In de schijnwerpers: Harold van der Heijden
“Eindspelstudies zijn kunst. Wat mij betreft, betekent het dat een studie een ‘ziel’ moet hebben. Een studie moet niet louter bestaan uit een ijskoud mechanisch pad dat naar winst of remise leidt, maar moet altijd een verrassing of iets bijzonders bevatten. Het moet ook vloeiend verlopen.” Eindspelcomponist Harold van der Heijden citeert John Keats “a thing of beauty is a joy forever”. Schoonheid en verrassing dat is waarom het draait in de wereld van de eindspelcomponisten. Het metier is al eeuwenoud. En gelukkig: springlevend!
In een interview dat ik over hem las, haalt hij een prachtig voorval aan. Harold was uitgenodigd voor een algemene bijeenkomst waarop hij de kans kreeg om eindspelcomposities te promoten. De bijeenkomst werd bezocht door talloze jonge talenten, sterke spelers en zelfs enkele grootmeesters. Hij liet ze de volgende stelling zien (u vindt de complete oplossing verderop in dit artikel):
Harold heeft deze stelling zelf bedacht. De schoonheid schuilt naar mijn smaak in de relatieve eenvoud van de stelling. Maar de oplossing is bepaald niet eenvoudig. Iedereen begon te puzzelen, maar het duurde wel eventjes voordat ze de oplossing vonden. Enkele slimmeriken zeiden:
“1. Kh1 moet de oplossing zijn omdat het de minst waarschijnlijke zet in de stelling is.”
Maar niemand kwam er aanvankelijk écht goed uit. Totdat Artur Yusupov langs kwam en er naar keek. Na een seconde of tien merkte hij droog op: “Kh1 en Dg2 mat”. Daarop gaf Harold de grootmeester een andere opgave. Die kon hij niet kraken. Harolds conclusie: het oplossen van eindspelstudies is voor iedere schaker een prima bezigheid. Zelf voeg ik er aan toe: het is ook een prima training om studies op te lossen.
Vele talenten en functies
Harold vindt zichzelf geen begenadigd schaker. Zijn rating schommelt iets boven de 1900. Hij speelde jarenlang in het 2e team van HMC. En won maar liefst twee keer de schoonheidsprijs van de club. Zou dat dan toch te maken hebben met waarin hij uitblinkt? Dat deed hij trouwens bij het verdedigen van de zwarte kleuren.
Overigens kunnen we nog wel even verdergaan met het opsommen van zijn functies en activiteiten. Hij was bestuurslid (wedstrijdleider intern), lid van de technische commissie en hij verzorgde de automatisering van dezelfde vereniging. Tegenwoordig woont hij in Deventer en is Harold nog wel lid van HMC, maar niet meer actief. Daarnaast heeft hij ook nog diverse redactionele verplichtingen in de wereld van de componisten. En daar blijft het nog lang niet bij.
In het dagelijkse leven doet Harold heel iets anders. Hij behaalde zijn doctorstitel in 2009 en geeft tegenwoordig leiding aan 20 onderzoeksanalisten van het veterinaire bedrijf Royal GD. Daar deden ze vorig jaar onder andere onderzoek naar de verspreiding van het Coronavirus onder nertsen.
Vooral bekend door iets anders…
Toch zijn deze activiteiten niet de zaken waardoor de wereld hem kent. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de wereld van de eindspelcomposities. In Nederland is dat een select gezelschap van zo’n tien componisten. Denk daarbij aan Jan Timman en Yochanan Afek en natuurlijk aan Harold. Harold bereikte de status van FIDE-master. Zijn grootste faam verwierf hij echter bij het verzamelen van eindspelstudies. Zijn unieke database bevat inmiddels de grootste collectie studies ter wereld. Allemaal keurig netjes gerangschikt in een database. De zesde editie (november 2020) telt maar liefst 93.839 studies – 8.000 meer dan in de vorige versie. Duizenden oplossingen werden gecorrigeerd en opgewaardeerd. Het is uiteraard prachtig materiaal voor liefhebbers en trainers. U kunt de database aanschaffen via zijn website. Herman Grooten schreef een uitgebreide recensie over deze schitterende verzameling.
1. Wanneer ben je begonnen met schaken en wie heeft het je geleerd?
Ik geloof dat een oom mij schaken heeft geleerd. Op de basisschool (toen: lagere school) heb ik nog het pionnendiploma gehaald – ik denk in 1971 of 1972.
2. Heb je naast schaken nog andere sporten of hobby’s?
Ik verzamel schaakpostzegels en -stempels en schaakboeken en -tijdschriften (met een sterke focus op eindspelstudies). Mijn werk is ook wel mijn hobby…
3. Naar welke muziek luister je graag?
Ik heb een brede smaak en liet me ook beïnvloeden door vrienden en zie zodoende wat verschuiving in de jaren. Rock & Roll en Blues blijven wel o.k. Mijn favoriete album is 2112 van de Canadese band RUSH met de beste drummer aller tijden Neil Peart (overleden 7-1-2020), die ook de fantastische teksten voor de nummers schreef. Ik herinner me een concert in Ahoy Rotterdam, waar ik bij was, waar Peart middels een hijskraantje in zijn 360° drumstelling werd getakeld. Ik ken elke toon van 2112 uit mijn hoofd. Daarnaast was ik in 2007 samen met mijn oudste zoon bij een concert van The Rolling Stones in het Goffertpark Nijmegen. We waren helemaal doorweekt na een enorme onweersbui. Ik vond dat fantastisch!
4. Hoeveel tijd besteed je gemiddeld per week aan het schaken?
In de afgelopen drie decennia, zo schat ik, 30 uur per week.
5. Op welk moment of waardoor, kreeg je het idee dat je goed bent in schaken?
Ik ben geen goede partijschaker (hoogste rating ongeveer 1950). Als studiecomponist was ik al eind jaren ’70 actief. Ik had een paar studies die ik (tot vervelens toe) liet zien aan mijn clubgenoten van HMC Den Bosch.
6. Wat was je beste resultaat tot nu toe?
Mijn beste prestatie als partijschaker is een derde plaats bij het Noord-Brabants kampioenschap tot 20 jaar (ca. 1980). Toen won Frans Cuijpers. Die werd later ook Nederlands kampioen tot 20 jaar.
Als eindspelstudiecomponist heb ik de FM-titel en ik ben ook officieel FIDE-arbiter voor eindspelstudietoernooien. Om een schaakcompositietitel te behalen moeten je composities worden gepubliceerd in het driejaarlijkse FIDE Album.
Het is nogal moeilijk om een titel te behalen. Op gebied van eindspelstudies zijn er slechts twee Nederlanders die überhaupt een titel hebben behaald: Jan Marwitz en ik. De “halve” Nederlander (en Israëliër), en mijn vriend Yochanan Afek is GM – een titel die slechts weinigen gegeven is. Ik hoop nog ooit de IM-titel te behalen, maar heb helaas niet veel tijd voor compositie.
7. Wat was je beste schaakpartij tot nu toe?
For the time being, vind ik op dit moment mijn eindspelstudie samen met de Roemeense GM Emilian Dobrescu mijn beste prestatie tot nu toe. Na een idee van hem, heb ik er misschien wel twee decennia aan gewerkt om een setting te vinden die analytisch sluitend is. Soms lukken ook ideeën in 5 minuten. Toen ik een artikel schreef over doorbraak in eindspelstudies, vond ik een prachtige mogelijkheid. Mijn meest aansprekende studie is dan ook, zo denk ik, een pionnenstudie. Die moet iedereen kunnen oplossen (door eliminatie – en het beperkt aantal mogelijkheden), maar is zowel voor clubschakers als GM’s interessant.
Studie samen met GM Emilian Dobrescu
8. Wie is je favoriete eindspelcomponist?
Favoriete eindspelstudiecomponisten: Leopold Mitrofanov, Oleg Pervakov
9. Wie vind jij de beste eindspelcomponist aller tijden?
Beste eindspelstudiecomponist: Henrikh Kasparyan, Oleg Pervakov
10. Wat vind je het beste schaakboek dat je ooit hebt gelezen?
(Nieuwe) Schaakkuriosa, Tim Krabbé (1974, 1977)
11. Wat vind je het leukste aspect aan schaken?
Op mijn werk (ik ben een onderzoeker op gebied van veterinaire diagnostiek) wordt wel gewaardeerd dat ik relatief vaak out-of-the-box ideeën opper. Ik denk dat schakers relatief vaak “originele” tot “aparte” mensen zijn.
12. Hoe kijk je tegen de ontwikkelingen in de schaakwereld aan?
De populariteit van het schaken neemt flink toe vanwege de Netflix-serie The Queen’s Gambit. Dat is natuurlijk heel positief. Wat in de media (zover ik zag) altijd slecht wordt uitgelegd, is dat er geen aparte kampioenschappen zijn voor mannen en vrouwen, maar dat er een algemeen kampioenschap is (voor vrouwen en mannen) maar dat er ook een apart kampioenschap is waaraan alleen vrouwen mogen meedoen. Prima!
In de serie is er ook een “partij” van Beth die in werkelijkheid een eindspelstudie is! (van H. Rinck).
13. Wil je nog iets kwijt aan de bezoekers van Schaaksite?
Ik verzamel eindspelstudies, en heb daarvan een database aangelegd, die u hier kunt bestellen: hhdbvi.nl
Personalia
- Naam: Harold van der Heijden
- Woonplaats: Deventer
- Geboortedatum: 18 december 1960
- Componist en FIDE-scheidsrechter in compositieschaak
- Hoofdredacteur EG (toonaangevend blad op het gebied van eindspelstudies).
- Website: hhdbvi.nl
Erelijst
- Circa 165 studies gepubliceerd
- 35 prijzen en 72 andere onderscheidingen gewonnen
- FIDE-master
