Universal Chess Training
We
llicht vraagt u zich af “Wie is Wojciech Moranda?” Zelf kende ik hem ook nog niet. Hij is een Poolse grootmeester met een rating van 2618. Een meer dan behoorlijke schaker, die zich op relatief jonge leeftijd ook is gaan bezighouden met het trainen van anderen, bijvoorbeeld voor de Poolse Nationale Jeugd Academie.
In de inleiding van het boek vertelt Wojciech hoe hij aanvankelijk elk boek verslond waarop hij de hand kon leggen. Het is een weg die velen, waaronder ik zelf, zijn gegaan. Informatie opzuigen over ideeën, manoeuvres en zetten. En dan maar hopen dat het ooit tot iets zal leiden.
Pas toen hij zelf anderen les begon te geven, ontdekte hij dat dit niet de manier was om schaken te leren. Het bracht hem tot het inzicht dat goed leren schaken niet alleen draait om wat er op het bord gebeurt, zoals plannen en ideeën in diverse stadia van een schaakpartij, maar om denkprocessen en besluitvorming. Hij ontwikkelde een eigen trainingssysteem. Op basis van de ontwikkeling van een student is binnen dat systeem duidelijk wat de betreffende student aan training moet verwerken. Tegenwoordig gaat hij in zijn eigen schaakschool uit van de volgende drie fasen:
- Kerntraining: de basale elementen van het spel die iedereen onder de knie moet hebben.
- Gepersonaliseerd programma: gerichte oefeningen afgestemd op de individuele speler en ontworpen om bepaalde tekortkomingen te verhelpen.
- Universele schaaktraining: denkprocessen en besluitvorming in de praktijk al of niet afgeleid uit de beschikbare kennis.
Volgens hem was een methodiek ontwerpen voor de stappen 1 en 2 relatief gemakkelijk. Maar voor de derde fase liggen de zaken duidelijk gecompliceerder. Hij spitte door letterlijk duizenden partijen van zijn studenten om te bekijken waar ze moeilijkheden ervoeren. Wat hij ontdekte was ook voor hem een verrassing.
Het maakte niet zoveel uit of een speler een rating had van 1600 of 2500, ze worstelden allemaal in meerdere of mindere mate met de volgende zaken:
- Anticipatie en profylaxe
- Aanval en verdediging
- Coördinatie
- Statische en dynamische elementen
- Zwaktes
Met anticipatie bedoelt Wojciech het vermogen om de toekomst te voorspellen en de consequenties te voorzien van de ondernomen acties. Bij profylaxe draait het er om dat een speler zich constant afvraagt: “Wat is mijn tegenstander van plan?” en “Hoe gaat mijn tegenstander reageren op mijn acties?” In het boek werkt de auteur deze elementen via de opgaven verder uit.
Het spreekt voor zich dat het in het vervolg van dit boek om deze elementen draait. Feitelijk is het een opgavenboek met een bijzonder rijke mix aan opgaven. Zeker niet van het type ‘wit of zwart speelt en wint’. Overigens is daar niks mis mee. Ook van tactische opgaven kan men veel leren. De opgaven in dit boek zijn vergelijkbaar met een normale schaakpartij: daar moet u ook een stelling goed bestuderen en op basis daarvan tot een besluit komen. Zo werkt het ook in dit boek. De lezer krijgt bij de opgaven geen hints of tips. Het maakt dat de opgaven prima aansluiten bij de praktijk. Want in een normale partij krijgt u ze ook niet.
De opgaven zijn verdeeld in drie categorieën. Elke categorie telt 30 opgaven. De opgaven zijn van partijen uit 2018 en 2019. De kans dat u ze eerder hebt gezien lijkt me daardoor vrij klein.
Deel 1: Wat elke Russische schooljongen kan oplossen
Met de eerste serie opgaven heeft de auteur een ratingcategorie op het oog die varieert van 1600 tot 1900. Overigens kunnen ook spelers met een hogere rating met deze oefeningen prima aan de slag. Een voorbeeld is de volgende stelling uit de partij Adams-Kuzubov.
Adams speelde hier Ld2 en verloor de partij uiteindelijk. Dan geeft het je toch een heerlijk gevoel als je, zoals ik, na rijp beraad wel de juiste oplossing vindt: 1. Lg5! Wojciech geeft bij elke stelling zeer uitgebreid uitleg en (verbaal) commentaar. Dat zegt uiteraard veel meer dan de vaak gebruikte tekentjes met ‘wit staat ietsje beter of veel beter’. Je wil weten waarom. Via deze link vindt u een verkorte versie van het commntaar van Wojciech…
Deel 2: Betreden op eigen risico
Het tweede deel bevat puzzels complexer van aard. Niet voor niets zegt de auteur hierover dat deze puzzels kunnen bijten. Deze opgaven zijn bestemd voor 1900-2200. Onderstaande stelling kwam voor in de partij Pajeken-Swayams (Karlsruhe 2019) na de c33e zet van wit.
Hier ging het bij me mis. Ik zag wel een redelijk deel van de varianten, maar miste helaas toch net de kern van de stelling. U vindt hier een verkorte versie van het uitgebreide commentaar met enkele varianten…
Deel 3: Grootmeesters huilden bij het oplossen van deze puzzels
De derde sectie is voor spelers met een rating hoger dan 2200. De opgaven zijn complex van aard. U kunt uw tanden er flink op stuk bijten. Neem het volgende stelling uit de partij Krush-Kosteniuk (Hengshui 2019):
Wit verkeert hier in een bijzonder lastige situatie. Vreemd genoeg speelde Krush niet de beste zet en won de partij alsnog na een blunder van haar tegenstander. De oplossing is echter verre van eenvoudig. Ook hier zag ik de diverse elementen van de oplossing, maar lukte het me toch niet om ze effectief aan elkaar te knopen. U vindt hier een sterk verkorte toelichting met de belangrijkste variant…
Grappige titels
Ik neem de titels van deze drie delen maar met een korreltje zout. Leuk gevonden en zeker met een kern van waarheid. Alhoewel ik toegeef dat niet iedereen deze kwinkslagen zal waarderen. Maar dat is bijzaak. Geen enkele opgave is wat je noemt eenvoudig. Maar de opgaven in de tweede en derde categorie zijn inderdaad een stuk lastiger. Zelf vind ik het een prima idee om een stelling op het bord te zetten. Vervolgens een stopwatch aan te zetten en daarna te kijken hoeveel ik van de stelling begrepen heb in laten we zeggen een kwartier of twintig minuten. Een ander idee is om de naspeeltraining van ChessBase te gebruiken. Maar dat is toch net iets minder écht dan een gewone partij.
Zoals aangegeven is de uitleg bij elke stelling bijzonder uitgebreid. De auteur beperkt zich ook niet tot één variant, maar geeft diverse alternatieven. Het is een prachtig boek waar veel schakers uren mee zoet zijn en er veel van zullen leren. En de opgaven uit deze recensie? Mijn voorstel: kijk er eens goed naar. Binnenkort zal ik de antwoorden verklappen.
Kortom: een échte aanrader en een prachtig trainingsmaatje!
Interview met de auteur (Perpetual Chess Podcast)
- Titel: Universal Chess Training
- Auteur: Wojciech Moranda
- Aantal bladzijden: 352
- ISBN: 9789492510907
- Uitgeverij: Thinkers Publishing
- Gepubliceerd: 2020
- Teaser
- Prijs: € 32,95
Een anderhalf uur durend gesprek met Moranda, van eind vorig jaar, is te beluisteren op de Perpetual Chess Podcast – erg interessant!