Hoe sterk waren de meesters uit de 19e eeuw?
Hoe zat het nu werkelijk met de speelsterkte van de grote namen uit het verleden? Denk daarbij aan Steinitz, Chigorin en vele anderen die een heldenstatus hebben gekregen. Waren ze écht zo goed? Of overdrijft men hun kracht een beetje? Willy Hendriks doet hierover een boekje open in zijn prachtige werk “On the Origin of Good Moves”. Dit is niet bedoeld als een recensie. Waar het me nu om gaat is een eerste indruk van de speelsterkte van deze heren. Eigenlijk vallen deze reuzen een beetje van hun voetstuk. We kennen natuurlijk allemaal de volgende stelling waarin Steinitz een prachtige combinatie op het bord toverde. Verder lezen…
Beetje vreemd om conclusies te trekken vanuit de *slechtste* prestaties van de meesters van de 19e eeuw.
De meesters van de 20e en 21e eeuw stelden, zo bekeken, ook weinig voor.
Fischer gaf een stuk weg in de eerste partij 1972 tegen Spassky, Karpov verloor in 12 zetten van Christiansen, Kasparov had een blamage in de laatste partij tegen Deep Blue, Kramnik miste mat in één, ook tegen een computer, Carlsen overzag mat in twee tegen Giri enz. enz.
Iedereen heeft goede en slechte dagen. Beoordeel mensen naar hun beste prestaties, of liever nog naar hun gemiddeld presteren over langere tijd.
Dit artikeltje is slechts een impressie uit het boek van Willy Hendriks. Overigens stonden deze fouten bepaalt niet op zich. Later volgt daarover meer (nog beter: koop het boek). Al kan ik nu alvast verklappen dat Willy grondig te werk is gegaan en veel mythes die er leven, over bijvoorbeeld de ‘Romantische periode’ in het schaken onderuit haalt.
Het is ook helemaal niet zo gek dat de kwaliteit van de partijen in de 19e eeuw een stuk lager lag dan tegenwoordig. Ik heb alleen al een stuk of tien boeken met tactische opgaven in de kast staan en vanuit die boeken en via internet al duizenden puzzels opgelost. Daar leer je veel van. Je hebt die patronen als het ware in je hoofd zitten. Je krijgt daardoor vanzelf een beter tactisch gevoel en neusje voor combinaties. Die oefenmogelijkheden waren er destijds nauwelijks. Ook speelde men veel minder partijen. Kortom: het niveau lag een stuk lager.
Ik heb nogal wat mooie boekjes van Hans Bouwmeester gelezen over de meesters uit het verleden. Wat mij opviel was dat ze heel diep door konden rekenen. Ik geef hier een partij tussen Steinitz en von Bardeleben uit het toernooi van Hastings van 1895 met aan het eind een aankondiging van mat in 10. En dat ver voor de engines!
www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1132699
And black resigned at this point. As Steinitz demonstrated immediately afterward, there is a mate in ten moves which can only be averted by ruinous loss of material; analysis follows: …Kh8 25. Rxh7+ Kg8 26. Rg7+ Kh8 27. Qh4+ Kxg7 28. Qh7+ Kf8 29. Qh8+ Ke7 30. Qg7+ Ke8 31. Qg8+ Ke7 32. Qf7+ Kd8 33. Qf8+ Qe8 34. Nf7+ Kd7 35. Qd6#
“24. Tf7-g7+!!
Dit is de grote probleemzet, die de gehele witte aanval rechtvaardigt en die door Steinitz lang van tevoren in zijn berekening moet zijn opgenomen.” (Bouwmeester in het eerste Prisma-schaakboek 1960, blz. 155)
Sorry, bij mij komen de diagrammen en de annotatie niet door. Daarom had ik niet direct in de gaten dat Willy Hendriks die partij ook gaf, maar je kunt er wel op twee manieren naar kijken. Steinitz had het allemaal al gezien, wat ik knap vind.
Tegen NN (Tim Harding oppert Chapman en Womersley) kun je je wel wat permitteren chessgames.com/perl/chessgame?gid=1029262&m=6
chessgames.com/perl/chessgame?gid=1758263 is géén partij van Paul Rudolph, maar t/m 14.Dg7 een weerlegging van het door Oskar Cordel bedachte ‘Sommernachtsgambit’ in de 7de editie van het naar P.R. von Bilguer genoemde Handbuch die in The Encyclopaedia of Chess Openings uit 1974 door Unzicker t/m 18.Pxe4 werd voortgezet.
@Wim Weehuizen alles is natuurlijk een beetje relatief. Er waren ook in die tijd fraaie tactische staaltjes te zien. Ook positioneel konden ze er heus wel wat van. Echter: als geheel stond het schaken op een veel lager niveau dan tegenwoordig. Het punt is, wat Willy Hendriks betoogt, dat men vooral de meesterstukjes presenteert en dat we al die andere, minder geweldige partijen nooit zien. Sinds de 19e eeuw hebben de spelers zich verder ontwikkeld en staat het schaken tegenwoordig op een veel hoger niveau.
Overigens: die 10 zetten vooruit rekenen vanuit de stelling na Kh8 kostte mij ook weinig moeite. Het is betrekkelijk rechttoe-rechtaan.
Hoezo komen de diagrammen niet door? (ik wil het graag weten als er iets niet deugt aan de site).
Jaha, die tien zetten vooruit berekenen als je al weet dat ze winnend zijn is niet zo moeilijk. maar had je ook de zet 17 d5!! gevonden, en dan bedoel ik nog geeneens in een partij, maar in een opgave ‘wit speelt en wint’? Op zo’n zet zouden ook tegenwoordige grootmeesters trots zijn.
Curieus is de bewering van Tarrasch dat op 16… Kf7 Wit niet beter heeft dan 17.Dxe7+ Dxe7 18.Txe7 Kxe7 19.Txc7+ gevolgd door 20.Txb7 en Zwart heeft kans op remise. Waarom noemt hij niet 20.Txg7 of denkt hij soms alleen aan 19… Kf8? Wit heeft i.p.v. 17.Dxe7+ een hele reeks betere voortzettingen
De computer bevestigt overigens dat 16… Kf7 de beste zet is.
Je gelooft het toch niet, ik bedenk het niet zelf: op 16… Kf7 zou Wit zonder risico 17.Pe5+ fxe5 18.dxe5 kunnen proberen en dan staat Zwart voor de keuze om het misschien fout te doen. Toegegeven, ik ben er nog niet op uitgekeken.
Tot begin diepte 28 heb ik geduld gehad met de engine van en.chessbase.com/post/mattis-says-study-the-classics na aanklikken 16… Kf7, vervolgens diagram op maximale grootte zetten, schermgrootte laptop op 50%, ventilatoricoontje links onder veld a1 aanklikken en daarna rechtsboven +tekentje net zo vaak tot je 32 of 33 alternatieven krijgt. 17.Dxe7+ komt binnen op positie 33, promoveert op diepte 14 naar 32 en op 19 naar 31, zakt aan eind 26 terug naar 32.
Aan begin diepte 28 scoren de 10 alternatieven 17.g3, 17.Pg5+, 17.Pe5+, 17.Dd3, 17.Dc4+, 17.Dc2, 17.h4, 17.h3, 17.a3 en 17.Pd2 (Pf3-d2 is ook vervolgzet bij vele alternatieven) 0.00; op de posities 26 t/m 29 vallen de zetten 17.Ted1, 17.Tf1 (bij laatstgenoemde twee volgt Pf3-e1-d3), 17.Tc3 en 17.Tc2 met waardering -0.24 nog binnen de gelijkspelmarge van ChessBase en 17.Tc4 met -0.31 net daarbuiten.
De afstand is groot naar 17.d5 op 31 met -0.88 en 17.Dxe7+ met -1.01, althans indien na 17… Dxe7 18.Txe7+ Kxe7 19.Txc7+ Kd6! (het vervolg van Fahrni) Wit op 20.Txg7 Thc8 (andere toren kan ook) ingaat, want na 20.Txb7 is hij nog slechter af.
Op zich volkomen terecht dat de mens aan die gewelddadige mogelijkheid aandacht besteedt, alleen het oordeel van Tarrasch deugt van geen kanten.
Die verdomde kleine lettertjes: de promotie van plaats 33 naar 32 is op diepte 15 en naar 31 al op 17.
De computer bevestigt de juistheid van hoe het bij Kasparov staat, of keer ik dan oorzaak en gevolg om? Op 20.Txb7 is niet een torenzet naar c8, maar 20… Thb8 het sterkste en na 20.Txg7 is het uitroepteken voor dametoren naar c8 verdiend, dat is nog iets beter dan 20… Thc8.
Hoe vanzelfsprekend is 19… Kd6! als je nog niet weet dat die zet de sterkste is? Oudste door mij op edochess.ca teruggevonden schaakactiviteit van Hans Fahrni is Davos 1898.
Na 19… Kf8? 20.Txb7 heeft Zwart een smal pad naar absoluut gelijkspel bestaande uit de twee zetten 20… Te8 21.Txa7 Te7.
Paul Fahrni swisschess.ch/herren.html was zijn broer.
@ Michel Hoetmer Ik kan me wel vinden in de opvatting dat het schaken tegenwoordig op een hoger niveau staat. Maar wat het maken van blunders en doen van zwakke zetten betreft ontbreekt ons aanvullende informatie over tijdnood en hinderlijke omstandigheden. Ik heb wel foto’s van schaakwedstrijden gezien, waarbij de toeschouwers met zijn allen boven het bord lijken te hangen. Ik denk niet dat de grootmeesters van tegenwoordig dan goed hun concentratie zouden kunnen houden. Verder waren de toernooien toen een heel stuk langer dan de meesten van tegenwoordig. Het toernooi van Hastings in augustus 1895 had 22 deelnemers en duurde vier weken in de zomervakantie. Dat was in die tijd eerder regel. Ik vind het nog altijd vreemd dat een WK-match tegenwoordig zo kort is. Zouden Carlsen en zijn uitdagers net als Euwe nog een match over 30 partijen aankunnen of zou het aantal blunders dan ook toenemen. Dat soort dingen zou je bij een vergelijking moeten meenemen. Schaken is een wedstrijdsport en dat element moet m.i. voorop staan.
P.S. Ik kan schaaksite altijd goed doorkrijgen, maar voor dat stuk na verder lezen moest ik overstappen naar een andere browser.
@Wim Weehuizen we zijn het in ieder geval op één punt helemaal met elkaar eens: die toernooien van tegenwoordig zijn veel te kort. Wat is er toch misgegaan in onze mooie wereldje dat we geen toernooien meer van 15 ronden of zo spelen.
Een WK match hoort naar mijn smaak ook over 24 partijen te gaan. Bij 12 partijen nemen de spelers veel minder risico, want het aantal partijen om een nederlaag goed te maken is tamelijk beperkt.
Welke browser gebruikte je dan? Want ik heb Edge, Firefox en Chrome. Daar werkt de site prima. Ook op mijn iPad/iPhone.
@Frits Fritschy interessante vraag. Ik kom er binnenkort op terug!
@Frits Fritschy een uit de hand gelopen antwoord op je vraag. Je vindt het op mijn blog…
Hoi Michel,
Ik kan je redenering goed volgen en eigenlijk ben ik het wel met je eens. Natuurlijk hoort een zet als d5 bij de 120 jaar bagage die wij, in tegenstelling tot Steinitz, bij ons hebben.
Bij een dergelijk pionoffer reken ik niet per se alles uit, maar kijk ik naar ‘escapes’. En die zijn er: zo blijkt bij nader inzien (van mijn engine) 18 De3 ook een vrijwel winnende zet. 20 Pc5 in plaats van Dg4 wint misschien niet, maar levert wel een duidelijk voordeel op. Daarentegen is 21 Pg5+ de enige die wint. Ook is 22 Pxh7 in plaats van Txe7+ nog niet zo duidelijk. Goede kans dat als je bij het nadenken over de 17e zet zo ver gekomen bent, je verdrinkt in de beoordeling van het eindspel met pluspion dat dan ontstaat. Daar staat weer een derde escape tegenover: ook 23 Pxh7+ wint, al kan zwart nog aardig spartelen. Hetzelfde geldt voor 24 Tf8+.
Een complicatie in een wedstrijdsituatie zou kunnen zijn dat zetten als 17 Dc4 of 17 Pd2 (Pd2-e4-c5) ook zeer voordelig zijn – waarom offeren als het ook zonder kan? Met mijn rating van 2077 durf ik niet met zekerheid te zeggen dat ik 17 d5 ook werkelijk gespeeld zou hebben, al is de waarschijnlijkheid groot. Misschien zou een laaggeratete prof juist geen d5 spelen, maar een veilige zet als Dc4.
Maar als opgave kijk je inderdaad eerst naar 17 d5. Of spelers van ons niveau dan alles kunnen doorrekenen is zeer de vraag, maar dat is nou ook weer niet zo belangrijk.
Op nog eerdere momenten in partij en opening wil ik niet ingaan.
In oudere papieren literatuur vind ik behalve de partijvoortzetting de door Keres voorgestelde triplering met de dame voorop na 16.De4 en een aantekening die aan Igor Zaitsev 16.Tad1 toeschrijft.
Misschien is het laatstgenoemde het sterkst als ik afga op wat ik tot dusver van de engines heb gezien.
Heel interessant is het niet zelf bedachte direct 16.d5 , op 16… Kf7 of 16… Kf8 is alsnog de dekking 17.Tad1 mogelijk, op twee manieren valt bovendien de pion te offeren: 17.Pd4 of 17.d6.
De kracht van het door Keres voorgestelde tripleren is in het verleden overschat: chessbites.com/Games.aspx?d=orpQAxQC
Onder het diagram is Toggle Engine aanklikbaar, daar zou ik meer van willen weten.
Op 16.d5 Kf7 17.Tad1 is pion d5 vergiftigd, met de koning op f8 is wel 17… Pxd5 speelbaar.
Kasparov in MGP – volgorde met zijn interpunctie 16.Tad1!? Kf8! 17.d5!? Pxd5 – geeft aan 18.Pg5 een ! en concludeert enkele zetten na 18… Te8 19.Df3 dat Wit initiatief heeft voor de pion maar meer ook niet. Op 16.d4-d5 vermeldt hij niet 16… Kf8!, een risicoloze mogelijkheid is dan 19.Pxc7 na 17.Pd4 Pxd5 18.Pe6+ Kf7 en Wit blijft aan de pluskant. Kasparov neemt heel de door Pachman aangevochten Keres-variant 16.De4 c6 17.Te2 Kf7 18.Tae1 Pd5 19.Dh4 “with some pressure”over. In de computeranalyse van 365chess.com/game.php?gid=1710491 komen 16.De4 plus vervolgzetten op diepte 40 niet boven 0.00, vergelijk echter na invoeren van de zetten de via icoontje in linker benedenhoek te activeren engine in hierboven gegeven link van Mattis says: Study the classics! Het directe 16.Pf3-d2 is een door mij in de aflevering Gespot 96 Een zet achteruit gemeld computeralternatief, het type zet speelt ook een rol in het vervolg van 16.Tad1 en 16.De4, is na 16.Tac1 Kf7 door Kasparov bekeken en tevens computerzet met als resultaat gelijkspel. De onderlinge rangorde van de vier in objectieve zin sterkere zetten dan die van Steinitz (16.Tad1, 16.d5, 16.Pd2 en 16.De4) valt niet zomaar aan de per diepte en binnen eenzelfde diepte fluctuerende computerwaardering af te lezen, zinvoller is het om de gevarieerde stellingbeelden op je te laten inwerken. Ik zie de witte dame aan alle kanten van het bord verschijnen; Pf3-d2 kan al naar gelang naar c4 of e4; ik zie torenverdubbeling op de e-lijn met Te6 voorop (ondersteund door Pf3-d2-e4-c5 of Pf3-d4, eventueel Pe6-c5), danwel Te4 of Te2 enz., enz.
Michel: Het plan is om van Explorer op één van die nieuwere browser over te stappen, maar ik heb wat hulp nodig voor het overzetten van al mijn Favorieten, waaronder erg veel schaaklinks. Door de corona-crisis was die hulp nog niet beschikbaar en heb ik Chrome apart als standby. Daarop lukte het later wel om alles te lezen.
@Wim
Als normaal importeren bij installatie van een nieuwe browser niet lukt:
Aannemend dat je Explorer op Windows hebt: Druk in Explorer op ALT-C, verander bovenin “aan favorieten toevoegen” in “importeren en exporteren”. Kies dan exporteren en geef een bestandsnaam op (die eindigt op .html, moet je echt erbij typen). Dat bestand bevat dan links voor al je favorieten en dat bestand kan je met andere browsers openen (in de verkenner met rechtermuisklik “openen met”). Je kunt daar elke link aanklikken en in je nieuwe browser tot favoriet maken.
Mooi! Dat het daar wel is gelukt. Wanneer je Microsoft Edge, Chrome of Firefox installeert, zijn er functies waardoor je vrijwel automatisch al je links kunt overzetten naar de nieuwe browser.
@Frits Fritschy Bedankt voor je uitgebreide antwoord. Ik ga naar jouw suggesties kijken!
@ Henk Smout Goed dat je die partij van Steinitz tegen von Bardeleben in het Prisma Schaakboek deel 1 hebt opgedoken. Ik heb het ook opgezocht. Hans Bouwmeester schrijft over dit toernooi in Hastings van 1895. Het toernooi leverde een schat van mooie partijen op. De kroon spant echter de onderstaande, misschien wel de mooiste ooit gespeeld. Bouwmeester geeft 22. Te7-f7+ al twee uitroeptekens, omdat die naar de volgende zetten leidt. Inderdaad heeft hij alles ver van te voren al gezien.
22.Te1xe7+ krijgt twee uitroeptekens.
Het slot illustreert ook het verschil tussen computer en mens, de computer prefereert 22… Dd7xe7 en 24… Dd7xg7. Von Bardeleben staat verloren, maar kiest wel het voor het menselijke schaak taaiste met Ke8-f8-g8-h8.
Bedankt voor de correctie. Het moet het wonderbaarlijke offer [volgens Hans Bouwmeester] 22. Te1xe7+ zijn. Ik had het wel goed gezien, maar verkeerd overgenomen uit het Prismaboekje.
Een ander verschil met de 19de eeuw was dat de tegenwoordige topschakers allemaal professionals zijn, die op een of andere manier gegarandeerd zijn van een riant inkomen. Zij kunnen dus 24 uur per dag aan het schaken besteden en hoeven zich nergens anders zorgen over te maken.
De meeste topspelers in de 19de hadden gewoon een baan om in hun inkomen te voorzien. Tarrasch was arts bijvoorbeeld. Toch had je toen wel beroepsschakers, zoals Steinitz en Blackburne, maar die moesten wel veel simultaansceances en dergelijke geven om zichzelf een karig inkomen te verschafffen. Menig topschaker uit die tijd stierf in zeer behoeftige omstandigheden.
Wist de Duitser Karl Nittschalk in zijn partij per e-mail tegen zijn landgenoot Günter Abromeit in 2000 niet van de sinds Kieseritzky 1841 in overstelpende mate in de literatuur als voordeel voor Wit aanbevolen zet 10.d4-d5?
Of was hij door de computer gewaarschuwd toen hij 1.e4 e5 2.f4 exf4 3.Pf3 g5 4.h4 g4 5.Pe5 De7 6.d4 d6 7.Pxg4 f5 8.Pf2 fxe4 9.Lxf4 Pf6 10.Pc3 deed, dat na 10.d5 Zwart met 10… e3 in het voordeel komt?
Pardon, 1842!