Krantenrubriek weekend 13 februari 2021
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Bab Wilders | Rini Kuijf | Henk Prins |
Armageddon
Het omineuze woord Armageddon komt in de Bijbel maar één keer voor, in het boek Openbaringen, maar dan is het ook raak: „En ze verzamelden hen op de plaats die in het Hebreeuws Armageddon wordt genoemd. De zevende goot zijn schaal uit op de lucht. Daarop kwam er een luide stem uit het heiligdom, vanaf de troon, die zei: ‘Het is voorbij!’ Er waren bliksemflitsen en stemmen en donderslagen. Er was een grote aardbeving, zoals er nooit een was geweest sinds er mensen op aarde zijn.” Geen slechte beschrijving van het beslissende Armageddonvluggertje tussen Anish Giri en Jorden van Foreest aan het eind van het Tatatoernooi in Wijk aan Zee.
Nog even de regels: wit kreeg 5 minuten, zwart 4 minuten. Vanaf zet 61 kregen de spelers er 3 seconden per zet bij, maar ze konden niet zien hoeveel zetten ze al gedaan hadden. Bij remise gold de zwartspeler als winnaar. Omdat het beslissende vluggertje dat we Armageddon noemen in steeds meer toernooien wordt toegepast, bestudeerde ik de video nauwlettend.
Giri had wit en de klok stond links van hem, wat ik onlogisch vond. Volgens de meeste spelers is zwart in het voordeel bij Armageddon en omdat ze meestal rechtshandig zijn is de klok aan de rechterkant ook een voordeel. Die twee voordelen kwamen samen voor Jorden.
Giri gooide stukken om en moest die in zijn bedenktijd rechtzetten. Het kwam een beetje door de plaats van de klok, maar vooral doordat zijn overhemd wijde mouwen had die de stukken meesleepten. Gebrek aan professionaliteit! Een wedstrijdzwemmer trekt toch ook geen ballonmouwen aan?
Volgend jaar moet Tata bij een Armageddon misschien over de plaats van de klok nadenken en voor de spelers een wetsuit of een ander stroomlijnpak beschikbaar stellen. Ze kunnen er natuurlijk ook voor kiezen om dat Armageddon over te laten aan de carnavalsverenigingen.
De partij hieronder is een serieuze schaakpartij, de prachtige overwinning van Jorden van Foreest in de laatste ronde van het Tatatoernooi.
Jorden van Foreest – Nils Grandelius, Tata Steel Masters, Wijk aan Zee 2021
1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Dd3 Pbd7 7. Le2 b5 8. a4
Dit pionoffer was ’s ochtends door secondant Max Warmerdam bekeken.
8…Pc5 9. De3 b4 10. Pd5 Pcxe4 11. a5 Pxd5 12. Dxe4 e6 13. 0-0 Ld7 14. Ld2 Le7 15. Lf3 0-0 16. Dd3 Db8 17. c4 bxc3 18. bxc3
Ongeveer tot hier ging de voorbereiding van Warmerdam en Van Foreest.
18…Ta7 19. Tfb1 Dc8 20. c4 Pf6
21. Pb5
Dit stukoffer werd tijdens de partij bedacht.
21…axb5 22. cxb5 Lxb5
Anders worden de pionnen te sterk. Na bijvoorbeeld 22…Pd5 23. Lxd5 exd5 24. b6 Lf5 25. Db5 Lxb1 26. Txb1 staat wit beter, met een toren minder.
23. Dxb5 Pd7 24. Lb7 Dd8 25. a6 Lf6 26. La5 De8 27. Lc7 Lxa1 28. Txa1 B
egrijpelijk dat wit terugslaat, maar volgens de computers was 28. Lxd6 winnend.
28…d5
Met 28…Pc5 29. Db6 Dd7 kon zwart zich nog verdedigen.
29. Ld6 Dd8 30. Tc1 g6 31. h3 Te8 32. Tc7 Pf6 33. Le5 Pe4 34. Dc6 Tf8 35. Ld4 Db8 36. f3 Txa6
Een wanhopige uitbraak.
37. Lxa6 Db4 38. Le5 De1+ 39. Kh2 Pf2 40. Dc3 Dh1+ 41. Kg3 Dg1 42. Tc8 Ph1+ 43. Kh4 Df2+ 44. g3 g5+ 45. Kxg5 f6+ 46. Kh6
Een koningswandeling bekroont het prachtstuk.
46…fxe5 47. Dxe5 Zwart gaf op.
Partij in viewer:
Carlsen en Doebov online zeker niet vlekkeloos, wel onderhoudend
Vooral voor de toeschouwers was het even wennen om na het hoogstaande klassieke spel in het Tata Steeltoernooi terug te keren naar het online-rapidschaak met de bijbehorende vergissingen, blunders en fatale muiskliks. Sommige deelnemers dachten er anders over. Zij waren blij met de kans in de derde etappe van de Magnus Carlsens Tour revanche te kunnen nemen voor een mislukt optreden in Wijk aan Zee.
Grote waardering verdient Anish Giri. Niemand zou het hem kwalijk hebben genomen als hij na de vele gemiste kansen op de eindzege tijdens de laatste dagen van Tata Chess plichtmatig en met tegenzin zijn partijen had afgewerkt. Giri liet zien uit welk hout hij is gesneden door in het eerste deel van het toernooi, waarin de zestien deelnemers elkaar eenmaal ontmoetten, uitstekend te spelen en naast Carlsen bovenaan te eindigen.
Daar bleef het bij. In de knock-outplay-offs van de eerste acht eindigden Giri’s twee minimatches tegen de Azerbeidzjaan Teimour Radjabov in 2-2, waarna hij ten onder ging in de beslissingsvluggertjes. Mocht u een goede tiebreakcoach zijn of kennen, laat het Giri weten.
Het voorlopige hoogtepunt van het toernooi was de kwartfinale tussen Carlsen en Daniël Doebov, de Russische tovenaar die helaas ontbrak in Wijk aan Zee vanwege een mogelijke coronabesmetting. Hun onderlinge partijen waren bepaald niet vlekkeloos, maar wel onderhoudend.
Carlsen – Doebov
1.e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Pf6 4. d3 h6
Doebov koestert deze beginnerszet. Vorig jaar versloeg hij in een onlinepartij Karjakin na 5. c3 g5 in 21 zetten.
5. Pc3 Lb4 6. 0-0 Lxc3 7. bxc3 0-0 8. Lb3 d5 9. exd5 Pxd5 10. h3
Een onnodig en incorrect pionoffer.
10 … Pxc3 11. De1 Pd4! 12. Pxe5 Pce2+
13. Kh1?
Logisch toch. Wit vermijdt problemen op de diagonaal h2-b8 die na 13. Kh2 zouden kunnen ontstaan. Toch had wit die koningszet moeten kiezen, want na zwarts volgende schijnoffer is hij verloren.
13 … Lxh3! 14. gxh3 Pxb3 15. Dxe2
Of 15. axb3 Dd5+ 16. f3 Dxe5
15 … Dd5+ 16. Kh2 Pxa1?
Een mooie en veilige weg naar de winst is 16 … Pd4! 17. De4 Dxe5+! 18. Dxe5 Pf3+ 19. Kg3 Pxe5.
17. Lb2 Tae8
Sterker is eerst 17 … f6 18. Pc4 en pas nu 18 … Tae8..
18. Tg1! f6 19. Dg4 g5 20. Df5
20 … Te7?
Na 20 … Txe5 21. Dg6+ Kh8 22. Dxh6+ Kg8 23. Dg6+ geeft wit eeuwig schaak.
21. Pg6! Dd6+ 22. Tg3 Pxc2 23. Pxf8 Pd4
Even hopeloos als 23 … Kxf8 24. Lxf6
24. Lxd4 Dxd4 25. Pe6 De5 26. Dg6+ Kh8 27. Dxh6+ Kg8 28. Df8+
Zwart geeft op.
Nadat zes rapid- en twee blitzpartijen een gelijke stand hadden opgeleverd, plaatste Carlsen zich voor de halve finale dankzij winst in het armageddonvluggertje.
Partij in viewer:
Rubriek is om de week
Mijn niet geheel gelukte experiment met doping
Als een sporter wegens doping in het nieuws komt is het meestal een wielrenner, atleet, krachtsporter of voetbalkeeper. Er is ook wel eens een darter geweest die geschorst werd wegens het roken van een stickie, maar een schaker eigenlijk nooit. Helemaal brandschoon is het schaken niet: bij de Olympiade van 2004 weigerden twee amateurschakers uit Bermuda en Papoea-Nieuw-Guinea om zich te laten testen, waarna hun behaalde punten door de strafcommissie in nullen werden omgezet. Toen echter Ivanchuk in bij de Olympiade van 2008 na een pijnlijke nederlaag in de laatste ronde wegliep in plaats van zich te laten testen was men echter vol begrip en het werd hem vergeven. Sindsdien zijn er zover mij bekend geen incidenten meer geweest.
Bestaat er überhaupt iets als doping in schaken? Zeker wel. Er zijn stoffen die de cognitieve vaardigheden lijken te verbeteren: zo is er een studie die suggereert dat Modafinil (eigenlijk een geneesmiddel) helpt om sterker te schaken. Van cafeïne (legaal in normale hoeveelheden) is bekend dat het een positief effect hebben en (andere) energieopwekkende stoffen kunnen helpen om geen fouten door vermoeidheid te maken. Fouten door domheid kunnen dan echter nog steeds en helaas kan ik dat uit persoonlijke ervaring getuigen.
Toen in 2000 aangekondigd werd dat er een dopingreglement voor schaken zou komen besloot ik “nu het nog mag” om eens doping te proberen. Ik ging naar een smartshop, vroeg de verkoper wat zou kunnen helpen bij schaken en zo kwam ik aan pillen met ginseng, guaraná (beiden legaal) en efedrine (staat op de dopinglijst) erin. Bij een vriendschappelijke interland tegen Duitsland probeerde ik het vervolgens uit. Ik merkte zeker het effect: na de partij was ik nog vol energie. Operatie geslaagd! Maar ook patiënt overleden: ik verloor mijn match tegen Thomas Luther met 2-0. De pillen bleken me niet opeens superslim te maken. En zo had ik twee redenen om het experiment niet te herhalen: de invoering van het dopingreglement en de pijnlijke herinnering aan onderstaande partij.
Luther – Reinderman
1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 e5 6.Pdb5 d6 7.Lg5 a6 8.Pa3 b5 9.Lxf6 gxf6 10.Pd5 f5 11.Lxb5
Dit stukoffer wordt op grootmeesterniveau zelden gespeeld tegen de Sveshnikov-variant, o.a. omdat het in diverse varianten tot zetherhaling leidt. Wel is het zo dat één foutje zwart fataal kan worden zoals ik ondervond.
11…axb5 12.Pxb5 Ta4 13.b4 Txb4
De witte paarden zijn vervelend en zwart offert daarom graag de kwaliteit terug.
14.Pbc7+ Kd7 15.0–0 Dg5 16.Pxb4 Pxb4 17.c3 Kxc7 18.cxb4 fxe4 19.Da4
19…Lh3?
En dit is dan die fatale fout. Na 19…Tg8 20.g3 Kb8 kan wit eeuwig schaak houden op b5 en e8. Als hij doorspeelt krijgt zwart met zijn twee lopers en de mogelijkheid e4–e3 goed tegenspel.
20.Tac1+ Kd8 21.Da8+ Ke7 22.Tc7+ Ld7
Vluchten kan niet meer: 22…Kf6 23.Dd8+ Kg6 24.Dxg5+ Kxg5 25.gxh3
23.Db7 Df5 24.Tfc1!
Mogelijk had ik dit gemist. Tegen de dreiging 25.Txd7+ Dxd7 26.Tc7 heeft zwart geen goede verdediging.
24…Tg8 25.Txd7+ Ke6 26.Dc8 Txg2+ 27.Kxg2 Df3+ 28.Kg1 Dg4+ 29.Kf1 Dh3+ 30.Ke1 Zwart gaf op.
Partij in viewer:
Eén van de opmerkelijkste Nederlandse filosofen is vooral bekend door de uitspraak : “ Elk nadeel hep se voordeel “ en dat moeten we ook maar van toepassing verklaren op de huidige situatie. Welnu, men zou er voor de schaker dan aan kunnen denken om de vele uren die men extra binnen moet blijven deels te vullen met schaak activiteiten.
Voor wie, zoals voor ondergetekende, online schaken slechts kommer en kwel is vanwege totale digitale onbekwaamheid heeft Gambit Publications een mooi alternatief: John Nunn’s boek The Chess Endgame Exercise Book ( € 24.30) En voor allen die zich soms alleen weten komt nog iets van Gambit Publications ( dat zich altijd vooral richt op de gemiddelde schaker ) binnenkort: Desert Island Chess Puzzle Omnibus ! In de gaten houden, dat boek. Beiden diagram-verzamelingen, in het boek van Nunn bijna 500, die de lezer mag oplossen. Gelukkig staan de oplossingen er ook in maar daar moet je niet te snel naar kijken. Het zijn voorbeelden uit actuele partijen en ze dienen niet alleen tot vermaak maar hopelijk leert men er zoveel van dat als het weer mag op de club een gewonnen eindspel ook echt gewonnen wordt. Ook nog een mooi artikel over tactiek in het eindspel. Op de site van Gambit vindt men nog meer van dit soort boeken en dan ook speciaal voor jeugdige en beginnende spelers.
En wie er dan nog niet genoeg van heeft: Het februarinummer van CHESS, gewoon in het land ondanks de Brexit, heeft veel moois te bieden.Ook daarin weer puzzels, oplopend in moeilijkheidsgraad. Verslagen van eminente toernooien zoals van het kampioenschap van Rusland.De vertrouwde rubrieken zijn weer allemaal aanwezig, gelukkig geen verander-neven daar. Natuurlijk ga ik altijd allereerst naar de rubriek van Daniel King How Good Is Your Chess om te testen of mijn ELO nog wel deugt. In dit geval met een mooie partij waarin Dubov met gewaagde zetten wereldkampioen Carlsen verslaat. Zeer interessant is een artikel over Sosonko, de Rus die zoveel voor het Nederlandse schaken heeft betekend. Ook de boekbesprekingen zijn weer heel informatief en ook deskundig. Veel aandacht via becommentarieerde partijen voor het Engelse schaken maar zolang dat mooie en leerzame partijen zijn is dat geen probleem.
Ook een mooie partij uit dit nummer is er één uit het kampioenschap van Rusland tussen Dubov en Karjakin, spelers die net als de uiteindelijke kampioen Nepomniachtchi helaas niet naar Beverwijk kwamen, al zal jonkheer Jorden van Foreest daar wellicht anders over denken.
D. Dubov – S.Karjakin
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 de Italiaan Lc5 4.c3 Pf6 5.d4 exd 6.b4 deze zet was leuker geweest als zet 4. 6..Lb6 7.e5 Pe4 8.Ld5 Dubov wil het initiatief en offert weer 8..Pxc3 9.Pxc3 dxc 10.Lg5 een nieuwtje Pe7 11.0-0 h6 loper moet zich verklaren 12.Lh4 0-0 durft g5 niet aan 13.Te1 De8 14.Lb3 a5? had beter naar de andere kant kunnen kijken want nu 15.Lf6! leuk a4 16.Lc4 Pg6 17.Dd3 d5 gaat het gevecht aan,tactiek alom. 18.exd6 Le6 19.Dxg6!! zetten waar Dubov wel pap van lust 19..fxg 20.Txe6 Df7 ( beter 20..Dc6 21.Te7+ Dxc4 22.Txg7+Kh8 23.Txc7+ Txf6 24.Txc4 Txd6 25.Txc3 ) 21.Lxc3 Kh8 uit een eventueel schaak 22.Te4 Df5 23.Te7 Tg8 moet wel 24.Lxg8 Txg8 25.dxc7 Dc2 wit heeft genoeg materiaal voor de dame en kan gaan winnen. 26.Le5 Lxf2+ pikt pionnetje 27.Kh1 Lb6 28.h3 het gaatje Kh7 29.Te1 a3 30.Kh2 g5 31.Pd4 Dc4 moet veld c8 in de gaten houden. 32.Pf5 Dxb4 geeft dat op 33.Tc1 Kg6 probeert te vluchten 34.Txg7+ Kxf5 35.Txg8 Lxc7 moet wel 36.Lxc7 Db2 37.Tc5+ Ke4 38.Td8 1-0 de zwarte koning zit in een matnet.
Partij in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
Remisecombinaties met pat komen in schaakpartijen regelmatig voor. Dergelijke combinaties zijn vaak verrassend. De winnende schaker ziet een remisecombinatie over het hoofd en heeft het winnende punt al in gedachte. Bij de verliezende schaker die de combinatie vindt en uitvoert voelt het als een overwinning, terwijl de partij remise is.
In 1896 werd in Sint-Petersburg een partij gespeeld tussen Troitzki en Focht, zie diagram:
Wit heeft zich ernstig in de nesten gewerkt en zijn stelling is om te schieten. Zwart aan zet meende met zijn volgende zet het volle punt te incasseren, maar werd op een ijskoude douche getrakteerd.
1 … Ld7-h3? (Dit is toch mat wat wit nog kan uitstellen maar niet meer tegenhouden?)
2. Td1xd8+ Ke8xd8
3. Dc2-d1+ (Een grappige schaak. Als zwart de dame slaat, staat wit pat. Slaat hij moet, dan slaat wit de dame.)
Had de zwartspeler iets langer naar de stelling gekeken, dan had hij zeker de volgende winstweg gevonden:
1 … Tg6xg3+ 2. h2xg3 Df3xg3+ 3. Kg1-f1 Ld7-h3+ 4. Th1xh3 (Gedwongen, omdat op 4. Ke2 volgt 4. … Dg4+ 5. f3 Dg2+ en mat op de volgende zet.) … Dg1xh3 + 5. Kf1-g1 (Of 5. Ke2 Dg4+ 6. Kf1 (6. f3 Dg2+ enz. ) Dxd1 of 6. … Th8 met winst.) 5. … Dh3-g4+ 6. Kg1-f1 Dg4xd1 en wint. Ook 6. … Th8 wint gemakkelijk door de matdreiging op h1.)
In de eindspelstudie komt pat ook veel voor. Diagram 2 is een studie van Réti met als opdracht: wit speelt en wint. Op het eerste gezicht lijkt dit eenvoudig.
1. Le4-f5+ Kd7-d6 2. Tf4-d4+ Kd6-e7 3. Td4xe4+ (en wit wint de beide zwarte pionnen. Zo simpel is het echter niet, want zwart heeft nog iets in petto.) 3. … Ke7-d8! (Nu wordt het echt moeilijk. 4. Txe3 faalt op 4. … e1D en na 5. Txe1 is het pat. Wat is er echter te doen tegen de zwarte promotiedreiging?) 4. Lf5-d7!! (Schitterend, wit geeft zijn loper. Zwart kan de loper niet nemen omdat de patdreiging dan uit de stelling is, en wit gewoon de pionnetjes opraapt.) 4. … e2-e1D 5. Ld3-b5! (De pointe. Het enige wat zwart kan doen tegen de matdreiging is 5. … Da5+ met verlies van de dame.)
Het verhàl van Dimitri doet natuurlijk sterk denken aan dat van Euwe tijdens het wereldkampioenschap van 1948. Hij nam toen in zijn partij tegen Smyslov (waarschijnlijk) amfetaminen en was zeer optimistisch over zijn afgebroken stelling, maar zijn oordeel was meer beïnvloed door de piĺlen dan door de stelling op het bord.
Tsja, modafinil. Als je even de mogelijke bijwerkingen opzoekt, zal menigeen de lust ontgaan het middel in schaakverband uit te proberen. Ritalin werd een aantal jaren geleden ook genoemd als mogelijk stimulerend voor de schaakvaardigheden. Het probleem was dat buiten aanvaard medisch gebruik de effecten nogal onvoorspelbaar waren.
Ik vermoed dat het gebruik van de juiste kleur haarverf betere effecten heeft.
Een moderne manier om amfetaminen en ook LSD te gebruiken is via microdoseringen. Vanuit de start-up cultuur in Silicon Valley komen daar wel wat spookverhalen naar buiten. Microdoseringen houdt in dat je zo’n pilletje in 10 of 20 delen opdeelt. Het idee is dat het je net een beetje scherper maakt meer geconcentreerd in minder snel mentaal moe. Ik durf het zelf niet aan, en of het in de schaakwereld bestaat, ik heb geen idee. Ik hoop dat ze verstandiger zijn 🙂
Mooie stelling van Henk Prins 🙂
Over doping…
Paracetamol is van bekend dat het gevoelens van angst kan verlagen. Ben je een speler die wel eens bang is te verliezen of aarzelt een risicovolle zet te doen, dan kan het hier invloed op hebben. Keerzijde, met gebrek aan angst zie je mogelijk geen gevaar meer. Voor de duidelijkheid, zomaar paracetamol slikken is niet aan te raden, ik wil dit dan ook zeker niet aanraden.
Verder is van Rhodiola rosea bekend dat het door Russische sporters veel gebruikt werd. Het kan mogelijk serotonine en dopamine verhogen, al is er volgens Wikipedia geen degelijk onderzoek naar gedaan. Naast die twee effecten heeft het mogelijk nog meer effecten, het is wat mistig. Ik heb het een korte periode gebruikt, maar niet aan het schaakbord, dat gaat nu niet. Ik had de indruk dat ik op korte termijn beter geconcentreerd was, maar een week later was dat niet gebleven. Mogelijk dat gerichte inname kort voor een fysieke partij wel effect heeft. Of dat een groter effect heeft dan placebo, geen idee.
Serotonine kan verhoogd worden met Tryptofaan, dopamine met Tyrosine. Meer dopamine kan mogelijk leiden tot meer concentratie en beter overzicht. Ik vond beide onprettig voelen, mogelijk hebben anderen meer geluk 🙂
De bottom line is dat piĺletjes om de spieren te versterken of de zuurstofopname te verhogen een aantoonbaar en reproduceerbaar effect hebben, maar dat is bij psychofarmaca minder duidelijk. Het genoemde ritalin heeft positieve effecten bij mensen met een aandoening als adhd, maar bij mensen zonder aandoening (heb ik ooit met belangstelling gelezen, maar nee, vraag me niet om bronnen) kan het effect ook juist tegengesteld zijn aan wat je wilt bereiken. Bovendien is wat je denkt te bereiken niet altijd gelijk aan een positief effect. Meer zelfvertrouwen, minder werkelijkheidsbesef bijvoorbeeld (zie het voorbeeld van Euwe).
Ach, en mijn stokpaardje: dopingcontroles bij het schaken zijn alleen ingevoerd om van schaken een sport te kunnen maken, wat toegang gaf tot alĺerlei subsidiemogelijkheden. Als het geld oplevert, gaan we met de benen wijd – oké, dat dan weer niet, maar we willen wel onder toezicht in een potje plassen.