nog enorm gedrang langs de railing na de 24e zet, ja, dat kon toen:
Karjakin-Anand, 14-1-2006, Wijk aan Zee:
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 de zgn Najdorf-opening 6.Le3 e5 7.Pb3 Le6 8.f3 Le7 9.Dd2 0-0 10.0-0-0 met tegengestelde bestormingen van de koningsstelling is remise onwaarschijnlijk 10..Pbd7 11.g4 b5 daar begint het al 12.g5 b4 13.Pe2 Pe8 beide paarden vluchten 14.f4 a5 15.f5 a4 16.Pbd4! exd4 17.Pxd4 b3 zwart stormt door 18.Kb1 bxc2+ 19.Pxc2 Lb3 het offeren hoort bij deze opening 20.axb3 axb 21.Pa3 Pe5 kan zwart het afmaken? 22.h4 Ta5 23.Dc3 Da8 24.Lg2? geeft de belangrijke witte velden op de damevleugel weg Pc7!! de toren op f8 bevrijd en het paard moet wel geslagen worden 25.Dxc7 Tc8 26.Dxe7 wit staat 2 stukken voor maar 26..Pc4 27.g6 spartelt nog wat tegen op de andere vleugel 27..hxg 28.fxg Pxa3+ de slachting begint: 29.bxa3 Txa3 30.gxf7+ redt wit zich nog? 30..Kh7 de witte pionnen op e4 en h4 zijn wit’s ondergang 31.f8P+ Txf8 32.Dxf8 Ik wijs er nog maar even op:wit heeft een toren en 2 lopers meer..32..Ta1+ 33.Kb2 Ta2+ 34.Kc3 (Kxb3 loopt ook mat ) Da5+ 35.Kd3 Db5+ 36.Kd4 Ta4+ 37.Kc3 Dc4+ en wit geeft op. Een briljante aanval van aanvaller-pur-sang Anand!
Partij in viewer:
Over openingstheorie en eigen wegen zoeken
De eerste aantal zetten van een schaakpartij wordt de opening genoemd. Als die zetten bekend zijn van eerdere partijen heet het openingstheorie. Het kennen daarvan is een voordeel: het is zo mogelijk twintig eerder door Magnus Carlsen gespeelde zetten uit het geheugen te spelen, terwijl de tegenstander die de theorie niet kent op eigen kracht moet zwoegen. Vandaar dat sommige schakers openingstheorie stampen: het heeft een aantoonbaar nut, elke partij begint tenslotte met een opening. En ze vinden dat soms nog leuk ook, het wetenschappelijke zoeken naar de waarheid, thuis alvast de beste zetten onderzoeken in een stelling. Maar er zijn ook schakers voor wie het leren van openingstheorie voelt alsof ze weer op school woordjes moeten leren voor een S.O. Frans. Dan maar zonder theorie spelen? Dat betekent in de opening bewust minder goede zetten spelen. Hoe doe je dat met beleid?
Het belangrijkste is om een stelling te krijgen die je ligt. Groot nadeel (en echt dubieuze zetten) wil je vermijden, maar zeker op clubniveau is het niet heel belangrijk of je ietsje minder of ietsje beter uit de opening komt. Als de stelling je beter ligt dan de tegenstander komen de eigen goede zetten vanzelf en de fouten aan de andere kant ook. Om dat te bereiken mag je best zetten doen die inferieur maar speelbaar zijn. Zelfs grootmeesters hebben met succes zetten als 1.e4 c5 2.Pa3 en 1.e4 c5 2.Le2 gespeeld om een geliefd stellingstype te bereiken. Uit mijn eigen praktijk een ander voorbeeld, nog uit mijn juniorentijd. Ik speelde altijd graag met f4 en e4 in het Siciliaans en ook graag 2.Pe2. Op een gegeven moment bedacht ik dat dat te combineren viel. Ik probeerde het uit in de halve finales van het NK en mede omdat mijn tegenstander niet zijn beste dag had werd het een snelle overwinning (waarvoor hij een jaar later wel revanche nam). Hopelijk inspireert het u!
Reinderman – Nico Kuijf
1.e4 c5 2.Pe2 d6 3.c3 Pf6 4.Pg3!?
Dit was wat ik verzonnen had. Het paard op g3 ondersteunt een eventuele opstoot f4–f5. Nadeel is wel dat f4 na een snel h5–h4 van zwart minder goed is, speel mijn idee dus niet tegen Manuel Bosboom 😉 Gelukkig speelde Kuijf het ‘normaal’.
4…Pc6 5.Le2 g6 6.d3 Lg7 7.0–0 d5 8.Pd2 0–0 9.f4 dxe4?
Nu komen de witte stukken tot leven. Na 9…d4 staat het ongeveer gelijk.
10.dxe4 b6 11.Lf3 Lb7 12.e5 Pd5 13.Pc4 Pc7 14.De1
Wit wil gaan aanvallen met f5 of met Pe4 en Dh4. Zwart helpt me met zijn volgende zetten: 14…b5 verzwakt c5, 15…Pa5 haalt een paard weg van een centrum en met 16…Pe6 en 17…Pc7 verliest hij kostbare tijd.
14…b5? 15.Pe3 Pa5? 16.Pe4 Pe6? 17.f5 Pc7 18.f6 Lh8 19.Pf5
Simpel 19.Pg4 is ook goed, maar dit is leuker.
19…Te8 20.Ph6+ Kf8
De rest is niet moeilijk maar was leuk om uit te voeren. Mijn tegenstander gunde me sportief het genoegen om mat te zetten.
21.Pxf7 Kxf7 22.Pg5+ Kf8 23.Pxh7+ Kf7 24.Pg5+ Kf8 25.Dh4 Lxf6 26.Lxb7 Pxb7 27.Dh8 mat
Partij in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
Tata Steel Chess Tournament 2021
Goed nieuws is geen nieuws, zeggen journalisten. Alsof er alleen slecht nieuws zou bestaan. Een bekende spreuk in de vele zaterdagse RDMagazines. Voor de wereld van het schaken kwam deze week inderdaad heel goed nieuws. Het Tata Steel Schaaktoernooi in Wijk aan Zee in januari 2021 gaat door! De directie van Tata Steel maakte deze week bekend dat de 83e editie van het toernooi in januari wordt gespeeld achter het schaakbord. Door de coronacrisis zijn veel evenementen afgelast, zo ook in de schaakwereld. Na nauw overleg met de Koninklijke Nederlandse Schaakbond, NOC*NSF en de lokale en regionale overheid heeft Tata Steel vastgesteld dat het mogelijk is om een topsportevenement te organiseren met de veeertien grootmeesters van de Tata Steel Masters in De Moriaan in Wijk aan Zee van 15 tot 31 januari. Dat gebeurt wel met de nodige strenge voorzorgsmaatregelen en vanzelfsprekend met inachtneming van alle dan geldende coronamaatregelen. De gezondheid van spelers, eventuele bezoekers en de staf en medewerkers staat voorop. Door de beperkingen rond het coronavirus is het deze editie niet mogelijk om de Tata Steel Challengers of amateurtoernooien te organiseren. Ook Chess On Tour, waarbij de grootmeesters een dag in een andere stad spelen, moet een jaar pas op de plaats maken.
“Ik ben bijzonder blij dat het Tata Steel Chess Tournament 2021 doorgaat”, aldus toernooidirecteur Jeroen van den Berg. “Er zijn sinds dit voorjaar wereldwijd zoveel schaakevenementen afgelast of omgezet in online rapidtoernooien dat spelers en schaakliefhebbers echt snakken naar grote toernooien die wél achter het bord worden gespeeld. Met het Tata Steel Chess Tournament 2021 worden ze in januari op hun wenken bediend. En het sterke deelnemersveld gaat ongetwijfeld voor boeiende partijen zorgen.”
Nederlands beste schaker, Anish Giri, elfde van de wereld, zal deelnemen aan de Tata Steel Masters en zal binnenkort samen met Jeroen van den Berg de overige deelnemers bekendmaken, via de website van het Tata Steel Chess Tournament.
Omdat alleen de veertien wereldtoppers van de Tata Steel Masters spelen is er een speciale opstelling ontworpen, die de grootmeesters letterlijk en figuurlijk in het middelpunt van de aandacht plaatst. Zo staan er bijvoorbeeld schermen van plexiglas rond de arena waarin de grootmeesters spelen en is er een aparte ingang voor de schakers. Of er bezoekers aanwezig mogen zijn tijdens de partijen is afhankelijk van de op dat moment geldende coronamaatregelen.
Om in de sfeer te komen van het Tata Steel toernooi een partijstand van V. Artemiev tegen V. Kovalev uit het toernooi van begin dit jaar. Met welke krachtzet won Artemiev deze partij?
het is precies omgekeerd Henk Prins: geen nieuws is goed nieuws!
Die Akopian toch, geen … a7-a5 spelen en toch geweldig komen te staan.
Dat … c6-c5 gevolgd door … Ld7-c6 had op de 24ste zet van 365chess.com/game.php?gid=2510901 een goede opstelling geweest.