Krantenrubriek weekend 10 april 2021
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Bab Wilders | Rini Kuijf | Henk Prins |
Schaken, maar anders
In het café De Oude Schouwburg dat tot 1972 gevestigd was aan het Amsterdamse Leidseplein, werd geschaakt, gebridget en go gespeeld. Soms speelden we Can I?. Twee spelers, zoals in het gewone schaak, maar met allebei een eigen bord en een scherm tussen hen in. Niet tegen besmetting, maar om te zorgen dat ze alleen hun eigen stukken zagen en niet die van de tegenstander.
Een wedstrijdleider hield op een derde bord het verloop van de partij bij en gaf bij iedere zet antwoord op de vraag ‘Can I?’, waarmee de speler bedoelde: kan ik met een pion iets slaan? Het antwoord gaf enige informatie over de positie van de stukken van de tegenstander. Buiten het Leidseplein stond dit spel bekend als Kriegspiel, misschien omdat generaals vroeger ook maar moesten raden waar de troepen van de vijand precies waren.
In zijn monumentale The Encyclopedia of Chess Variants uit 1994 schreef David Pritchard dat er toen meer dan 40.000 varianten op het gewone schaakspel waren. Hij beschreef er meer dan 1.600. Een daarvan was 3-Check, waarin je kunt winnen door gewoon mat te zetten, maar ook door drie keer schaak te geven. Pritchard dacht dat dit spel in de Sovjet-Unie was bedacht en dat de jonge Anatoli Karpov, spelletjesman bij uitstek, er onverslaanbaar in was geweest.
In Schach stond een verslag over het eerste wereldkampioenschap 3-Check, dat op lichess.org was gespeeld. Omdat het blad op 1 april in de bus kwam, dacht ik even aan een grap, maar nee. In de levendige 3-Check-gemeenschap worden online honderdduizenden partijtjes gespeeld. Altijd vluggertjes, tactisch fel en meestal kort.
Dat wereldkampioenschap werd gewonnen door iemand die speelt onder het pseudoniem VariantsOnly. Van een deskundige bron begreep ik dat hij als Rus is aangemeld, maar in feite een Nederlander is. Hebben we na Eline Roebers alweer een Nederlandse wereldkampioen?
Het is een duizelingwekkende gedachte: misschien zijn er in die 40.000 occulte schaakvarianten waar Pritchard het over had, vele duizenden bescheiden wereldkampioenen die stil leven onder pseudoniem. Het schaakuniversum blijkt altijd weer groter dan we dachten.
Niccles – VariantsOnly, finale WK 3-Check, februari 2021. Bedenktijd 3 minuten + 1 seconde per zet.
1. e4 e6 2. Pf3
In 2018 waagde Fabiano Caruana, tweede op de wereldranglijst, zich ook aan een partijtje 3-Check. Hij deed 2. d4?? en stond na 2…Lb4+ meteen verloren. Na 3. c3 Lxc3+ (tweede schaak) 4 Pxc3 Dh4 gaf hij op, omdat zwarts derde schaak niet te verhinderen was.
2…b6 3. Lc4 Lb7 4. 0-0 Pf6 5. Pc3 Lb4 6. e5 Lxc3 7. dxc3 Pe4 8. Ld3 h6 9. Te1 Pg5 10. Pxg5 hxg5 11. Dg4
Een prima zet in gewoon schaak, maar een in 3-Check gespecialiseerd computerprogramma geeft 11. Te4 als beste zet.
11…Th4 12. Dg3 g4 13. Lf4
Hier adviseert de computer 13. Lf5, misschien met de bedoeling 13…exf5 14. e6 en schaakjes hangen in de lucht.
13…g5 14. Le3 Pc6 15. Tad1 De7 16. Le2 0-0-0 17. Lxg4 Tdh8 18. h3
18…Txg4
Het lijkt warempel wel een gewone schaakpartij.
19. Dxg4
Na 19. hxg4 f5 dreigt zwart 20…Th1+ 20. Kxh1 Dh7+ gevolgd door een derde schaak.
19…Pxe5 20. Dg3 d6 21. Lxg5 Pf3+ (eerste schaak) 22. gxf3
Ook na het sterkere 22. Dxf3 staat zwart gewonnen.
22…Txh3 23. Lxe7 Th1+ (tweede schaak).
Wit gaf op, want met 24…Lxf3+ geeft zwart zijn derde schaak.
Partij in viewer:
Fraaie matcombinatie uit het vroege werk van Gari Kasparov
Herinneringen aan het spel van Gari Kasparov als junior dankzij het onvolprezen blog Soviet Chess History van de Schot Douglas Griffin. Als de lentekou, de coronamaatregelen of de overdaad aan snelschaak het humeur dreigen aan te tasten, biedt het Twitteraccount van de Schot Douglas Griffin troost. Bijna dagelijks plaatst hij schitterende oude foto’s die geschikt zijn om het computerbureaublad op te vrolijken. Mooi is het overzicht van de toernooizaal van het Maroczy memorial in Boedapest 1952 of de prent uit 1980 van een dik ingepakte Viktor Kortsjnoi op ski’s tijdens de kandidatentweekamp tegen Tigran Petrosian in het Oostenrijkse Velden.
Griffin doet meer dan foto’s opsporen en publiceren. In een eerdere rubriek noemde ik zijn onvolprezen blog Soviet Chess History, waarin hij door hem vertaalde artikelen uit de Sovjet schaakpers verzamelt. Ook plaatst hij op Twitter af en toe een partijfragment dat tot zijn verbeelding sprak. Zo herinnerde hij zijn volgers deze week aan een ongewone, bijzonder fraaie matcombinatie uit het vroege werk van Gari Kasparov.
De partij van de latere wereldkampioen tegen de Braziliaan Jaime Sunye Neto komt uit het junioren-WK voor landenploegen dat in 1981 in Graz plaatsvond. In grote stijl scoorde Kasparov negen punten uit tien partijen aan het eerste bord van een sterk Sovjet-team met onder anderen Psachis, Joesoepov en Dolmatov.
Sunye Neto – Kasparov Graz 1981
1.Pf3 Pf6 2. c4 c5 3. Pc3 e6 4. e3 Pc6 5. d4 d5 6. cxd5 exd5 7. Lb5 Ld6 8. dxc5 Lxc5 9. 0-0 0-0 10. b3 Lg4 11. Lb2 Tc8 12. Tc1 Ld6 13. Le2 Lb8 14. Pb5 Pe4 15. Pbd4 Te8 16. h3
In de toernooipraktijk is gebleken dat 16. Pxc6 bxc6 17. Pd4 een goed alternatief is.
16 … Lxf3 17. Pxf3 Dd6 18. Dd3 Pg5 19. Tfd1 Ted8 20. Kf1 Pe4 21. a3 a6 22. Dc2 La7 23. Ld3 Dc7 24. Te1 Td6 25. b4 Te6 26. b5 axb5 27. Lxb5 h6 28. Tcd1 Td8 29. Db3 Dd6 30. a4 Lc5 31. Te2 b6 32. Kg1
In deze ongeveer gelijke stelling waagde wit een remiseaanbod. Natuurlijk weigerde Kasparov.
32 … Pe7 33. Pd4 Tg6 34. Ld3 Dd7 35. Kh1 Pf5 36. Lxe4
Na 36. Pxf5 Dxf5 37. Lxe4 Dxe4 38. f3 kan wit weinig gebeuren.
36 … dxe4 37. Ted2 Ph4!
38. Pe6?
Deze tweede fout is fataal. Niet goed is 38. Pf3? exf3! 39. Txd7 fxg2+ 30. Kg1 Pf3 mat, maar na 38. f4! is wits nadeel beperkt.
38 … Dxd2 39. Txd2 Txd2 40. Pf4 Tg5 41. Kg1 Pf3+
42. Kf1
Na de andere koningszet volgt een sublieme combinatie: 42. Kh1 Lxe3! 43. fxe3 Tdxg2! 44. Pxg2 Tg3!. Ondanks een enorme materiële voorsprong kan wit het mat slechts uitstellen met zinloze dameoffers.
42 … Lxe3! 43. fxe3 Tdxg2 44. Dc3 Th2 45. Pe2 Kh7!
Ter voorbereiding van 46 … Tgg2, een zet die nu nog niet gaat wegens 46. Dc8+.
46. Dc8
Of 46. Db4 f5 met onpareerbare dreigingen.
46 … Th1+ 47. Kf2 Pd2
Wit geeft op.
Partij in viewer:
Rubriek is om de week
De stoomwals van Nirvanafans en van verbonden vrijpionnen
In oktober 1992 deden Helène Wuts en ik mee aan het WK meisjes/WK junioren in Buenos Aires, bij wijze van uitzondering zonder begeleiding van een volwassene. Kostenefficiënt en mogelijk plezierverhogend, maar wel een prestatierisico. Voor optimaal presteren is een goede nachtrust belangrijk, en op tijd naar bed gaan ook, maar kun je dat aan tieners overlaten? Anderzijds, Jan Timman stond ook niet bekend om zijn strakke discipline op dat gebied, en hij heeft toch aardige resultaten gehaald. Ik daar ook, want ik werd gedeeld derde. Toch is het resultaat niet hetgeen wat me het meest is bijgebleven aan het toernooi. Wel een bijzondere partij en een bijzonder concert.
Voor de rustdag konden de teugels nog wat meer los en bezocht ik een disco. Daar leerde ik in een gesprek met wat Argentijnen dat Nirvana zou optreden in een stadion. Daar moest ik heen! En het lukte ook nog. Tijdens het voorprogramma ging ik vooraan staan. Dom, dom, dom, want toen Nirvana begon wilden de tienduizenden andere toeschouwers allemaal naar voren. De massa wilde door mij heen, en als ik zou vallen, vast over me heen. Met een uiterste krachtsinspanning bleef ik op de been en liet ik me terugzakken, waarna ik heelhuids op een veilige plek van het concert kon genieten.
In schaaktermen zou je dat publiek kunnen vergelijken met twee verbonden vrijpionnen die dwars door de stelling van de tegenstander opstomen naar de voorlaatste rij. Dat komt niet vaak voor in een schaakpartij. Dat zowel wit als zwart dat doen is al helemaal zeldzaam. Het gebeurde eerder het toernooi op mijn bord tegen een Sloveense speler, nog wel in het middenspel.
Tratar – Reinderman
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.Pc3 Lg7 4.e4 d6 5.Pf3 0–0 6.Le2 e5 7.0–0 Pc6 8.d5 Pe7 9.Pd2 c5
Een beetje ouderwetse manier van spelen. Zwart hoopt de boel op de damevleugel te kunnen blokkeren.
10.Tb1 b6 11.b4 cxb4 12.Txb4 Pd7 13.Tb1 f5 14.Pb3 Kh8 15.a4 a5 16.f3 Pg8 17.Pb5 Pdf6 18.La3 Pe8
Wit staat duidelijk beter, maar de damevleugel is best wel gesloten. Daarom probeert wit de boel aan de andere kant open te gooien.
19.exf5 Lxf5 20.Ld3 Pgf6 21.Lxf5 gxf5 22.f4
Zo kan wit zich op pion f5 richten. 22…e4 23.P3d4 mag zwart niet toelaten.
22…Pg4 23.De2 exf4 24.Txf4
Vanaf hier begint de stelling onduidelijk te worden. 24.P3d4! was heel sterk geweest.
24…Le5 25.Lb2 Pg7 26.Lxe5 dxe5 27.Tff1 Dg5 28.c5 Pe3 29.c6
Twee verbonden vrijpionnen! Ik zag geen goede manier om die te stoppen, dus ging ook maar lopen.
29…e4 30.d6 f4 31.d7
Wit gaat ook met zijn plan verder, waar 31.Tf2 wel zo verstandig was geweest.
31…Pxf1 32.Dxf1 f3 33.c7
De uitdaging ’twee verbonden vrijpionnen op de zevende rij’ heeft wit alvast gehaald! Dat wilde ik natuurlijk ook.
33…f2+ 34.Kh1 Ph5
Dreigt tussendoor nog even mat in twee.
35.g4 e3 36.Dc4 e2
Gelukt! Wit kan de zwarte pionnen niet langer negeren: 37.c8D Dd5+! 38.Dxd5 f1D+ 39.Txf1 exf1D mat.
37.Dd4+ Df6 38.Dxf6+ Pxf6
Dreigt weer mat via f1D, dreigt ook te slaan op d7. Wit gaf daarom op.
Partij in viewer:
Deze maand gaat het Kandidatentoernooi in Jekaterinenburg weer verder. Het kan nog alle kanten op,ook voor onze landgenoot Giri. De eerste partij, in ronde 8 tegen Nepomniatchi, kon wel eens beslissend zijn. Wesley So is niet bij de Kandidaten maar bij partijen met versneld tempo ( die in corona-tijd en online het klassieke schaak verdringen ) is hij voor ieder een gevaarlijke tegenstander.
Een partij uit het Opera Euro Rapid : So -Carlsen 1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Lc5 4.c3 (nog leuker is 4.b4, het zgn Evansgambiet) 4..Pf6 5.d4 exd 6.e5 d5 7.Lb5 Pe4 8.cxd Lb6 9.Pc3 0-0 10.Le3 Lg4 11.h3 Lh5 zwakker zou zijn 11..Lxf3.12.Dc2 Lg6 een explosieve stelling. 13.Db3 Pe7 14.0-0 c6 15.Ld3 Pf5 een beetje druk in het centrum 16.Dc2 Pxc3 beter direkt Pxe3 17.bxc Pxe3 18.fxe3 Lxd3 19.Dxd3 wit komt beter uit de opruiming 19..f6 20.c4 Lc7 beter dxe 21.cxd Dxd5 22.exf6 gxf (vervelend maar Txf6 23.e4 De6 24.e5 Th6 25.Pg5 Dd5 26.Tad1 ziet er ook niet uit) 23.e4 Dd7 24.Tad1 ( Ph4!) Tad8 (Tae8!) ( beter was Tae8 en na 25.Ph4 Dd6) 25.Ph4 Kh8 26.Pf5 verhindert een eventueel Dd6 26..c5 27.d5 Le5 28.Tb1 b6 29.Dc4 (verhindert Da4) Tfe8 30.Kh1 Ld4 ( een valletje: 31.Pxd4 Txe4) 31.Tf4 Txe4! een poging om verwarring te stichten,kan altijd bij Rapid. 32.Txe4 Dxf5 33.Tbe1Txd5 ? 34.Tg4! een fatale penning h5 35.Te8+ Kh7 36.Te7+ Kh8 37.Dc1 en 1-0 het mat is onvermijdelijk.
Twee voortreffelijke boeken van www.newinchess.com ,beiden € 24.9. De doelgroepen zijn anders al kunnen ze elkaar overlappen. Gerard Welling en Steve Giddins richten zich op de club-schakers in The Lasker Method en Karel van Delft ( psycholoog en trainer ) in Chess for Educators op wie zich bezighoudt met schaakles geven aan kinderen. Hij is daar in de familie goed in geslaagd, zoon Merijn is internationaal meester. Vanuit Apeldoorn verstuurd hij zijn Nieuwsbrief Schaakacademie, nu al 168 , waarmee hij niet alleen het schaakleven in Apeldoorn opbouwt. Een pionier dus en dit alles komt samen in dit boek wat geen schaakleraar mag missen. Het is ongelooflijk wat allemaal aan de orde komt vanuit de stellige overtuiging dat schaaklessen kinderen ook beter vormen in alle andere aspecten van het leven. Schaken als metafoor voor het leven. In de 21 hoofdstukken komen zaken aan de orde (we doen een greep) Didactiek bij schoolschaak, de school-schaakclub, rol van ouders, maar bv ook les voor autisten,blinden en slechthorenden, En uiteraard schaken als schoolvak. Maar uiteraard een ware fundgrube voor wie lesgeeft op de schaakclub. Inderdaad een uitmuntend stuk pionierswerk dat iedereen die waar dan ook schaakles geeft moet aanschaffen.
Het boek van de heren Welling en Giddins, beiden schaakmeester, inderdaad een compleet Manual for the Modern-Day Cub Players, heet The Lasker Method omdat wordt uitgegaan van een raad van deze wereldkampioen aan het begin van de 20e eeuw: Een clubspeler moet haar/zijn hoofd niet volstoppen met varianten van openingen en theoretische kennis maar uitgaan van het eigen gezonde verstand ( indien aanwezig ) en een aantal basisprincipes die vooral geleerd kunnen worden door te spelen. Een raad die zo uit het eerstgenoemde boek van Karel van Delft zou kunnen komen. Van welke principes moet je uitgaan in de diverse fases van een partij, bij verdediging dan wel aanval. Interessant zeker het hoofdstuk over Amorphous Positions.d.w.z. dat men een stelling opbouwt waar niets mis mee is en dan kijkt hoe het verder gaat,afhankelijk van de zetten van de tegenstander en de eigen reacties. In hoofdstuk 9 volgen dan 40 partijen om na te spelen, te bestuderen en te analyseren. En dan nog 50 diagrammen in hoofdstuk 19 waarbij de goede voortzetting gevonden moet worden en voor de oplossingen kan men dan naar hoofdstuk 11. Een perfect boek voor iedere club-speler die zich wil verbeteren en dan wel volgens de Lasker Methode.
Partij in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
Miroslav Brada uit Slowakije maakte het vijfde probleem van de schaakpuzzel uit RDMagazine van december. Wit geeft mat in drie zetten. De componist heeft een thematische verleiding gemaakt om oplossers op het verkeerde spoor te brengen. Deze verleiding is 1. Pd3? Wit dreigt 2. Df7+ Kf5 3. Ld7 mat. Omdat het sleutelpaard veld f4 dekt is deze dreiging mogelijk geworden. Zwart kan de dreiging dwarsbomen door 1. … Pf4 te spelen. Het paard plaats dan tussen als wit de dreiging uitvoert op de tweede zet. Na 1. … Pf4 speelt wit 2. e4, waarna er mat dreigt op de derde zet door 3. Ld7, Dxf5 en Df7. Na 2. … Dxe4 komt 3. Pc5 mat. Zwart kan de dreiging ook tegenhouden door 1. … Pd4. Wit zet dan mat met 2. Lxd7 Kd5 en 3. Pxb4 mat. De witte tweede zetten van de dreiging, en de zetten na de paraden 1. … Pf4 en 1. … Pd4 gaan een patroon vormen met de oplossing. We geven deze witte zetten alvast namen, de dreiging 2. Df7+ heet A, de zet 2. e4 na 1. … Pf4 heet B en de zet 2. Ld7 na 1. … Pd4 heet C. De weerlegging van de verleiding is 1. … Dc4! Een wat moeilijk te vinden zet die op de tweede zet kan tussenplaatsen.
De sleutelzet is 1. Pf3! Er dreigt dan 2. Ld7+ Kd5 en 3. Df7 mat. Dit mat is mogelijk omdat veld d4 door het sleutelpaard is gedekt. De dreiging is dus zet C. Na 1. … Pf4, die ook hier kan tussenplaatsen op de tweede zet als wit de dreiging uitvoert, komt 2. Df+, zet A. Zwart gaat verder met 2. Kf5 en wit zet mat met 3. hxg4 mat. Zwart kan ook 1. … Pd4 spelen tegen de dreiging. Dan speelt wit 2. e4, zet B, en wit dreigt op de volgende zet met 3. Ld7, Ld5 en Df7 mat. Op 2. … Txe4 komt 3. Pxg5 mat.
Een bijvariant is 1. … Dxd6 2. Df7+ Kf5 3. hxg4 mat.
De dreiging en de witte zetten na 1. … Pf4 en 1. … Pd4 hebben in de verleiding de volgorde A-B-C, maar in de oplossing is dat C-A-B. Deze zetten zijn cyclisch verschoven. In probleemtermen heet een dergelijke cyclische opschuiving het Lacny thema. Normaal speelt de cyclus bij witte zetten na zwarte paraden, hier doet de dreiging mee met het thema. Omdat de dreiging ook in de cycle zit wordt bij dit probleem de gecombineerde naam Lacny-Le Grand-cycle voor het thema gebruikt.
De driezet van Brada behaalde een zesde plaats in het World Chess Composition Tournament 1996-2000. De eerste plaats van dit toernooi was een Nederlands succes van de tweelingbroers Le Grand, zie driezet 978. Deze driezet kan worden opgelost.
In mijn top 100 schreef ik wat meer over het concert van Nirvana, o.a waarom Kurt Cobain in eerste instantie niet wilde spelen: www.musicmeter.nl/forum/18/8854/11670#6571581