Krantenrubrieken weekend 15 mei 2021
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Bab Wilders | Rini Kuijf | Henk Prins |
Hybride toernooien
De welsprekende commentator Alexander Grisjtsjoek zei laatst dat de maatregelen om valsspelers in onlineschaak te betrappen vergelijkbaar zijn met het vangen van een mug met een visnet. Het werkt alleen voor de domste bedriegers, of het werkt zo goed dat ook onschuldige schakers aan de schandpaal worden genageld.
De laatste tijd zijn veel wedstrijden gespeeld die ‘hybride’ worden genoemd. De spelers van een team zitten in een speelzaal op gepaste afstand van elkaar. Er zijn wedstrijdleiders aanwezig. De spelers hebben een gewoon bord en stukken en als ze daar een zet hebben gedaan, sturen ze die met hun laptop naar een ander deel van de wereld waar hun tegenstanders onder dezelfde omstandigheden bijeen zijn.
Bedrog, muisfouten – waardoor je met een slordig klikje opeens je dame kwijt kunt zijn – en haperende verbindingen zijn bijna vaste ingrediënten van onlineschaak. Bedrog en muisfouten kunnen in de hybride toernooien voor een groot deel ondervangen worden. Het is wel ingewikkeld voor de spelers, met een gewoon schaakspel en daarnaast een laptop, vooral in tijdnood.
Een van die hybride toernooien was de Mitropa Cup voor landenteams. De naam intrigeerde me. Mitropa staat voor Midden-Europa, maar het is ook de naam van de maatschappij die daar bijna een eeuw lang de restauratiewagens en de slaapwagens van de treinen exploiteerde. Je denkt aan de door Mitropa aangekochte luxueuze treinwagon van de Duitse keizer Wilhelm II en aan de strakke vormgeving van al hun rijtuigen, maar ook aan de karige kost van de communistische DDR en aan de griezelige sfeer van de film Europa van Lars von Trier, die zich grotendeels in rijtuigen van ‘Zentropa’ afspeelt.
Door de naam had ik speciale aandacht voor die Mitropa Cup. Je kunt je vergissen als je op een naam afgaat. Denk aan een literatuurliefhebber die de Willem Frederik Hermansstraat in Amsterdam wil zien. Hij verwacht een statige laan, een eerbetoon aan een groot schrijver, maar hij vindt de meest naargeestige steeg van Amsterdam, of misschien wel van heel Europa, alsof het stadsbestuur wraak op Hermans wilde nemen. Die zou zelf niet verbaasd zijn geweest.
De Mitropa Cup is een aardige wedstrijd die zowel bij de mannen als bij de vrouwen werd gewonnen door Italië. Een paar weken geleden citeerde ik Ivantsjoek, die een huwelijk vergeleek met de zet Db6xb2 in het Siciliaans: kansrijk, maar gevaarlijk. De zwartspeler in de volgende partij doet het in de Caro-Kann en komt snel aan zijn eind. Zo komen snoepers te pas.
Maxime Lagarde (Frankrijk) – Sebastian Bogner (Zwitserland), Mitropa Cup 2021
1. e4 c6 2. d4 d5 3. e5 Lf5 4. h4 h5 5. Ld3 Lxd3 6. Dxd3 e6 7. Lg5 Db6 8. Pd2 c5
Riskant. De stelling komt open terwijl zwart alleen zijn dame heeft ontwikkeld.
9. c4 Dxb2
Verder op een gevaarlijk pad. Deze stelling is al vaak voorgekomen en de witspelers haalden een geweldige score.
10. Td1 Dxd4
Zwart is te gulzig. Het beste was 10…Pc6, hoewel hij ook dan in groot gevaar is.
11. Db3 Dxe5+ 12. Pe2 Dc7 13. cxd5 exd5 14. Pc3
14…Pe7
Ook na 14…d4 15. 0-0 of 14…Db6 15. Dc2 zou wit een geweldige aanval hebben.
15. 0-0 f6 16. Tfe1 Kf7
Uit de braadpan springt hij in het vuur.
17. Pxd5 Pxd5 18. Dxd5+ Kg6 19. De4+ Kf7 20. De6+ Kg6 21. Pf3 a5 22. Pe5+ Kh7 23. Lxf6 gxf6 24. Pd7 Ta6 25. Df7+
Zwart gaf op, want hij gaat snel mat.
Partij in viewer:
Jesipenko (19) etaleert in Russische teamstrijd opnieuw zijn talent
Weet u nog wie in het laatste Tata Steel-toernooi de grootste concurrenten waren van Jorden van Foreest en Anish Giri? Ik dacht aan de Iraniër Firouzja en de Amerikaan Caruana, maar vergat dat zij de derde plaats deelden met de in januari nog 18 jaar jonge Rus Andrei Jesipenko, die onder anderen wereldkampioen Magnus Carlsen versloeg.
Terwijl hier vooral aandacht was voor de twee Nederlanders werd elders in de wereld scherp gelet op Jesipenko’s prestaties. Internetcommentator Peter Leko was onder de indruk van zijn spel en sprak vermanende woorden toen Jesipenko in de beslissende fase van het toernooi een klassieke fout maakte. In de hoop de Noorse outsider Aryan Tari te verrassen, koos hij een openingsvariant die hij nooit eerder had gespeeld. Hij verloor kansloos.
In het begin mei in Sotsji gehouden teamkampioenschap van Rusland maakte Jesipenko opnieuw indruk. Met een score van 6,5 uit 7 was hij een steunpilaar van Bronzen Ruiters uit St.-Petersburg dat het toernooi met afstand won. Door de winst van 15 ratingpunten steeg hij naar de 26ste plaats van de wereldranglijst.
Jesipenko speelde in Sotsji een partij die eeuwigheidswaarde zou hebben gehad als hij tegen de beste verdediging de schitterende weg naar de winst had gevonden. Helaas kreeg hij die kans niet, toen Michail Kobalia, de coach van de Russische junioren, het hem veel te gemakkelijk maakte.
Jesipenko – Kobalia, Sotsji 2021
1.d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. g3 Lb4+ 5. Pc3 dxc4 6. Lg2 Pc6 7. 0-0 0-0 8. a3 Le7 9. e4 Tb8 10. Le3 b5 11. De2 Pa5 12. Tad1 Lb7 13. Pe5 Dc8?
Een slordigheid die tot een catastrofe zou hebben geleid als wit even naar links had gekeken. Tot beslissend voordeel leidt 14. b4! Pc6 (14 … cxb3 ep 15. Dxb5) 15. Pxb5.
14. g4? b4 15. axb4 Lxb4 16. g5 Pd7 17. Pg4 f5 18. gxf6 ep Pxf6 19. Pxf6+ Txf6 20. Lg5 Tf7 21. d5 e5 22. f4! h6 23. fxe5!
Na 23. Lh4 Txf4 24. Txf4 exf4 25. e5 Df5 is het de vraag wie beter staat.
22 … Txf1+ 24. Txf1 hxg5 25. e6
25 … Dd8
Meer voor de hand ligt 25 … De8 om 26. Dh5 te verhinderen. Na 26. Tf7 kan zwart zich verdedigen met 26 … Pc6 27. Dxc4 (niet 26. dxc6 Dxe6) Lc8!.
26. Dh5 De7 27. Tf7 Dc5+ 28. Kh1 Lxc3 29. Tf3!
29 … Le1?
Na 29 … g4! 30. Df7+ Kh7 levert 31. Tf5 Ld2 niets op. Winnend is de briljante ‘zelfvork’ 31. Lh3!. Na 31 … Ld2 volgt 32. Lxg4 Lh6 33. Th3 Kh8 34. Lf5 met de dreiging 35. Txh6+. De taaiste verdediging is 31 … Tf8 32. Dxf8 Dxf8 33. Txf8 Lb4 34. Tf7 gxh3 35. e7 Lxe7 36. Txe7 en wit wint het eindspel.
30. Df7+ Kh8 31. e7 Dd6 32. e8D+
Zwart geeft op.
Partij in viewer:
Componisten
Wat componisten gemeen hebben is dat zij beginnen met niets, een leeg vel of een leeg bord, en dan verzinnen ze iets waar liefhebbers nog tijdenlang plezier van kunnen hebben. In de muziek is de oudst bekende compositie een Oudgriekse hymne, de Seikilos Epitaph, van ergens voor het jaar 0. Het is een rouwlied, ingegraveerd op een vaas die nu in het nationaal Museum in Kopenhagen staat. Er zal zonder twijfel eerder muziek gemaakt zijn maar dat is niet opgeschreven. Componisten in de schaaksport bestaan ook al zo lang er geschaakt wordt. De oudst bekende studies stammen van de Arabische mansuben maar toen bewogen de stukken anders over het bord. Ook in het Einsiebeln-manuscript uit 950 staan schaakstudies.
“Ik ben vooral geïnteresseerd in mooie zetten” zegt Harold van der Heijden. Hij werkt op een laboratorium maar zijn passie is de schaakstudie. Hij is FIDE-Meester in componeren. De schaakcomponist creëert een stelling waar een opdracht aan vast zit, ‘wit wint’ of ‘wit maakt remise’. Hoe dieper, vertakter, verrassender, kunstzinniger de weg naar de oplossing hoe beter de studie.
Saveedra, 1875
Hier zit een heel verhaal aan vast, waar de Spaanse priester Saveedra een cruciale rol in speelde. Aanvankelijk was de opdracht: zwart maakt remise.
1.c7 Td6+ 2.Kb5 Td5+ 3.Kb4 Td4+ 4.Kc3 Td1 5.Kc2 Td4 6.c8D Tc4+ 7.Dxc4 pat.
Saveedra ontdekte dat de opdracht moest zijn: wit wint.
6.c8T! Ta4 7.Kb3
En zwart kan de dubbele dreiging niet pareren en geeft op. Nog steeds behoort de Saveedra bij de studie van de pion en komt de verrassende manoeuvre terug in analyses van partijen.
“Soms verbruik ik tijdens een gewone partij heel veel tijd als ik een mooie zet zie” treurt Van der Heijden, “maar meestal klopt het niet”. Dat is dus precies wat een schaakstudiecomponist doet: om een mooie zet een hele setting bouwen zodat het wel klopt. Bij een goede studie is er maar één weg naar de oplossing. Omdat het soms moeilijk is om alle alternatieve mogelijkheden af te gaan heeft Van der Heijden een programma gemaakt waar ongeveer 80% van alle gepubliceerde correcte studies in zijn opgeslagen: endgame study database. Dat helpt hem bij het arbitreren van studie-toernooien en is ook praktisch voor alle componisten om even te checken of een briljant idee niet al eens eerder is bedacht. Als je een stuk noemt schiet er bij Harold gelijk een studie in zijn hoofd. Bijvoorbeeld: koningin.
Mitrofanov, 1967
Wit speelt en wint.
1.b6+ Ka8 2.Te1 Pxe1 3.g7 h1D 4.g8D+ Lb8 5.a7 Pc6+ 6.dxc6 Dh5+ 7.Dg5!!
Wat een vondst. Een puur dameoffer, alleen maar om de andere dame op het verkeerde been te zetten.
7…Dxg5 8.Ka6 Lxa7 9.c7 Da5+ 10.Kxa5 Kb7 11.bxa7 en wit wint.
De studie won het toernooi met 250 inzendingen en jurylid Michael Tal liet weten: deze studie is een klasse apart.
Ik zeg ‘toren’, Harold.
Wotawa, 1942
Wit speelt en wint.
1.Dh1+ Kg6 2.Dh5+ Dxh5 3.gxh5+ Kf7 4.Th8!!
Dat verzin je toch niet? De enige weg naar winst. Het is zelfs niet meteen duidelijk wat deze superzet beoogt. In de afwerking maakt wit geen enkele haast.
4…Txh8 5.Tf1+ Kg8 6.h6! Ta8 7.Ke7 a4 8.Tg1! g6 9.Tf1 a3 10.Tf7 a2 11.Tg7 mat.
Op 14 december aanstaande wordt Jan Timman 70 jaar, ter viering wordt een studietoernooi georganiseerd. Iedereen kan meedoen, er zijn vele categorieën. Jan is jury, Harold is arbiter, de KNSB doet mee met het prijzenfond evenals enkele goede vrienden. Zijn oudste vriend laat voor alle prijswinnaars een bijzonder, toepasselijk kunstwerk maken.
Magnus Carlsen openhartig over zwakke dag tegen Nepo
In het laatste nummer van New In Chess Magazine staat een uitgebreid verslag van de Magnus Carlsen Invitational. Met de kennis van nu is het extra interessant om dat toernooi te herbeleven: de naamgever van het toernooi verloor namelijk in de halve finale van Nepomniachtchi, tegen wie hij later dit jaar zijn wereldtitel zal verdedigen. Zegt die nederlaag veel? Enerzijds niet: het betrof hier een online rapidmatch van acht partijen, terwijl het WK om veertien partijen met klassieke bedenktijd gaat. Anderzijds toch wel. Carlsen speelde zijn laatste twee WK-matches tegen respectievelijk Karjakin en Caruana, die niet bekend staan als specialisten in het rapidschaak. De Noor profiteerde hiervan door beide keren gelijk te spelen in de reguliere partijen en vervolgens de verlenging met het snellere tempo relatief makkelijk te winnen. Tegen Nepo, die heeft laten blijken wel een specialist te zijn, zal de Carlsen een andere strategie moeten gebruiken.
Nog interessanter was zijn commentaar op het spannende einde van de match. Carlsen moest de laatste twee partijen winnen om een snelschaakverlenging af te dwingen en dat lukte. Ogenschijnlijk was hij daarna psychologisch in het voordeel, maar daar bleek niets van: hij speelde slecht en verloor alsnog. De auteur van het verslag (Jonathan Tisdall) vroeg de wereldkampioen om een reactie. Die legde uit: “Ik bezweek onder de druk. Ik speelde zo slecht die dag dat ik me ondanks die twee overwinningen helemaal niet sterk voelde. In het algemeen ben ik niet zo goed in situaties waarin ik moet winnen of remise moet spelen. Ik ben veel beter in normale situaties.” Opmerkelijk openhartig. Zelf zou ik toch geneigd zijn om a la Primož Roglič een nietszeggend antwoord te geven om de concurrentie niet wijzer te maken. Dat Carlsen hier toegeeft moeite met druk te hebben lijkt me nuttige informatie voor Nepo.
Carlsen won daarna nog wel de strijd om het brons van Wesley So. Het was meer dan een schrale troost dankzij onderstaande partij. Hoe vaak komt het immers voor dat een wereldtopper op zet 23 wegens mat opgeeft? “Na de partij had ik een glimlach van oor tot oor”, verklaarde Carlsen over de partij die een typisch voorbeeld is van winnen door de tegenstander praktische problemen te geven.
Carlsen – So
1.e4 e5 2.Pf3 Pf6 3.Pc3 Pc6 4.a4
Een zeer ongebruikelijke zet, al is die eerder gespeeld door beide broers Van Foreest. Het nut ervan lijkt onduidelijk.
4…Lb4 5.Ld3 d6 6.0–0 0–0 7.Pd5!
Nu is 4.a4 toch nuttig: wit dreigt de loper te winnen met 8.c3 La5 9.b4 Lb6 10.a5.
7…Lc5 8.c3 a5 9.Lc2 Pxd5 10.exd5 Pe7 11.Pg5 h6 12.d4 Lb6
Als wit nu teruggaat met zijn paard staat hij slecht. In plaats daarvan komt een verrassend offer. Voor zwart dan, Carlsen had het allemaal al eens eerder bekeken.
13.Ph7! Te8 14.Pf6+! gxf6 15.Dh5
De computer vindt de stelling nu totaal gelijk, maar zie het maar eens met zwart te verdedigen!
15…e4 16.Te1 f5?
Het lukt So inderdaad niet om de juiste verdediging (16…Lf5) te vinden.
17.Lxh6!
Dreigt Lg5 benevens Lf6 alsmede Te3–g3. Er is nu geen goede verdediging meer voor zwart.
17…Pxd5 18.Lg5 f6 19.Lb3 c6 20.Te3 Kf8 21.Dg6 f4 22.Lh6+ Ke7 23.Dh7+
Zwart gaf op wegens 23…Ke6 24.Txe4 mat.
Partij in viewer:
Vanaf 24 november tot en met 16 december wordt de match tussen Carlsen ( kampioen ) en Nepomniatchi ( uitdager ) gespeeld om de wereldtitel schaken. Dat zal plaatsvinden in Dubai, Verenigde Arabische Emiraten. Nu niet direct het meest voor de hand liggende plekje maar in ieder geval niet zo absurd als wat de voetballers in Qatar gaan doen. Het is niet waarschijnlijk dat één van beiden gebruik gaat maken van een opening uit het boek van Basman en Welling : U cannot be serious ! Avant-garde Strategy in Chess van Thinkers Publishing ( € 29.95 ) In het laatste kwart van de 20e eeuw was Michael Basman een schaker die de schaakwereld in beroering bracht met zo op het oog bizarre openingen, zowel met wit ( 1.a3 1.g4) als met zwart ( 1.e4 a6 ) Overigens waren er in de 19e eeuw ook wel spelers die deze zetten speelden, zeker bij het zgn koffiehuis-schaak, maar die werden dan vervolgens afgevoerd naar een inrichting. Basman kreeg veel hoon over zich uitgestort van de zgn deskundigen en andere schakers maar ook lof van niemand minder dan wereldkampioen Botwinnik voor zijn creatieve spel. Vooral de zgn St George opening kwam in menige schaakclub op het repertoire, zeker nadat de Engelse grootmeester Miles daarmee de scalp van Karpov,de wereldkampioen, had veroverd .In het boek worden vele “Basmania” behandeld op een vlotte en aangename manier. Zeer geschikt dus voor alle clubspelers die hun tegenstander willen verrassen.
Een ander boek van Thinkers Publishing wat we willen voorstellen aan de trouwe lezer is van Armin Juhasz Chess Bible 1.d4 Mastering Queen’s Pawn Structures ( € 29.95 ) De auteur is Hongaar, een schaak-natie bij uitstek, zeker in de tijd dat de Hongaren zich nog achter het IJzeren Gordijn bevonden maar ook nu nog bv Rapport , nr 11 van de wereld en op zijn 13e al grootmeester. Juhasz is één van de jongste schaaktrainers en bespreekt aan de hand van partijen en partij-fragmenten openingen als het Konings Indisch ,de Grünfeld, de Benoni , het Slavisch en het Catalaans. De aandacht gaat daarbij vooral uit naar tactische motieven. Het laatste hoofdstuk gaat dan ook over de typerende eindspelen die uit deze openingen kunnen ontstaan, iets wat in de meeste boeken over openingen ( begrijpelijk) niet voorkomt. Het boek heeft wel wat weg van het eerder besproken boek van Justin Tan 1.e4 Chess Bible , ook wat de vele diagrammen en oefeningen betreft. Beide boeken zijn niet alleen geschikt voor de clubspeler die hogerop wil maar kunnen ook heel goed gebruikt worden door een ieder die, op wat voor niveau dan ook, schaakles geeft.
Nu niet het grootste succes van de St. George ( Karpov -Miles) maar een echte Basman: Grünfeld ( niet de man van de Verdediging maar wel een zeer sterke Israëlische GM) – Basman, Biel 1978 1.e4 b6 2.d4 Lb7 3.Ld3 e6 (leuk is nu f5) 4.Pf3 g6 5.h4 h6 6.De2 Lg7 7.c3 Pe7 8.Lf4 d6 9.Pbd2 Pd7 eigenlijk een vrij normale stelling, zo kon Basman het ook 10.Pc4 a6 11.0-0-0 b5 12.Pa5 het bekende schandpaard slaat toe Tb8 13.Pxb7 Txb7 14.g4 Db8 bekend gebeuren: tegengestelde aanvallen 15.Dd2 a5 16.Le3 wit gaat in de verdediging i.p.v doorzetten aan de andere kant 16..b4 17.c4 a4 18.Pg1 c5 19.d5 exd 20.exd Pe5 21.Le2 Dc8 de dame wil naar d7 22.f3 Dd7 23.Ph3 Pc8 zwart heeft een plannetje met dit paard 24.Kb1 Pb6 25.Tc1 al 10 zetten is wit aan het keepen 25..a3 26.b3 Pa4!! 27.bxa4? (een beetje een paniek-zet, f4 was sterker, bij 27..Pc3+ gewoon 28.Txc3 ) Nu zijn de rapen gaar:27..b3 28.Dc3 bxa+ ( Natuurlijk wint dit maar Basman zag helaas niet 28..Pxg4!! 30.Dxg7 Df5+ en zwart wint ) 29.Kxa2 Tb2+ 30.Kxa3 Txe2 31.The1 Txe1 32.Txe1 0-0 33.f4 Pf3 34.Dc1 Ta8 0-1
Partij in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
De term ‘pat’ komt in de eindspelstudie vrij regelmatig voor. Het heeft vaak iets onverwachts, iets verrassend. Vaak lijkt het bij patcombinaties ook de omgekeerde wereld. De partij die graag remise wil, is bezig zo snel mogelijk afstand te doen van zijn stukken. Dit lijkt geen schaken maar weggevertje spelen.
Kijk bijvoorbeeld naar de studie van H. Rinck uit 1917. Wit speelt en maakt remise. Wit bereikt het pat door al zijn stukken weg te geven. 1. Pf4+! Dxf4 2. Lg6+! Kxg6 3. h5+ en of zwart nu neemt of niet, het is altijd pat.
Ook de tweede eindspelstudie is interessant. L.I. Kubbel componeerde de remiseopdracht. Oplossing is 1. d7! Te7+ 2. Kh6 Txd7 3. e4+! Van dit mooie pionzetje moet wit het hebben. Op 3. …Kxe4 of 3. …Ke6 komt 4. Pc5+ en er blijft remisestelling over. Op 3. …Kg4 4. Pe5+!! fxe5 is het verrassend pat. De twee patproblemen waren een opstapje naar het derde probleem.
De componisten Hlinka en Kekely ontwierpen een meesterwerk en behaalden met deze patcombinatie een eerste prijs in de eindspelstudies 2009/10 van het Probleemblad. Opgave: remise, zwart aan zet. Speel de oplossing na op het schaakbord en word verrast door de fraaie slotstand.
Oplossing is 1. …c1D+ 2. Ka4 Da1+ 3. Ta3 Ta5+ 4. Kxa5 Dxa3+ 5. Pa4 Kxb7 6. c6+ Kc7 7. Pxa6+ (niet goed is hier 7. h8D enz.) 7. …Kxc6 8. h8D Txh8 9. d8P+ Txd8 10. a8D+ Txa8 en de witte koning staat pat. De paarden die wit heeft, staan beide in penning. Een bijzonder probleem met mooie promoties en een heel mooie slotstelling.
De poisoned pawn … Db6xb2 is er niet alleen in het Siciliaans, in dezelfde ronde van het kandidatentoernooi waarin MVL tegen Caruana verloor, deed Grisjtsjoek dat in het Frans tegen Aleksejenko en verloor ook.
Vier dagen geleden in de finale van het MrDodgyInvitational deed winnaar Giri het in zijn twee laatste zwartpartijen tegen Jobava. Dat was Konings-Indisch met 3.g3 c6 4.d5 Lg7 5.Lg2 d6 6.Pc3 en nu 6… Da5 waarvan ik geen eerdere voorbeelden kon vinden.
Ook eenmalig was 6… Kf8 van Gligoric tegen Donner in Beverwijk 1967. Er moet wel een mij onbekend achtergrondverhaal bij horen, ook waarom die partij remise werd gegeven in voor Wit beter tot gewonnen positie.
chessbomb.com/arena/2021-champions-chess-tour-ftx-crypto-cup-prelims/11-Grischuk_Alexander-Svidler_Peter 14… Db6xb2, 1-0.